Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

nak zatracić relacji między sztuką
Pomorza, a pozostałych ziem pol-
skich.
H. D z i u r 1 a i Wł. F i 1 i p o-
w i a k w odpowiedzi na wysunięty
przez G. Chmarzyńskiego postulat
wymiany materiałów z instytucjami
NRD poinformowali zebranych, że
tego rodzaju współpraca została już
nawiązana.
Dalsza dyskusja rozwinęła się
wokół zagadnień organizacji badań
historii sztuki Pomorza Zachodnie-
go. Na tory te skierował dyskusję
postulat referatu G. Chmarzyńskiego
oraz wypowiedź L. Krzyżanow-
skiego (PKZ — Gdańsk) według
którego sesja winna przede wszyst-
kim określić możliwości i sposoby
organizacji dotychczas rozproszonych
i fragmentarycznych badań nad
sztuką Pomorza Zachodniego. Na-
leżałoby zastanowić się nad stwo-
rzeniem ośrodka koordynacyjnego
dla tych badań. Najbardziej do tego
powołane jest zdaniem dyskutanta
środowisko poznańskie. W obliczu
Millenium, wobec wzmożonych ba-
dań nad ziemiami zachodnimi ist-
nieje możliwość stworzenia tego ro-

dzaju placówki, tym bardziej, że
intensywne badania uczonych za-
chodnio-niemieckich nad tym tere-
nem zobowiązują nas do szczególnie
aktywnej postawy badawczej.
W ożywionej dyskusji, w której
brali udział: G. Chmarzyński, K.
Malinowski, M. Sczaniecki, oraz
przedstawiciele ośrodka szczeciń-
skiego — H. Dziurla, Z. Fafiusowa,
Wł. Filipowiak, St. Latour, H. Le-
siński, H. Niemierowski, Zb. Rada-
cki, rozważano istniejące możliwości
ujednolicenia prac nad historią
sztuki Pomorza Zach. Podkreślając
osiągnięcia Muzeum Pomorza Za-
chodniego, Towarzystwa Naukowe-
go, Instytutu Historii Pomorza Za-
chodniego, PAN oraz ich realne
możliwości badawcze i wydawnicze,
dyskutanci doszli do wniosku, że in-
stytucje te nadal winny koncentro-
wać badania nad historią i historią
sztuki Pomorza Zachodniego.
Współpraca z Zakładem Historii
Sztuki UAM, na którą szczególnie
liczy środowisko szczecińskie, z In-
stytutem Zachodnim i Towarzy-
stwem Rozwoju Ziem Zachodnich,

okresowe konferencje z przedstawi-
cielami pokrewnych dyscyplin histo-
rycznych niewątpliwie dodatnio
wpłyną na dalsze prace, których do-
robek z pewnością stworzy bazę pod
przyszły uniwersytet szczeciński.
Przedstawiciele ośrodka konser-
watorskiego w Szczecinie (H. Dziur-
la i St. Latour) sygnalizowali ponad-
to potrzebę ujednolicenia programu
pracy PKZ i konserwatora i rozpo-
częcie przez te placówki programo-
wej pracy problemowej, do podjęcia
której upoważniają dotychczas uzy-
skane materiały.
W zakończeniu konferencji G.
Chmarzyński i H. Lesiński zapropo-
nowali zorganizowanie zebrania w
ścisłym gronie celem konkretnego
wytypowania instytucji koordynują-
cej badania oraz opracowania ramo-
wego planu jej działalności. Zebra-
nie to odbyło się dnia 17.III.1959 z
udziałem m. in. G. Chmarzyńskiego,
Z. Fafiusowej, Wł. Filipowiaka i H.
Lesińskiego.
Teresa Jakimowiczówna
i Alicja Karłowska

JÓZEF TOMASZ FRAZIK
ZAMEK W PRZEMYŚLU

(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 13.1.1959 r.)

Nie sposób w streszczeniu refera-
tu omówić licznych artykułów i
wzmianek tyczących zamku przemy-
skiego, jednak ogólnie można zazna-
czyć, że wszystkie podają szereg
błędnych wiadomości oraz interpre-
tacji, których nie pozbawiona jest
nawet źródłowa praca K. Arłamow-
skiego [zamieszczona w Biuletynie
H. S. i K XI (1949), nr 1/2], K. Arła-
mowski oparł się głównie o inwen-
tarz z roku 1568 (1569) i o pół in-
wentarza z 1553, negując katego-
rycznie istnienie jego drugiej części,
w związku z czym wyciągnął osta-
tecznie niesłuszne wnioski. Ta sama
uwaga odnosi się także do poglądu
na rolę Marcina Krasickiego i St. A.
Poniatowskiego.
Podstawą niniejszego referatu
są: lustracje i inwentarze z roku
1542 (P. Arch. w Przemyślu), 1553,
1569, 1663—64, 1667, 1765 (wszystkie
AGAD), listy Zygmunta Starego do
Piotra Kmity, materiały ikonogra-
ficzne i kartograficzne oraz źródła
drukowane. Przeprowadzono rów-
nież wstępne badania terenowe.
Kazimierz Wielki, po ustaleniu


II. 1. Zamek w Przemyślu, rzut 1
(wg pomiaru PKZ Kraków opr.
R. Frazikowa)

swej władzy na Rusi, między inny-
mi wznosi też murowany zamek w
Przemyślu, sytuując go na grodzie
istniejącym tu już od czasów wcze-
snohistorycznych. Jak wyglądała
owa gotycka architektura, nie wie-
my. Wydaje się, że słusznie postąpi-
my, jeśli powstrzymamy się od da-
leko idących hipotez i zaczekamy na
miarodajne elementy, które zostaną
wydobyte w ciągu najbliższych lat,
w drodze rozpoczętych w roku 1958
badań archeologicznych i powierzch-
niowych. Na podstawie źródeł pewne

jest tylko, że w zamku znajdowała
się cerkiew katedralna p. w. św
Mikołaja. Wprawdzie tradycja i
powszechna opinia lokalizuje ją po-
niżej plateau zamkowego, lecz sze-
reg przesłanek, a przede wszystkim
analogie (Grodno, Mińsk i inne) oraz
przekazy przemawiają przeciw temu
Długosz w Historii Polski pisze:
„Przemyśl znakomitszy biskupią sto-
licą, zamkiem i kościołem w zamku
z ciosowego kamienia...”. Według in-
nego źródła katedra dyzunitów mia-
ła stać „in pede montis arcis, supra
testudinem, czyli tectorum arcis”.
Łaciński zwrot „in pede” oznacza też
„w podkowie”. Wobec powyższego
śmiało tłumaczyć można, że katedra
stała wewnątrz zamku, przy wspól-
nym murze, pod wspólnym dachem,
i zdaniem autora trzeba jej szukać
na dzisiejszym dziedzińcu. Świątynia
zamieniona przez Władysława Ja-
giełłę w roku 1412 na katedrę łaciń-
ską, została rozebrana w latach
1460—1470.
Dotychczasowe prace archeolo-
giczne oprócz pochówku, wałów
obronnych, domów drewnianych

227