DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Olszewski, Andrzej M.: Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0044
ANDRZEJ M. OLSZEWSKI
GOTYCKIE RZEŹBY ALABASTROWE POCHODZENIA ANGIELSKIEGO
W POLSCE"
Na terenie Polski znajduje się około dwudziestu
gotyckich rzeźb alabastrowych pochodzenia angiel-
skiego. Większość z nich, niektóre nawet parokrot-
nie, notowane były w literaturze naukowej. Nie
wszystkie jednak z tych publikacji zadowalają, za-
równo osiągniętymi wynikami jak i zakresem ba-
dań. Celem niniejszej pracy będzie zatem próba
gruntowniejszego opracowania naszych rzeźb przez
rzucenie ich na możliwie szerokie tło porównawcze.
Uwzględnione zostaną obszerniej zagadnienia ikono-
grafii, jej form rozwojowych i odmian występują-
cych w zakresie angielskiej plastyki alabastrowej.
Używanie na terenie Anglii alabastru jako mate-
riału rzeźbiarskiego rozpowszechniło się od drugiej
ćwierci XIV w. Surowiec ten, stosunkowo miękki
i podatny do obróbki, nadaje się raczej do użytku
we wnętrzach. Można wyróżnić dwa główne działy
produkcji artystycznej w alabastrze: nagrobki tum-
bowe (lub ich części) oraz retabula ołtarzowe. Ma-
teriału dostarczały łomy w hrabstwach Stafford
i Derby. Można też zlókalizować kilka ośrodków
rzeźbiarskich: Londyn, Nottingham, być może Lin-
coln i York.
Łatwość obróbki powodowała masowość produkcji
ołtarzowych rzeźb, jej warsztatowość (nagrobki tum-
botwe, bardziej „elitarna” gałąź sztuki, nie były aż
tak powszechne). Z czasem można też zaobserwować
pewien spadek jej poziomu: po pierwszych próbach,
z których zachowane przykłady dają się datować
na czas około połowy XIV w., „ala.blaster men” osią-
gają niemały stopień doskonałości swych wyrobów,
lecz potem, z rozpowszechnieniem się tych dzieł,
obniża się ich jakość h
Angielskie rzeźby alabastrowe o tematyce religij-
nej miały duże wzięcie nie tylko w swej ojczyźnie.
Liczne zabytki zachowały się w innych, zwłaszcza
zachodnich, krajach Europy2. Farę zaś wzmianek
archiwalnych upoważnia do przyjęcia, że alabastry
* Za przejrzenie pracy przed drukiem jestem winien
wdzięczność prof. drowi Adamowi Bochnakowi. Niestety ze
względów technicznych nie wszystkie Jego uwagi zostały
uwzględnione w korekcie.
i Uwagi ogólne o angielskiej rzeźbie alabastrowej por.
E. S.: P r i o r, A. G a r d n e r, An Account of Medienal Fi-
gure-Sculpture in England, Cambridge 1912, passim; Illustrated
Catalogue of the Exhibition of English Medienal Alabaster
Work..., 1910, London 1913, passim; J. E v a n s, English Art
1307—1461, The Oxford History of English. Art, t. 5, Oxford
1949, s. 106—109; A. Gardner, English Medieual Sculpture,
Cambridge 1951, s. 299—343; L. S t o n e, Sculpture in Bri-
tain: The Middle Ag es, The Pelican History of Art, t. 9, 1955,
passim.
2 Por. m. in.; J. Braun, Die englische Alabasteraltare,
„Zeitschrift fur christliche Kunst", XXIII, 1910, szp. 233—248;
Ph. Nelson, English Medienal Alabaster Carvings in Ice-
land and Denmark, „The Archaeological Journal", LXXVII,
1920, s. 192—206. Zob. też W. Paatz, Stammbaum der gotischen
Alabasterkultur 1316—1442 (Kunstgeschichtliche Studlen fUr
Hans Kauffmann, Berlin 1956, s. 127—134).
