DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Jakuba Hempla projekty przebudowy zamku w Grzymałowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0104
TADEUSZ JAROSZEWSKI
JAKUBA HEMPLA PROJEKTY PRZEBUDOWY ZAMKU
W GRZYMAŁOWIE
W cztery tata od ukazania się monograficznego
artykułu oi Jakubie Hemplu1 -wyszły ma jaw mowę,
miezinaine prace tego architekta. Są ito projekty prze-
budowy okazałego zaimku w Grzymałowie koło Sfca-
łata (obecnie w U.S.R.R.), wykonane diLa Konstancji
z Lubomirski oh hetmanowej Seweirynowej Rzewu-
skiej:. Projekty te wlepione są w wielikli allbiuim zawie-
raj ąey najrozmaitsze rysunki: i projekty architekto-
nicznie z przełomu XV!I!III li XIX wiielku2.
Zelsipół dotyczący Grzymałowa składa: isiię z czte-
rech plamisz, iNa pierwszej znajduje się „Widok Zam-
ku Grzymiałowsikiiego od stromy iStawu” oiraz „Plam ta
górnego Piętra Żarniku GrzymałowSkiegio” — oba pro-
j)ekty, wykonalne tuszem i akwareilą, podpisane są
przez J. Hempiła. Druga plansza zawiera „Prospekt
od Stawu” i „Prospekt od Dziedzińca” — wykonane
ołówkiem;, miesygmowame i noszące 'wyraźnie charak-
ter szikiiiou!., Trzecia rpzedisitawia „Plaintę Treybhau-
siu” — elewację i rzut; napiSi na- odwrocie informuje
nas, że jest to „Projekt Oranżeyi z Grzymałowa”.
Projekt tern, podpisany przez J. Heimpla, wykonany
jest tuszem. Wreszcie czwarta plansza zawiera: „MOst
stawiać się maiący nad stawem Grzymałowskiim P'0d
Zamkiem” oraz „Płainitę 'Mostu” — oba rysunki wy-
konane są tuszem i poidfpiisane przez J. Heimpla.
Wszystkie omówione wyżej projekty mają u dołu
skałę w łokciach Wiedeńskich.
Obok zespołu dotyczącego Grzymałowa, w albumie
znajduje się jeszcze jeden projekt podpisany przez
J. Hemipila, mianowicie „Kalbanfca w Ogrodzie Kro-
kienicfciim.” Jest to perspektywiczny widok 'drewnia-
nego, ażurowego pawiloniku ogrodowego krytego sło-
mą, przeznaczonego' najprawdopodobniej do Krulkie-
1 T. St. Jaroszewski, Joachim i Jakub Hemplowie,
„Biuletyn H. S.“, XVII, 1955, nr 3, s. 289.
2 Na projekty te zwrócił mi uprzejmie uwagę mgr A. Cie-
chanowiecki, któremu chciałbym w tym miejscu serdecznie
podziękować również za udostępnienie mi albumu przecho-
wywanego obecnie w prywatnym zbiorze w Krakowie.
3 „Wyciąg z kroniki parafialnej Grzymałowskiej, tyczący
założenia i historii miasteczka", rkp. udostępniony mi uprzej-
mie przez mgra J. Wolańskiego. Por. również Słownik Geo-
graficzny, t. II, Warszawa 1891, s. 897—8, gdzie powiedziane
nlic w Przemyskiem, rezydencji rodziny Driohojow-
sfcich.
