Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (39.1977)

JULIUSZ ROSS
1920—1976

W dniu 30 września 1976 r. zmarł w Krośnie nad Wisłokiem
dr Juliusz Ross, b. asystent Uniwersytetu Jagiellońskie-
go, ostatnio wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Kra-
kowie, członek Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN
w Krakowie, wieloletni członek Stowarzyszenia Historyków
Sztuki.
Juliusz Ross urodził się 30 XII 1920 r. w Radziechowie
(d. województwo tarnopolskie). Tamże uczęszczał do szkoły
powszechnej i gimnazjum. Z kolei przeniósł się do liceum we
Lwowie, gdzie w maju 1939 r. złożył egzamin dojrzałości.
W czasie wojny, w latach 1939—41 pracował na stacji kole-
jowej w Radziechowie. Po wkroczeniu wojsk niemieckich
w czerwcu 1941 r. na tereny wschodnie podjął pracę w Spół-
dzielni Rolniczo-Handlowej. W tym czasie z b. konserwato-
rem lwowskim dr. Zbigniewem Hornungiem współdziała!
w zabezpieczaniu dzieł sztuki przed grabieżą hitlerowców.
W kwietniu 1944 r. został wysiedlony z Radziechowa i prze-
niósł się do Rymanowa w powiecie sanockim. Po przejściu
frontu (wrzesień 1944) otrzymał funkcję pomocnika konser-
watora zabytków sztuki w Starostwie Powiatowym w Krośnie.
W maju 1945 r. rozpoczął Ross płatną praktykę w Cen-
tralnym Biurze Inwentaryzacji Zabytków w Krakowie, podej-
mując równocześnie studia z historii sztuki na Uniwersytecie
Jagiellońskim. Z ramienia CBI jesienią 1945 r. uczestniczył
w podróży rewindykacyjnej na Dolny Śląsk, organizowanej
przez Naczelną Dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków. Od
grudnia 1946 do czerwca 1949 r. pełnił funkcje asystenta wo-
lontariusza Zakładu Archeologii Klasycznej UJ. Studia wień-
czy pracą magisterską o pałacu w Narolu, wykonaną pod kie-
runkiem prof. Adama Bochnaka, zdając egzamin dyplomowy
1 IV 1950 r. Od marca tegoż roku pełnił obowiązki asystenta
Zakładu Historii Sztuki UJ. Po odejściu z uniwersytetu w r.
1961 otrzymuje w latach 1962—63 stypendium doktoranckie.
Trawiony chorobą przechodzi na rentę, ale nie wycofuje się
z czynnego życia naukowego i pedagogicznego: podejmuje
wykłady z historii sztuki na kierunku konserwatorskim
krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i prowadzi je przez
lat kilkanaście. Na skutek złego stanu zdrowia składa rezy-
gnację i w ostatnim dniu swej pracy umiera nagle.
Już w okresie nauki w szkole średniej Juliusz Ross intere-
sował się żywo krajoznawstwem, publikując (wspólnie z F.
Oliprą) przewodnik po powiecie radziechowskim. Może te
właśnie zamiłowania wpłynęły na późniejszy wybór kierunku
studiów, a także na profil jego pracy naukowej. Bowiem Ross
nie szukał tematów wielkich i modnych, opracowując nato-
miast szereg problemów i dzieł niejednokrotnie peryferyjnych.
Ale takie właśnie nastawienie poznawcze jakżeż bardzo po-
mocne jest przy tworzeniu wszelkich syntez, w których, jeśli
mają być rzeczywistym odzwierciedleniem artystycznego do-


robku narodu, konieczne jest jak największe rozszerzenie od-
powiednio opracowanej bazy badawczej.
Zainteresowania Juliusza Rossa skupiały się zwłaszcza na
trzech kręgach zagadnień: na problematyce związków polsko-
-czeskich i polsko-słowackich, szczególnie okresu późnego
gotyku i renesansu, na zagadnieniach sztuki polskiej terenów
południowo-wschodnich oraz na sprawie ochrony zabytków.
Badania w tej pierwszej dziedzinie ułatwiły mu dłuższe poby-
ty stypendialne w Czechosłowacji w latach 1952—53. Zadzierz-
gnął wówczas kontakty z historykami sztuki tego kraju, które
utrzymywał do końca życia. Śledził pilnie tamtejszą i węgier.

112