Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

JERZY OBARSKI

MATERIAŁY DO ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI JAKUBA KUBICKIEGO*

Jakub Kubicki urodził się w Warszawie w r. 1758.
Jednym z jego nauczycieli był Łuczyński, który wy-
kładał matematykę i uczył rysunków. W r. 1781 Ku-
bicki wstępuje do grona architektów zamkowych.
Był uczniem Merliniego. Przed 17 sierpnia 1783 r.
wyjeżdża jako stypendysta królewski zagranice do
Włoch i prawdopodobnie Francji. Powraca na wiosnę
1786 r. Od maja do października 1786 r. wykonuje
plastyczny model kościoła Ujazdowskiego przy udzia-
le Pincka, Deybla i Smuglewicza. Podczas pobytu
króla w Kaniowie w r. 1787 wznosi tam pałac-pawi-
lon i szereg domków dla świty królewskiei. W la-
tach 1787—89 buduje w Kozienicach domy i karczmy
dla robotników fabryki broni. Po r. 1797 buduje przy
ul. Długiej (nr hip. 558-9) dom dla Samuela Wernera.
Dom był położony w pobliżu dawnej uliczki Wyjazd,
między pałacami Potkańskich i Czaczkowskich.
Po likwidacji dworu królewskiego Kubicki praco-
wał przeważnie poza Warszawą. W dziesięcioleciu mię-
dzy r. 1797—1806 stworzył swoje najwybitniejsze
dzieła — pałace w Białaczowie, Bejscach, Radzie-
jowicach, Sterdyni. W tym okresie rozwinął się w
pełni jego twórczy talent, a pałace i dwory Kubickie-
go z tego czasu oddziałały na wielu późniejszych pol-
skich architektów.
W Sterdyni (pow. Sokołów Podlaski) Kubicki prze-
budował istniejący tam stary pałac Ossolińskich. Za

* Artykuł niniejszy jest streszczeniem pracy
magisterskiej wykonanej w r. 1952 na Uniwersytecie
Wairsza/wslkim, pod kierunkiem prof, dr St. Lorentza.
Praca omawia tylko architekturę świecką Kubickiego.
Materiały, na których się oparto znajdują się w Archi-

autorstwem Kubickiego przemawia szereg cech
architektonicznych i dekoracyjnych, występujących
zwykle w jego pałacach. Układ przestrzenny zbliżo-
ny jest do Białaczowa, na dachu występuje charak-
terystyczna nadbudowa w typie Bejsc, pod oknami
ślepe balkoniki z tralkami obeliskowymi, w elewac-
jach i we wnętrzach pospolity jest tak częsty u Ku-
bickiego motyw konsol. Pokoje pałacu są bogato de-
korowane: polichromia w dobrym stosunkowo jeszcze
stanie pozostała w 5-ciu salach. Dekoracja zbliżona
jest do polichromii sal w Białaczowie, Bejscach i Ra-
dziejowicach; motywami dekoracyjnymi są arabeski,
groteski i pejzaże. Polichromię prawdopodobnie wy-
konali Byczkowski i Paszkowski.
Wobec braku danych archiwalnych trudno jest
z całą pewnością ustalić, czy autorem pałacu w Pła-
wowicach oraz dworów w Nadzowie i Witkowicach
był Kubicki. Na podstawie porównań stylistycznych
pałacu pławowickiego z pałacem w Bejscach sądzić
można, iż projekt Pławo wic wykonał istotnie Ku-
bicki. On również prawdopodobnie doglądał budowy
na miejscu. Dwór w Witkowicach ze względu na du-
że podobieństwo do pałacu pławowickiego można
również przypisać Kubickiemu. Biorąc pod uwagę
niedbałe opracowanie szczegółów architektonicznych
i dekoracyjnych dworu w Nadzowie, udział Kubickie-

wum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, w dzia-
łach: Archiwum Popielów, Archiwum Jabłonny, Kom.
Rząd. Spraw Wewn. i Policji, Kom. Rząd. Przychodów
i Skarbu Król. Pol., Woj. Mazowieckiego, Warszaw-
skiego Zarządu Pałacowego, Rządu Narodowego.


II. 1. Białaczów, widok ogólny pałacu od strony zajazdu. (Fot. M. Moraczewska)

332