DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Attyka renesansowa na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0059
attyka renesansowa na slasku
II. 1. Byczyna, widok ogólny z ok. poi. w. XVIII, wg rysunku Wernera.
su słowiańskiego Na częste występowanie tego „sło-
wiańskiego motywu" na Śląsku zwrócili też uwagę
A. Haupt i F. Landsberger, a nawet — wbrew swej
dawniejszej opinii — D. Frey7. Ale i ci badacze do
faktu rozpowszechnienia attyk renesansowych na Ślą-
sku nie przywiązywali większej wagi i nie wyciągali
z niego właściwych wniosków; odwoływali się do kil-
ku często cytowanych przykładów, bynajmniej nie
najbardziej typowych i z zasady pomijali attyki typu
polskiego 8.
Stan badań nad attyką renesansową na Śląsku wy-
pada więc uznać za niezadawalający, zwłaszcza że
materiał zabytkowy i ikonograficzny, stanowiący pod-
stawę badań okazuje się i ilościowo obszerniejszy
i bardziej interesujący, niż można by przypuszczać na
podstawie literatury przedmiotu. Ścisłe określenie
liczby zachowanych attyk renesansowych na obszarze
Śląska bez nowej, szczegółowej inwentaryzacji zabyt-
ków nie jest możliwe. Ale i bez tego, na podstawie
dokładniejszego przeglądu zachowanych do naszych
czasów zabytków śląskich można stwierdzić istnienie
kilkudziesięciu attyk. Jeżeli liczbę tę zwiększyć o dal-
szych kilkadziesiąt attyk nie istniejących, lecz przed-
0 Hahr A., Osteuropeiska stildrag i nordisk renas-
sansarkitektur, Uppsala-Leipzig 1915, s. 41.
7 Haupt A., Baukunst der Renaissance in Fran-
kreich u. Deutschland, Berlin 1916, s. 108; Landsber-
ger F„ Breslau, Leipzig 1926, s. 108; Frey D„ Schlesiens
kiinstlerisches Antlitz, w: Die Hohe Strasse, Berlin
1938, s. 17.
8 Wyjątkowo Koeniger E., (Kunst in Oberschlesien,
stawionych w materiałach ikonograficznych — okaże
się, że attyka jest powszechną i jedną z charaktery-
stycznych cech architektury renesansowej na Śląsku.
Występuje tu we wszystkich odmianach znanych z te-
renu Polski i Czech, jest nawet przekształcana przez
budownictwo ludowe; znana z blisko stu miejscowości
zachowuje popularność przez okres półtora stulecia.
Fakty te znajdą swoje udokumentowanie w dalszym
toku artykułu; tu przytaczam je dla wykazania, iż
w pełni uzasadnione jest podjęcie szczegółowych ba-
dań nad attyką renesansową na Śląsku, jako jednym
z istotniejszych problemów w historii sztuki renesan-
sowej tego regionu.
O bogactwie odmian śląskich zwieńczeń attyko-
wych świadczą już trudności, na jakie napotyka się
przy próbie ich nazwania i klasyfikacji. Trudność za-
sadnicza wypływa z braku ścisłej definicji pojęcia „at-
tyka renesansowa", nie mówiąc już o zamieszaniu, ja-
kie powstało przez bardzo swobodne operowanie naz-
wą „attyka polska". Husarski nazwę tę stosuje do róż-
niących się nieraz znacznie form wieńczących, Do-
browolski — do renesansowych szczytów9. Nowsze
propozycje terminologiczne10 wprowadzają termin
Berlin 1938, s. 26) wskazywał bezpośredni wpływ kra-
kowskich Sukiennic pisząc o attyce ratusza w Głub-
czycach.
9 Dobrowolski T., jw.
10 Por. artykuł Attyka w Zeszycie dyskusyjnym
Słownika Historycznego Sztuk Plastycznych, Warsza-
wa 1951, s. 14 i n.
49
II. 1. Byczyna, widok ogólny z ok. poi. w. XVIII, wg rysunku Wernera.
su słowiańskiego Na częste występowanie tego „sło-
wiańskiego motywu" na Śląsku zwrócili też uwagę
A. Haupt i F. Landsberger, a nawet — wbrew swej
dawniejszej opinii — D. Frey7. Ale i ci badacze do
faktu rozpowszechnienia attyk renesansowych na Ślą-
sku nie przywiązywali większej wagi i nie wyciągali
z niego właściwych wniosków; odwoływali się do kil-
ku często cytowanych przykładów, bynajmniej nie
najbardziej typowych i z zasady pomijali attyki typu
polskiego 8.
Stan badań nad attyką renesansową na Śląsku wy-
pada więc uznać za niezadawalający, zwłaszcza że
materiał zabytkowy i ikonograficzny, stanowiący pod-
stawę badań okazuje się i ilościowo obszerniejszy
i bardziej interesujący, niż można by przypuszczać na
podstawie literatury przedmiotu. Ścisłe określenie
liczby zachowanych attyk renesansowych na obszarze
Śląska bez nowej, szczegółowej inwentaryzacji zabyt-
ków nie jest możliwe. Ale i bez tego, na podstawie
dokładniejszego przeglądu zachowanych do naszych
czasów zabytków śląskich można stwierdzić istnienie
kilkudziesięciu attyk. Jeżeli liczbę tę zwiększyć o dal-
szych kilkadziesiąt attyk nie istniejących, lecz przed-
0 Hahr A., Osteuropeiska stildrag i nordisk renas-
sansarkitektur, Uppsala-Leipzig 1915, s. 41.
7 Haupt A., Baukunst der Renaissance in Fran-
kreich u. Deutschland, Berlin 1916, s. 108; Landsber-
ger F„ Breslau, Leipzig 1926, s. 108; Frey D„ Schlesiens
kiinstlerisches Antlitz, w: Die Hohe Strasse, Berlin
1938, s. 17.
8 Wyjątkowo Koeniger E., (Kunst in Oberschlesien,
stawionych w materiałach ikonograficznych — okaże
się, że attyka jest powszechną i jedną z charaktery-
stycznych cech architektury renesansowej na Śląsku.
Występuje tu we wszystkich odmianach znanych z te-
renu Polski i Czech, jest nawet przekształcana przez
budownictwo ludowe; znana z blisko stu miejscowości
zachowuje popularność przez okres półtora stulecia.
Fakty te znajdą swoje udokumentowanie w dalszym
toku artykułu; tu przytaczam je dla wykazania, iż
w pełni uzasadnione jest podjęcie szczegółowych ba-
dań nad attyką renesansową na Śląsku, jako jednym
z istotniejszych problemów w historii sztuki renesan-
sowej tego regionu.
O bogactwie odmian śląskich zwieńczeń attyko-
wych świadczą już trudności, na jakie napotyka się
przy próbie ich nazwania i klasyfikacji. Trudność za-
sadnicza wypływa z braku ścisłej definicji pojęcia „at-
tyka renesansowa", nie mówiąc już o zamieszaniu, ja-
kie powstało przez bardzo swobodne operowanie naz-
wą „attyka polska". Husarski nazwę tę stosuje do róż-
niących się nieraz znacznie form wieńczących, Do-
browolski — do renesansowych szczytów9. Nowsze
propozycje terminologiczne10 wprowadzają termin
Berlin 1938, s. 26) wskazywał bezpośredni wpływ kra-
kowskich Sukiennic pisząc o attyce ratusza w Głub-
czycach.
9 Dobrowolski T., jw.
10 Por. artykuł Attyka w Zeszycie dyskusyjnym
Słownika Historycznego Sztuk Plastycznych, Warsza-
wa 1951, s. 14 i n.
49