Grzymałów,, ośrodek rozległych dóbr, stanowił
w wieku XVII własność rodziny Łudziicfcich, >a na-
stępni e Sieniąwiskich. W roku 1731 dobra' wniosła
Maria Zofia i Siendawska Augustowi Czartoryskiemu,
wojewodzie ruskiemu. Z kołeli za Elżbietą Czartory-
ską przeszły do Lubomirskich3. Po śmierci marsz ai-
koiwej Lulboimirskiej (29.XI.1816) sukcesor o wie jej,
dzieląc kiołosailną fortunę na zjeździ© rodzinnym
'w Raju pod Brzeżanami w sierpniu ii wrześniu 1817
roiku, zawarli układ, mocą 'którego klucz grzymałow-
ski ii toustiędki przypadł w udziale Konstancji z Lu-
bomirskich iSewerynowej Rzewuskiej.4. Nowa wła-
ściiicielfca, słynna: z rozrzutności, nlie cieszyła siię długo
ollbrzymim spadkiem. Na slkutek jej n iewypłaic aiłnoścd
dobra w roku 1820 zostały zaisekwestrowane5.
W ciągu krótkiego władania Grzymałowem Kon-
stancja Rzewuska' zapewnie zapragnęła przekształcić
miejscowy zamek, którego budowę przypisuje się
Wojciechowi Łudziickiemu na początku wieku XVII6.
Zaimek Grzymałoiwsiki, kilkakrotnie rujnowany, wre-
szcie zniszczony przez pożar w roku 18037, miiimo pod-
jętej później restauracji na pewino nie odpowiadał
wymogom nowoczesnej rezydencji wielkopańskiej. Jat-
kub Hempei otrzymał zatem trudne i skomplikowane
zadanie przystosowania starych murów do nowych
potrzeb. Architekt opracował projekty w imódmym
wówczas neOgotyku, inspirowany niezawodnie przez
neogotyckie elewacje zamku w Łańcucie, będące'dzie-
łem Piotra Aigmera. Zaimek grzymałowsfci po> prze-
budowie miał się islkładać z trzech skrzydeł skupio-
nych dookoła prostokątnego dziedzińca, z ozwairtej
jest, że zamek został postawiony przez Adama Mikołaja Sie-
niawskiego.
4 AG AD, Archiwum Potockich z Łańcuta 137/1. Doku-
ment zatytułowany „Dział Dobrami" z dn. 9.VIII.1817 r„ bę-
dący wstępem do właściwej transakcji działowej podpisanej
11.IX.1817 r.
5 Por. przypis 3.
6 Jw.
7 Jw.
92
JAKUBA HEMPLA PROJEKTY PRZEBUDOWY ZAMKU
W GRZYMAŁOWIE
W cztery tata od ukazania się monograficznego
artykułu oi Jakubie Hemplu1 -wyszły ma jaw mowę,
miezinaine prace tego architekta. Są ito projekty prze-
budowy okazałego zaimku w Grzymałowie koło Sfca-
łata (obecnie w U.S.R.R.), wykonane diLa Konstancji
z Lubomirski oh hetmanowej Seweirynowej Rzewu-
skiej:. Projekty te wlepione są w wielikli allbiuim zawie-
raj ąey najrozmaitsze rysunki: i projekty architekto-
nicznie z przełomu XV!I!III li XIX wiielku2.
Zelsipół dotyczący Grzymałowa składa: isiię z czte-
rech plamisz, iNa pierwszej znajduje się „Widok Zam-
ku Grzymiałowsikiiego od stromy iStawu” oiraz „Plam ta
górnego Piętra Żarniku GrzymałowSkiegio” — oba pro-
j)ekty, wykonalne tuszem i akwareilą, podpisane są
przez J. Hempiła. Druga plansza zawiera „Prospekt
od Stawu” i „Prospekt od Dziedzińca” — wykonane
ołówkiem;, miesygmowame i noszące 'wyraźnie charak-
ter szikiiiou!., Trzecia rpzedisitawia „Plaintę Treybhau-
siu” — elewację i rzut; napiSi na- odwrocie informuje
nas, że jest to „Projekt Oranżeyi z Grzymałowa”.
Projekt tern, podpisany przez J. Heimpla, wykonany
jest tuszem. Wreszcie czwarta plansza zawiera: „MOst
stawiać się maiący nad stawem Grzymałowskiim P'0d
Zamkiem” oraz „Płainitę 'Mostu” — oba rysunki wy-
konane są tuszem i poidfpiisane przez J. Heimpla.
