DOI issue:
Nr. 2
DOI article:In Memoriam
DOI article:Małkiewicz, Adam: Jerzy Szablowski
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48739#0233
IN MEMORIAM
podręcznika . Uwzględniając bogaty materiał artystyczny, w
przeważającej mierze anonimowy, obok układu „biograficzne-
go" według chronologicznego następstwa warsztatów, przyję-
tego w odniesieniu do 1. połowy XVI w., w szerokiej mierze
posłużył się tu Autor systematyką typologiczną, opartą o kryte-
rium programu użytkowego budowli. Czytelny układ materiału
i właściwy Profesorowi jasny i precyzyjny język decydowały o
dydaktycznych walorach tekstu.
Nie ukazała się natomiast najważniejsza chyba praca Jerze-
go Szabłowskiego z tego okresu - gotowa do druku już na
początku lat pięćdziesiątych książka o zaginionym renesansie w
Polsce, oparta o bogaty zestaw materiałów ikonograficznych.
Wydaje się, iż nawet po upływie dziesięcioleci, mimo wyzyska-
nia niektórych materiałów w pracach szczegółowych, dzieło to
nadal zachowuje aktualność i jego publikacja winna stać się
przedmiotem troski uczniów i następców Profesora.
Wśród prac monograficznych dotyczących architektury
nowożytnej wyróżnia się obszerna rozprawa o roli Sabbionety
dla polskiej sztuki okresu manieryzmu20. W dwóch częściach
tej pracy Autor zwrócił uwagę na nie dostrzeżone wcześniej
włoskie wzory rozplanowania Zamościa oraz galerii przodków
w kopule kaplicy Myszkowskich. Badania nad pierwotnym wy-
glądem wawelskiej kaplicy Padniewskiego zostały ogłoszone
tylko w formie dwóch uzupełniających się streszczeń21. Stu-
dium to zostało opracowane w oparciu o materiały zgromadzo-
ne do książki o zaginionym renesansie, podobnie jak artykuł o
pałacu w Piotrkowie, dziele mistrza Benedykta22.
„Wawelskie" prace Jerzego Szabłowskiego dotyczą zarów-
no całego wzgórza, jak przede wszystkim kolekcji Państwowych
Zbiorów Sztuki. W pierwszej grupie, obok wspomnianego już
monumentalnego tomu Katalogu zabytków sztuki w Polsce,
wymienić można stojącą na pograniczu popularyzacji zwięzłą
syntezę Wawel - świadek Tysiąclecia, a przede wszystkim wy-
mienione wyżej streszczenia pracy o kaplicy Padniewskiego
oraz - wydaną już pośmiertnie - rozprawę o planach katedry
wawelskiej z XVIII w.23 Ogólnie o zbiorach wawelskich pisał
Profesor parokrotnie, m.in. w poświęconym sztuce Krakowa
numerze „The Connoisseur" i w pracy zbiorowej Kraków mia-
sto muzeów".
Szczególną wartość mają jednak prace Jerzego Szabło-
wskiego o poszczególnych muzealiach i ich zespołach. W mo-
numentalnej polsko-belgijskiej książce o arrasach wawelskich,
zainicjowanej i redagowanej przez Profesora, zamieścił On
rozprawę o dziejach tej kolekcji i jej królewskim fundatorze25.
Ubocznym efektem studiów nad wawelskimi arrasami stała
się Jego rozprawa dotycząca brukselskiej werdiury z 3. ćwierci
XVI w. z przedstawieniem indyków, znajdującej się w zamku
w Osthouse koło Kolmaru, a wykazującej duże podobień-
stwo do jednej z tkanin wawelskich26. Głębsze zainteresowa-
nie sztuką niderlandzką i flamandzką ujawnił Jerzy Szabłowski
w monografiach obrazów znajdujących się w zbiorach wa-
welskich. W rozprawie o portrecie konnym Władysława Zyg-
munta Wazy Autor uznał obraz za dzieło ze szkoły Rubensa
powstałe po 1624 r., wzorowane na Rubensowych portre-
tach arcyksiążąt austriackich Albrechta (zaginiony) i Erne-
sta (w Windsorze), a scenę batalistyczną w tle zidentyfikował
jako przedstawienie bitwy chocimskiej, namalowane w opar-
ciu o sztych J. Lauro z 1624 r.27 W artykule o niderlandzkiej
Madonnie określił obiekt wawelski jako replikę warsztatową
Madonny Quentina Metsysa z lat 1515 - 1520 w Detroit28.
