Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

KONFERENCJA W SPRAWIE INWENTARYZACJI ZABYTKÓW
12.IV.1954

Ko-nferencję otworzył przewodniczący J. Starzyń-
ski wyrażając wdzięczność Polskiej Akademii Nauk za
zorganizowanie wspólnej sesji Komitetu Teorii i Hi-
storii Sztuki PAN i Państwowego Instytutu Sztuki,
czym Akademia podkreśliła swój stosunek do spra-
wy inwentaryzacji zabytków, tak doniosłej dla pol-
skiej historii sztuki.
Zgodnie ze sformułowaniem J. Starzyńskiego ce-
lem konferencji była z jednej strony krytyczna ocena
dotychczasowych wyników pracy nad Katalogiem Za-
bytków Sztuki w Polsce, z drugiej zaś uzgodnienie
planu dalszych poczynań w zakresie inwentaryzacji
sztuki polskiej.
Dyskusja1 podjęta po odczytaniu referatów2, wstęp-
nego — J. Łozińskiego oraz recenzyjnych K. Estrei-
chera, W. Tatarkiewicza, A. Gieysztora i S. Kozakie-
wicza skupiła się wokół dwóch powyższych zagad-
nień. Głównych wytycznych dla dyskusji nad pierw-
szym punktem programu dostarczyła instrukcja, nieco
rozszerzona i zmieniona w stosunku do sporządzonej
w r. 1950 przez Jerzego Szabłowskiego.
Podkreślając ogrom pracy dokonanej w przeciągu
10 lat nad inwentaryzacją Polski podnosili wszyscy dy-
skutanci na wstępie swoich, wypowiedzi wagę Kata-
logu dla nauki polskiej,, jako wzorowego opracowa-
nia, wykonanego z wielką precyzją, zarówno w zakre-
sie metody, ścisłości merytorycznej jak i pod wzglę-
dem edytorskim.
W ramach zagadnień metodologicznych na pierwszy
plan wysunęły się kwestie: 1) zakresu Katalogu Za-
bytków Sztuki, 2) zadań Katalogu, 3) ram czasowych
Katalogu, 4) stosunku Katalogu do obiektów rekon-
struowanych.
1) Podniesiona przez A. Gieysztora sprawa ko-
nieczności uwzględniania pewnych obiektów z za-
kresu kultury materialnej (zwłaszcza grodzisk i bu-
downictwa przemysłowego) i właściwego wzmian-
kowania historii i urbanistyki miast, a przez R.
Reinfussa, kwestia zamieszczania w Katalogu nie-
których obiektów sztuki ludowej stała się bodź-
cem dla dyskusji na temat zakresu omawianego
wydawnictwa.
Wnioski dyskutantów, sprecyzowane następnie
przez J. Starzyńskiego w podsumowaniu były na-
stępujące: a) zgodnie z tytułem Katalog jest spi-
sem naukowym zabytków sztuki, nie obejmuje za-
tem zasadniczo obiektów, powstałych w czasie od
X w. do r. 1850, wchodzących w zakres kultury
materialnej, a nie przedstawiających wartości arty-
stycznej, b) Katalog powinien jednak uwzględniać
te obiekty z zakresu kultury materialnej, które
wiążą się z rozwojem sztuki na danym terenie,
które ten rozwój historycznie podbudowują.
Odnośnie inwentaryzacji obiektów sztuki ludo-
wej stwierdzono, że Katalog nie może wyczerpy-
wać materiału istniejącego na danym terenie, bo
zagadnienia te wykraczają poza jego zadania i kom-
petencje. Słusznym natomiast jest zamieszczanie
w Katalogu obiektów sztuki ludowej o wysokiej
wartości artystycznej, charakterystycznych dla da-

1 W dyskusji wzięli udział: T. Adamowicz, T. Do-
browolski, S. Herbst, D. Kaczmarzyk, W. Kalinowski,
M. Kwiczalanka, J. Lepiarczyk, J. Łoziński, K. Pi-

nego terenu i posiadających istotne znaczenie dla
całokształtu kultury.
Ustalono, że katalogi przed oddaniem do dru-
ku będą recenzowane przez historyków i history-
ków urbanistyki.
Propozycje zasadniczych zmian w instrukcji,
idące w kierunku rozszerzenia zakresu Katalogu
o zbiory muzealne i prywatne oraz zabytki nie-
istniejące zostały w dyskusji odrzucone z racji za-
sadniczego postulatu szybkiego ukończenia inwen-
taryzacji, jak również innych decydujących wzglę-
dów: a) zbiory muzealne wymagają osobnych in-
wentaryzacji, które są już zresztą częściowo prze-
prowadzane, b) inwentaryzacja zbiorów prywatnych
jest praktycznie niewykonalna, c) inwentaryzowa-
nie zabytków nieistniejących lub przeniesionych na
inne miejsce, będące m. i. zadaniem inwentarza to-
pograficznego lub rzeczowego, ogromnie opóźniło-
by wydanie katalogów, których publikację w miej-
sce inwentarzy podjęło właśnie z racji możliwości
szybkiego ich wykonania.
2) Katalog Zabytków Sztuki jest, jak stwier-
dził J. Szabłowski i inni dyskutanci, wydawnic-
twem naukowym a nie popularyzacyjno-turystycz-
nym, a zadaniem jego jest dokumentacja źródeł
plastycznych w pierwszym rzędzie dl«a celów hi-
storii sztuki polskiej. Wymienione zadanie Kata-
logu, podkreślone w podsumowaniu przez J. Sta-
rzyńskiego wykluczą możliwości przystosowania
terminologii i stylu dla szerokich mas odbiorców.
Katalog powinien natomiast być podstawą nauko-
wą dla opracowań popularnych o charakterze prze-
wodników, i to jest jego dalsze przeznaczenie.
Dla celów naukowych uznano za właściwe przy-
jęcie propozycji dyskutantów, szerszego niż dotych-
czas uwzględniania nazwisk fundatorów, szczegól-
nie świeckich obiektów architektury.
3) W wyniku dyskusji na temat ram czasowych
Katalogu przeważyły głosy popierające brzmienie
instrukcji w tym punkcie, aczkolwiek stwierdzono,
że zasady instrukcji nie zawsze w praktyce były
słusznie stosowane w poszczególnych zeszytach.
Zgodzone się, że rygorystyczne podejście do granic
czasowych Katalogu byłoby niewłaściwe i że obiek-
ty powstałe po r. 1850, sygnowane, o wysokiej
wartości artystycznej i znaczeniu kulturalnym po-
winny wejść do Katalogu.
4) Problem inwentaryzacji obiektów rekonstruo-
wanych poruszony przez T. Adamowicza w związ-
ku z kwestią ram czasowych Katalogu nie został
rozstrzygnięty i wymaga dalszych dyskusji z udzia-
łem większego grona konserwatorów, architektów
i historyków. Istotny dla zagadnień zespołów ar-
chitektonicznych w ogromnej mierze rekonstruo-
wanych, będzie jednym z zasadniczych punktów
dyskusji nad inwentaryzacją miast takich jak War-
szawa, Lublin, Gdańsk czy Wrocław.
Szereg szczegółowych uwag natury metodologicznej
wysuniętych przez referaty recenzyjne i dyskutantów,

wocki, R. Reinfuss, J. Remer, P. Skubiszewski, J. Sza-
błowski, W. Tomkiewicz.
2 Referaty patrz str. 348.

359