MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA


. II. 1. Pierwszy ogród przy pałacu, drzeworyt,
wg F. Colonna, ,,Hypnerotomachia Poliphili", 1499 r.

stawionych, a spowodowany pewnymi substancjami
[aromatycznymi], którymi były one natarte. Ogród
był zamknięty kolumnami ze szkła imitującego
jaspis, oplecionymi szklanym powojem o białych
kwiatach. Kolumnom towarzyszyły złote pilastry,
podtrzymujące złote łuki arkad, dekorowane szkla-
nymi rombami. Na kolumnach spoczywało bel-
kowanie ze szkła naśladującego jaspis, uzupełnione
gzymsami ze złota. Pod tą kolumnadą był urządzo-
ny jednorzędowy parter, którego typowo średnio-
wieczne, wysokie rabaty zostały ujęte płytami ze
szkła, obramowanymi złotymi gzymsami z namalo-
wanymi najciekawszymi historiami. W każdej kwa-
terze rósł cyprys na zmianę z bukszpanem (ufor-
mowanym w kulę), których pnie i gałęzie były
wykonane ze złota, a liście ze szkła4.
Pomijając chwilowo zaskakujące materiały uży-
te do stworzenia tego ogrodu, trzeba zauważyć
przede wszystkim nowy, renesansowe zasady jego
kompozycji. To najbardziej zaawansowany formal-
nie ogród spośród wszystkich opisanych w Hyp-

nerotomachii Poliphili. Czytamy tu więc o zamknię-
ciu kolumnadą w porządku antycznym (il.l),
o kwaterach skomponowanych jako parter z roślin-
nymi wzorami. Na wysokich, tradycyjnych raba-
tach pod ogrodzeniem cyprysy i krzewy buksz-
panowe zostały umieszczone w sposób całkowicie
nowy po jednej roślinie w centrum każdej rabaty
oraz w układzie alternatywnym: wysmukłe cyprysy
na zmianę z kulami bukszpanu. Taki, lub warian-
towy sposób szeregowania roślin obrzeża był typo-
wy dla wczesnorenesansowych prób geometryzo-
wania ogrodu (il.2.). Widzimy więc, że zmiany
w ogrodowej stylistyce polegały na nowym, regular-
nym rytmie porządkującym elementy oraz na od-
wołaniu się do form starożytnych. Klimat antyku
wprowadzała tu nie tylko kolumnada, lecz być
może także ozdobione "historiami" oblicowanie
rabat — w każdym razie stały się one niewątpliwie
antykizujące w błędnej interpretacji ilustratora,
który rabaty z opisu zamienił na coś w rodzaju
piedestałów.

2