Praca o nieznanych bensonianach. dotyczy skrzydeł tryptyku z
przedstawieniami świętych biskupów; tablice, wcześniej uwa-
żane za „nadreńskie około 1500", Profesor uznał za być
może własnoręczne dzieło Ambrosiusa Bensona z czasu około
1530 r.29
Dorobek Jerzego Szabłowskiego uzupełniają wstępy do
katalogów zbiorów i wystaw czasowych oraz innych wydawnictw
wawelskich. Poważny walor naukowy mają też Jego niektóre
popularyzatorskie artykuły w czasopismach polskich i zagrani-
cznych, zwłaszcza dotyczące nowych nabytków do zbiorów wa-
welskich, zawsze pisane z dużą dozą odpowiedzialności
badawczej i często zawierające nowe ustalenia i spostrzeżenia.
Jako uczony był Profesor kontynuatorem charakterystycz-
nej dla środowiska krakowskiego metody badawczej, sformu-
łowanej przez Mariana Sokołowskiego i rozwiniętej przez
Juliana Pagaczewskiego, a zbliżonej do metodologicznych za-
sad ukształtowanych przez starszą szkołę wiedeńską. Pole-
gała ona z jednej strony na sumiennym wykorzystaniu
wszelkich źródeł pisanych i ikonograficznych, z drugiej zaś -
na traktowaniu jako główne źródło samego dzieła sztuki,
wymagającego filologiczno-historycznej krytyki, poddawanego
precyzyjnej analizie technologicznej i formalnej, i interpreto-
wanego w oparciu o rozbudowaną komparatystykę, ukierun-
kowaną głównie na poszukiwania genetyczne. Tego rodzaju
postępowanie badawcze najpełniej mogło się wyrażać w mono-
graficznych opracowaniach pojedynczych obiektów, ujmowa-
nych w szerokim kontekście porównawczym.
Przyjęcie przez Jerzego Szabłowskiego takiej właśnie po-
stawy metodologicznej, uwarunkowanej studiami na Uniwer-
sytecie Jagiellońskim, odpowiadało zainteresowaniom,
uzdolnieniom i usposobieniu Profesora. Długoletnia praca na
polu muzealnictwa, inwentaryzacji i konserwatorstwa wzmogła
Jego zainteresowanie konkretnym przedmiotem artystycznym
i pogłębiła Jego kompetencje jako znawcy. W stronę badania
formy dzieła sztuki kierowała Go wrodzona wrażliwość artysty-
czna, rozwinięta przez własne próby malarskie. Właściwa mu
systematyczność i dokładność umożliwiały efektywne prowa-
dzenie żmudnych badań źródłowych.
Choć Jerzy Szabłowski doceniał znaczenie badań nad iko-
nografią, tak interesująco zrealizowanych we wczesnej pracy o
ikonografii śmierci, to jednak Jego zainteresowania skupiały się
na formie dzieła sztuki. Najchętniej i najpełniej wypowiadał się
więc Profesor w dobrze udokumentowanych monografiach
budowli czy obrazów. Analiza stylu obiektu zmierzała w nich
zawsze do trafnej jego charakterystyki, badania porównawcze
dawały mocną podstawę do ustalenia genezy dzieła i ukazania
panoramy współczesnych mu zjawisk artystycznych. Świetny,
choć może nieco tradycyjny warsztat badawczy Profesora, Jego
wielka sumienność i poczucie odpowiedzialności naukowej
sprawiły, że rezultaty nawet najwcześniejszych Jego prac zacho-
wują do dziś aktualność. Odpowiedzialność za słowo i rzadki
perfekcjonizm skłaniały Go do ciągłego doskonalenia już napi-
99
podręcznika . Uwzględniając bogaty materiał artystyczny, w
przeważającej mierze anonimowy, obok układu „biograficzne-
go" według chronologicznego następstwa warsztatów, przyję-
tego w odniesieniu do 1. połowy XVI w., w szerokiej mierze
posłużył się tu Autor systematyką typologiczną, opartą o kryte-
rium programu użytkowego budowli. Czytelny układ materiału
i właściwy Profesorowi jasny i precyzyjny język decydowały o
dydaktycznych walorach tekstu.
