Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

ZARYS ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI HILAREGO SZPILOWSKIEGO

Kościelnym i dla użytku Budowniczych. Projekty te
cechuje tendencja do zamykania (budynków kościel-
nych w prostej 'bryle. Dostosowywanie się do zamó-
wienia społecznego przebija w różnorodności planów,
od najprostszych jednonawowych, do trzynawowych
z transeptem i kopułą, przy jednoczesnej chęci dania
projektu taniej budowli. Projekty te cechuje na ogół
tradycjonalizm form w układach przestrzennych, w
motywach zaś pilastrowane elewacje bez portyków,

tympanony i attyki schodkowe lub balustradowe, pół-
koliste wnęki w osiach bocznych z umieszczonymi nad
nimi tablicami i okno półkoliste nad wejściem.
8.X.1825 r. daje Szpilowski na drugą wystawę na
Uniwersytecie projekt przebudowy pałacu Saskiego
(niezachowany).
10.III. 1827 r. Hilary Szpilowski umiera, zostawia-
jąc syna Sylwestra, którego sam wykształcił na archi-
tekta.

WOJCIECH FIJAŁKOWSKI
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY W RASZYNIE*

Kościół parafialny w Raszynie należy do niezna-
nych niemalże zupełnie i nie zbadanych dotąd przez
historyków sztuki pomników architektury sakralnej
na Mazowszu. Nieliczne wzmianki o nim drukowane
głównie w wydawnictwach leksykograflcznyeh, pomi-
jając całkowicie charakterystykę jego architektury
i omówienie wyposażenia, nie wyjaśniły również we
właściwy sposób historii kościoła raszyńskiego. Usz-
czuplony dziś znacznie zasób przekazów archiwalnych,
zachowanych przede wszystkim w miejscowym archi-
wum parafialnym, a po części i w Archiwum Diece-
zjalnym iw Poznaniu, w postaci głównie protokółów
z wizytacji biskupich i kanonicznych, nie zawiera ob-
fitszego materiału źródłowego dla badań ze stanowi-
ska historii sztuki. Podobnie ma się sprawa z materia-
łem ikonograficznym; projekty Zuga w Gab. Rycin
Bibl. Uniw. Warsz. pozwalają jedynie na dokładniej-
sze ustalenie faktów, dotyczących zmian zaszłych w
architekturze zabytku od końca XVIII w.
Dzieje kościoła parafialnego w Raszynie rozpoczy-
nają się od drewnianego kościoła p. w. św. Szczepana
Męczennika i św. Anny Matki, konsekrowanego w r.
1497 „ab Alberto de Bydgostia, Episcope Tennensi,
Suffraganeo Posnaniensi“. (Wizyt, general, bpa Śt.
H. Święcickiego z r. 1675). Jedynym ocalałym, a cyto-
wanym przez Łukaszewicza i Chlebowskiego doku-
mentem, podającym opis oraz wymieniającym kola-
tora ówczesnego kościoła, jest raport wizytacyjny
bpa W. Goślickiego z 1603 roku (Arch. Diec. w Poz-
naniu).
Po okresie półtorawiecznego istnienia drewniany
budynek kościelny ustąpił miejsca świątyni murowa-
nej, wzniesionej w r. 1654 z fundacji właściciela są-
siednich Falent, Zygmunta Opackiego, i konsekrowa-
nej w dniu 20.VIII.1655 r. przez bpa Święcickiego. No-
wa świątynia, będąca uproszczpną redakcją baroko-
wą polskiego renesansowego kościoła tzw. typu lubel-
skiego, otrzymała charakter skromnej budowli, zało-
żonej na planie prostokąta, z węższym nieco prezbi-
terium i przylegającą doń czworoboczną zakrystią.
Korpus główny przykryto wyniosłym dwuspadowym
dachem z sygnaturką nad wschodnim szczytem, część
prezbiterialną zaś — dwoma trójpołaciowymi dachami,
położonymi do siebie pod kątem prostym. Bezwieżo-
wą, lekko rozczłonkowaną fasadę, z prostym barokb-

* Artykuł niniejszy jest streszczeniem pracy magi-
sterskiej wykonanej w r. 1952 na Uniwersytecie War-
szawskim pod kierunkiem prof, dr St. Lorentza.


II. 1. Sz. B. Zug, projekt fasady kościoła w Raszynie.
Gab. Rycin U. W. (Fot. B. Brachacka)

wym portalem i prostokątnym oknem na osi, zwień-
czono surowym trójkątnym szczytem. Dolną i górną
partię elewacji frontowej ożywiono zamkniętymi musz-
lowo niszami. Okna nawy i prezbiterium ozdobiono
witrażami. Wnętrze kościoła, przesklepione kolebką
z lunetami, wspartą na ścianach z toskańskimi fila-
rami przyściennymi, półfilarami i pilastrami, wypo-
sażone zostało w latach 1654—1675 w cztery drewnia-
ne ołtarze: główny — z obrazem Chrystusa Ukrzyżo-

339