Wszystkie omówione wyżej projekty mają u dołu
skałę w łokciach Wiedeńskich.
Obok zespołu dotyczącego Grzymałowa, w albumie
znajduje się jeszcze jeden projekt podpisany przez
J. Hemipila, mianowicie „Kalbanfca w Ogrodzie Kro-
kienicfciim.” Jest to perspektywiczny widok 'drewnia-
nego, ażurowego pawiloniku ogrodowego krytego sło-
mą, przeznaczonego' najprawdopodobniej do Krulkie-
1 T. St. Jaroszewski, Joachim i Jakub Hemplowie,
„Biuletyn H. S.“, XVII, 1955, nr 3, s. 289.
2 Na projekty te zwrócił mi uprzejmie uwagę mgr A. Cie-
chanowiecki, któremu chciałbym w tym miejscu serdecznie
podziękować również za udostępnienie mi albumu przecho-
wywanego obecnie w prywatnym zbiorze w Krakowie.
3 „Wyciąg z kroniki parafialnej Grzymałowskiej, tyczący
założenia i historii miasteczka", rkp. udostępniony mi uprzej-
mie przez mgra J. Wolańskiego. Por. również Słownik Geo-
graficzny, t. II, Warszawa 1891, s. 897—8, gdzie powiedziane
nlic w Przemyskiem, rezydencji rodziny Driohojow-
sfcich.
Grzymałów,, ośrodek rozległych dóbr, stanowił
w wieku XVII własność rodziny Łudziicfcich, >a na-
stępni e Sieniąwiskich. W roku 1731 dobra' wniosła
Maria Zofia i Siendawska Augustowi Czartoryskiemu,
wojewodzie ruskiemu. Z kołeli za Elżbietą Czartory-
ską przeszły do Lubomirskich3. Po śmierci marsz ai-
koiwej Lulboimirskiej (29.XI.1816) sukcesor o wie jej,
dzieląc kiołosailną fortunę na zjeździ© rodzinnym
'w Raju pod Brzeżanami w sierpniu ii wrześniu 1817
roiku, zawarli układ, mocą 'którego klucz grzymałow-
ski ii toustiędki przypadł w udziale Konstancji z Lu-
bomirskich iSewerynowej Rzewuskiej.4. Nowa wła-
ściiicielfca, słynna: z rozrzutności, nlie cieszyła siię długo
ollbrzymim spadkiem. Na slkutek jej n iewypłaic aiłnoścd
dobra w roku 1820 zostały zaisekwestrowane5.
W ciągu krótkiego władania Grzymałowem Kon-
stancja Rzewuska' zapewnie zapragnęła przekształcić
miejscowy zamek, którego budowę przypisuje się
Wojciechowi Łudziickiemu na początku wieku XVII6.
Zaimek Grzymałoiwsiki, kilkakrotnie rujnowany, wre-
szcie zniszczony przez pożar w roku 18037, miiimo pod-
jętej później restauracji na pewino nie odpowiadał
wymogom nowoczesnej rezydencji wielkopańskiej. Jat-
kub Hempei otrzymał zatem trudne i skomplikowane
zadanie przystosowania starych murów do nowych
potrzeb. Architekt opracował projekty w imódmym
wówczas neOgotyku, inspirowany niezawodnie przez
neogotyckie elewacje zamku w Łańcucie, będące'dzie-
łem Piotra Aigmera. Zaimek grzymałowsfci po> prze-
budowie miał się islkładać z trzech skrzydeł skupio-
nych dookoła prostokątnego dziedzińca, z ozwairtej
jest, że zamek został postawiony przez Adama Mikołaja Sie-
niawskiego.
4 AG AD, Archiwum Potockich z Łańcuta 137/1. Doku-
ment zatytułowany „Dział Dobrami" z dn. 9.VIII.1817 r„ bę-
dący wstępem do właściwej transakcji działowej podpisanej
11.IX.1817 r.
5 Por. przypis 3.
6 Jw.
7 Jw.
92