Nie ukazała się natomiast najważniejsza chyba praca Jerze-
go Szabłowskiego z tego okresu - gotowa do druku już na
początku lat pięćdziesiątych książka o zaginionym renesansie w
Polsce, oparta o bogaty zestaw materiałów ikonograficznych.
Wydaje się, iż nawet po upływie dziesięcioleci, mimo wyzyska-
nia niektórych materiałów w pracach szczegółowych, dzieło to
nadal zachowuje aktualność i jego publikacja winna stać się
przedmiotem troski uczniów i następców Profesora.
Wśród prac monograficznych dotyczących architektury
nowożytnej wyróżnia się obszerna rozprawa o roli Sabbionety
dla polskiej sztuki okresu manieryzmu20. W dwóch częściach
tej pracy Autor zwrócił uwagę na nie dostrzeżone wcześniej
włoskie wzory rozplanowania Zamościa oraz galerii przodków
w kopule kaplicy Myszkowskich. Badania nad pierwotnym wy-
glądem wawelskiej kaplicy Padniewskiego zostały ogłoszone
tylko w formie dwóch uzupełniających się streszczeń21. Stu-
dium to zostało opracowane w oparciu o materiały zgromadzo-
ne do książki o zaginionym renesansie, podobnie jak artykuł o
pałacu w Piotrkowie, dziele mistrza Benedykta22.
„Wawelskie" prace Jerzego Szabłowskiego dotyczą zarów-
no całego wzgórza, jak przede wszystkim kolekcji Państwowych
Zbiorów Sztuki. W pierwszej grupie, obok wspomnianego już
monumentalnego tomu Katalogu zabytków sztuki w Polsce,
wymienić można stojącą na pograniczu popularyzacji zwięzłą
syntezę Wawel - świadek Tysiąclecia, a przede wszystkim wy-
mienione wyżej streszczenia pracy o kaplicy Padniewskiego
oraz - wydaną już pośmiertnie - rozprawę o planach katedry
wawelskiej z XVIII w.23 Ogólnie o zbiorach wawelskich pisał
Profesor parokrotnie, m.in. w poświęconym sztuce Krakowa
numerze „The Connoisseur" i w pracy zbiorowej Kraków mia-
sto muzeów".
Szczególną wartość mają jednak prace Jerzego Szabło-
wskiego o poszczególnych muzealiach i ich zespołach. W mo-
numentalnej polsko-belgijskiej książce o arrasach wawelskich,
zainicjowanej i redagowanej przez Profesora, zamieścił On
rozprawę o dziejach tej kolekcji i jej królewskim fundatorze25.
Ubocznym efektem studiów nad wawelskimi arrasami stała
się Jego rozprawa dotycząca brukselskiej werdiury z 3. ćwierci
XVI w. z przedstawieniem indyków, znajdującej się w zamku
w Osthouse koło Kolmaru, a wykazującej duże podobień-
stwo do jednej z tkanin wawelskich26. Głębsze zainteresowa-
nie sztuką niderlandzką i flamandzką ujawnił Jerzy Szabłowski
w monografiach obrazów znajdujących się w zbiorach wa-
welskich. W rozprawie o portrecie konnym Władysława Zyg-
munta Wazy Autor uznał obraz za dzieło ze szkoły Rubensa
powstałe po 1624 r., wzorowane na Rubensowych portre-
tach arcyksiążąt austriackich Albrechta (zaginiony) i Erne-
sta (w Windsorze), a scenę batalistyczną w tle zidentyfikował
jako przedstawienie bitwy chocimskiej, namalowane w opar-
ciu o sztych J. Lauro z 1624 r.27 W artykule o niderlandzkiej
Madonnie określił obiekt wawelski jako replikę warsztatową
Madonny Quentina Metsysa z lat 1515 - 1520 w Detroit28.
