KRONIKA NAUKOWA

produkcji artystycznej Włochów w krajach zaalpejskich
oraz różnice w porównaniu z dziełami Italii; 4. for-
mowanie się europejskiej kolekcji rzeźby włoskiej.
Prof. Thomas Da Costa Kaufmann (Princeton Uni-
versity) w referacie Italian Sculptors and Sculpture in
Central Europe: Problems and Posibilities of Reception
ukazał różne ujęcia problemu emigracji i działalności
rzeźbiarzy włoskich poza krajem rodzinnym, zwłaszcza
w Europie Środkowej. Dotychczasowe stanowiska bada-
czy sklasyfikował według następujących tendencji: mono-
graficznej, nacjonalistycznej (narodowej), stylistycznej
i antropologicznej. Przykładem tendencji monograficznej
jest przedstawienie w historiografii europejskiej, począw-
szy od Vasariego, działalności artystów włoskich poza
Italią jako wydarzeń incydentalnych w biografiach twór-
ców. Tendencja nacjonalistyczna w historiografii włos-
kiej jest prezentowana przez serię publikacji pod tytułem
II genio italiano all'estero, mającą na celu ukazanie sztuki
europejskiej jako produktu włoskiego geniuszu narodo-
wego. Najczęściej traktowano włoską rzeźbę i rzeźbiarzy
poza Italią w tendencji stylistycznej, np. w znanej książce
prof. Jana Białostockiego The Art of Renaissance in
Eastern Europe. Hungary, Bohemia, Poland. Oxford 1976.
Może jednak bardziej trafne byłoby stosowanie pojęcia
międzynarodowego italianizmu. Obecnie bardziej brany
jest pod uwagę model bazujący na antropologicznych
ideach kulturyzacji.
Dr Alan Philip Daar (kurator rzeźby europejskiej
w Detroit Institute of Art) wygłosił referat Pietro Tor-
rigiani and other Italian Renaissance Sculptors at the
Court of Henry VIII of England. W świetle nowych ba-
dań źródłowych przedstawił działalność florenckiego
artysty Pietro Torrigianiego (1472-1528), który zasłynął
nie tylko z tego, że złamał nos Michałowi Aniołowi,
ale też z biegłości dłuta. Był jednym z pierwszych
rzeźbiarzy włoskich, którzy wprowadzili sztukę rene-
sansu florenckiego do Anglii, obok Benedetta da Ro-
vezzano, Giovanniego da Maiano i Baccio Bandinellego.
Na zlecenie królewskie wykonał Torrigiani nagrobki
króla Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej (niedo-
kończony), a także — jak się okazało — Henryka VII
i Elżbiety z Yorku w opactwie Westminster; ten drugi
uznany za najwspanialszy renesansowy pomnik na pół-
noc od Alp.
Prof. Timothy Verdon (Florida State University
Center we Florencji) w referacie Guido Mazzoni Abroad:
the Last Twenty Years, omówił francuski okres po-
chodzącego z Modeny rzeźbiarza, zaangażowanego przez
króla Karola VIII w Neapolu w czasie wyprawy do Italii
w 1495 r. Po rychłej śmierci Karola Vlil wykonał jego
nagrobek w Saint-Denis (niezachowany) i pracował dla
jego następcy, Ludwika XII (m.in. pomnik konny w za-
mku w Blois) oraz wiele dla arystokracji francuskiej.
Z działalnością Mazzoniego łączony jest wczesnorene-
sansowy realistyczny nurt w rzeźbie figuralnej i kierunek
italianizujący all'antica w rzeźbie dekoracyjno-archi-

tektonicznej. Po śmierci Ludwika XII, wrócił Mazzoni do
rodzinnej Modeny, gdzie zmarł w 1518 r.
Prof. Sheila ffoliott (George Mason University
w Fairfax, USA) w referacie Montorsoli in France przed-
stawiła zagraniczny epizod w działalności tego florenc-
kiego rzeźbiarza, brata zakonu serwitów, ucznia Andrea
Ferrucciego i Michała Anioła. Jak zaświadcza Vasari,
Montorsoli z Rzymu, gdzie na zlecenie papieża Klemensa
VII restaurował posągi antyczne (m.in. grupę Laokoona),
wyjechał w 1534 r. do Paryża z kardynałem Tournon. Na
dworze Franciszka I, dla którego pracowali już liczni
artyści włoscy, głównie Florentczycy (Rosso, Primaticcio,
Cellini, Tribolo, Bandinelli), uzyskał Montorsoli począt-
kowo bardzo dobre warunki i zamówienie na cztery
wielkie posągi. Nie wymodelował ich jednak do końca,
ponieważ w czasie nieobecności króla zajętego wojną
z Anglią, rzeźbiarz zrażony antywłoskimi intrygami dwo-
ru, opuścił Francję i powrócił do Włoch. Śladem jego
pobytu we Francji było oddziaływanie na twórczość
Jeana Goujon i Philiberta de l'Orme.
Dr Michael Mezzatesta (dyrektor Art Museum w Du-
ce University w Durham, Anglia) przedstawił referat
Leone Leoni — Peripatetic Sculptor to Charles V. Autor
skoncentrował się na programie ideowym dzieł wykona-
nych, począwszy od roku 1549, dla dworu cesarskiego.
Wjego dziełach figuralnych, łączących północną tradycję
portretową i konotacje cesarsko-rzymskie, mamy do
czynienia z sofistyczną ikonografią polityczną, w której
starożytne cnoty połączono z dynastią Habsburgów.
Kierunek ten zaznaczył się w rzeźbionych wizerunkach
Karola V, jego siostry Marii królowej Węgier i syna
Filipa II. Znamienny jest biust Karola V podtrzymywany
przez orła i brązowa grupa Karola V i Furii. Autor
porównał dzieła Leoniego z wcześniejszą bogatą ikono-
grafią cesarską Habsbnurgów.
Dr Dorothea Diemer (Gilching, RFN) zaprezento-
wała referat La scultura bavarese in terracotta dei discepoli
italiani di Giambologna. Włoscy uczniowie Giambologni
przypomnieli w Monachium i Bawarii technikę rzeźby
wielkofigurowej modelowanej w terakocie, służącej do
ozdabiania wnętrz w gmachach publicznych i fasad
budowli świeckich i sakralnych. Rzeźby w tym tworzywie
stały się istotnym elementem sztuki bawarskiej w ciągu
całego XVII wieku. W warsztacie Huberta Gerharda,
pracującego dla elekrora bawarskiego około 1600 r., byli
zatrudnieni z całą pewnością rzeźbiarze florenccy, o czym
świadczą niepodważalne ślady stylu Giambologni. Nie są
jednak znane ich nazwiska. Wśród nich był zapewne
Felice Traballesi, czynny w Monachium także jako
złotnik.
Drugi dzień obrad, 11 czerwca, pod przewodnictwem
prof. Thomasa da Costa Kaufmanna, wypełniły referaty
poświęcone działalności rzeźbiarzy włoskich w Polsce.
Prof. dr Stanisław Mossakowski wygłosił referat
Bartolomeo Berrecci e la sua bottega a Cracovia: un
fenomeno del primo rinascimento nell'arte dell'Europa

108