35
GOTYCKIE RZEŹBY ALABASTROWE POCHODZENIA ANGIELSKIEGO
W POLSCE"
Na terenie Polski znajduje się około dwudziestu
gotyckich rzeźb alabastrowych pochodzenia angiel-
skiego. Większość z nich, niektóre nawet parokrot-
nie, notowane były w literaturze naukowej. Nie
wszystkie jednak z tych publikacji zadowalają, za-
równo osiągniętymi wynikami jak i zakresem ba-
dań. Celem niniejszej pracy będzie zatem próba
gruntowniejszego opracowania naszych rzeźb przez
rzucenie ich na możliwie szerokie tło porównawcze.
Uwzględnione zostaną obszerniej zagadnienia ikono-
grafii, jej form rozwojowych i odmian występują-
cych w zakresie angielskiej plastyki alabastrowej.
Używanie na terenie Anglii alabastru jako mate-
riału rzeźbiarskiego rozpowszechniło się od drugiej
ćwierci XIV w. Surowiec ten, stosunkowo miękki
i podatny do obróbki, nadaje się raczej do użytku
we wnętrzach. Można wyróżnić dwa główne działy
produkcji artystycznej w alabastrze: nagrobki tum-
bowe (lub ich części) oraz retabula ołtarzowe. Ma-
teriału dostarczały łomy w hrabstwach Stafford
i Derby. Można też zlókalizować kilka ośrodków
rzeźbiarskich: Londyn, Nottingham, być może Lin-
coln i York.
Łatwość obróbki powodowała masowość produkcji
ołtarzowych rzeźb, jej warsztatowość (nagrobki tum-
botwe, bardziej „elitarna” gałąź sztuki, nie były aż
tak powszechne). Z czasem można też zaobserwować
pewien spadek jej poziomu: po pierwszych próbach,
z których zachowane przykłady dają się datować
na czas około połowy XIV w., „ala.blaster men” osią-
gają niemały stopień doskonałości swych wyrobów,
lecz potem, z rozpowszechnieniem się tych dzieł,
obniża się ich jakość h
Angielskie rzeźby alabastrowe o tematyce religij-
nej miały duże wzięcie nie tylko w swej ojczyźnie.
Liczne zabytki zachowały się w innych, zwłaszcza
zachodnich, krajach Europy2. Farę zaś wzmianek
archiwalnych upoważnia do przyjęcia, że alabastry
* Za przejrzenie pracy przed drukiem jestem winien
wdzięczność prof. drowi Adamowi Bochnakowi. Niestety ze
względów technicznych nie wszystkie Jego uwagi zostały
uwzględnione w korekcie.
i Uwagi ogólne o angielskiej rzeźbie alabastrowej por.
E. S.: P r i o r, A. G a r d n e r, An Account of Medienal Fi-
gure-Sculpture in England, Cambridge 1912, passim; Illustrated
Catalogue of the Exhibition of English Medienal Alabaster
Work..., 1910, London 1913, passim; J. E v a n s, English Art
1307—1461, The Oxford History of English. Art, t. 5, Oxford
1949, s. 106—109; A. Gardner, English Medieual Sculpture,
Cambridge 1951, s. 299—343; L. S t o n e, Sculpture in Bri-
tain: The Middle Ag es, The Pelican History of Art, t. 9, 1955,
passim.
2 Por. m. in.; J. Braun, Die englische Alabasteraltare,
„Zeitschrift fur christliche Kunst", XXIII, 1910, szp. 233—248;
Ph. Nelson, English Medienal Alabaster Carvings in Ice-
land and Denmark, „The Archaeological Journal", LXXVII,
1920, s. 192—206. Zob. też W. Paatz, Stammbaum der gotischen
Alabasterkultur 1316—1442 (Kunstgeschichtliche Studlen fUr
Hans Kauffmann, Berlin 1956, s. 127—134).
35