Praca o nieznanych bensonianach. dotyczy skrzydeł tryptyku z
przedstawieniami świętych biskupów; tablice, wcześniej uwa-
żane za „nadreńskie około 1500", Profesor uznał za być
może własnoręczne dzieło Ambrosiusa Bensona z czasu około
1530 r.29
Dorobek Jerzego Szabłowskiego uzupełniają wstępy do
katalogów zbiorów i wystaw czasowych oraz innych wydawnictw
wawelskich. Poważny walor naukowy mają też Jego niektóre
popularyzatorskie artykuły w czasopismach polskich i zagrani-
cznych, zwłaszcza dotyczące nowych nabytków do zbiorów wa-
welskich, zawsze pisane z dużą dozą odpowiedzialności
badawczej i często zawierające nowe ustalenia i spostrzeżenia.
Jako uczony był Profesor kontynuatorem charakterystycz-
nej dla środowiska krakowskiego metody badawczej, sformu-
łowanej przez Mariana Sokołowskiego i rozwiniętej przez
Juliana Pagaczewskiego, a zbliżonej do metodologicznych za-
sad ukształtowanych przez starszą szkołę wiedeńską. Pole-
gała ona z jednej strony na sumiennym wykorzystaniu
wszelkich źródeł pisanych i ikonograficznych, z drugiej zaś -
na traktowaniu jako główne źródło samego dzieła sztuki,
wymagającego filologiczno-historycznej krytyki, poddawanego
precyzyjnej analizie technologicznej i formalnej, i interpreto-
wanego w oparciu o rozbudowaną komparatystykę, ukierun-
kowaną głównie na poszukiwania genetyczne. Tego rodzaju
postępowanie badawcze najpełniej mogło się wyrażać w mono-
graficznych opracowaniach pojedynczych obiektów, ujmowa-
nych w szerokim kontekście porównawczym.
Przyjęcie przez Jerzego Szabłowskiego takiej właśnie po-
stawy metodologicznej, uwarunkowanej studiami na Uniwer-
sytecie Jagiellońskim, odpowiadało zainteresowaniom,
uzdolnieniom i usposobieniu Profesora. Długoletnia praca na
polu muzealnictwa, inwentaryzacji i konserwatorstwa wzmogła
Jego zainteresowanie konkretnym przedmiotem artystycznym
i pogłębiła Jego kompetencje jako znawcy. W stronę badania
formy dzieła sztuki kierowała Go wrodzona wrażliwość artysty-
czna, rozwinięta przez własne próby malarskie. Właściwa mu
systematyczność i dokładność umożliwiały efektywne prowa-
dzenie żmudnych badań źródłowych.
Choć Jerzy Szabłowski doceniał znaczenie badań nad iko-
nografią, tak interesująco zrealizowanych we wczesnej pracy o
ikonografii śmierci, to jednak Jego zainteresowania skupiały się
na formie dzieła sztuki. Najchętniej i najpełniej wypowiadał się
więc Profesor w dobrze udokumentowanych monografiach
budowli czy obrazów. Analiza stylu obiektu zmierzała w nich
zawsze do trafnej jego charakterystyki, badania porównawcze
dawały mocną podstawę do ustalenia genezy dzieła i ukazania
panoramy współczesnych mu zjawisk artystycznych. Świetny,
choć może nieco tradycyjny warsztat badawczy Profesora, Jego
wielka sumienność i poczucie odpowiedzialności naukowej
sprawiły, że rezultaty nawet najwcześniejszych Jego prac zacho-
wują do dziś aktualność. Odpowiedzialność za słowo i rzadki
perfekcjonizm skłaniały Go do ciągłego doskonalenia już napi-
99