KRONIKA NAUKOWA

Sala osiadły w Krakowie i pracujący tu w latach
1618-1633 wykonywał nagrobki i ołtarze z czarnego
marmuru na całą Polskę, Litwę (nagrobek Krzysztofa
Sapiehy w Wilnie) i Śląsk. Giovanni Francesco Rossi,
Toskańczyk, współpracował z arch. Giovannim Battistą
Gislenim, wykonując popiersia z marmuru do nagrob-
ków. Giovanni Alberto Bianchi stiukator pozostawił
swoje dzieła we wnętrzach świątyń w Wielkopolsce
(Gostyń, Święta Anna), w Małopolsce (Częstochowa
— Jasna Góra) i na Słowacji. Baldasar Fontana, działają-
cy w Polsce w latach 1693-1704, doczekał się obszernej
monografii pióra autora referatu (wyd. Lugano 1990).
Prof. Konstanty Kalinowski (Instytut Historii Sztuki,
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) wygłosił
referat: L'importazione della sculture della bottega di
Berniniper la Cappella di S. Elisabetta a Breslavia. W 1680
r. został zamówiony w Rzymie zespół rzeźb do ołtarza
i nagrobka w kaplicy św. Elżbiety, ufundowanej przy
katedrze wrocławskiej przez kardynała Fryderyka Hes-
sen von Darmstadt. Zamówienie skierowano do artystów
z kręgu Berniniego i Algardiego: Ercole Ferraty, który
wykonał figurę św. Elżbiety i dwa anioły do ołtarza, oraz
Domenica Guido, który wyrzeźbił figurę klęczącego
kardynała i postacie alegoryczne, wyraźnie nawiązujące
do pomników papieskich Berniniego. Dopiero po dwu-
dziestu latach, w 1700 r. rzeźby znalazły się we wnętrzu
kaplicy wzniesionej według projektu też architekta rzym-
skiego Giacoma Scianzi, wyraźnie ukształtowanego
w kręgu Berniniego i Borrominiego. Nad portalem zo-
stało umieszczone popiersie kardynała Fryderyka, wyko-
nane w warsztacie Berniniego ok. 1668 r.
Obradom w trzecim dniu, 12 czerwca przed połu-
dniem przewodniczyła dr Anna Markham Schulz. Wy-
głoszono tylko trzy referaty. Dr Charles Avery (Londyn)
mówił na temat: Francesco Fanelli, Court Sculptor to King
Charles I. W służbie Karola I pozostawał Fanelli (rodem
z Florencji) w latach 1635-1641; przedtem wiele lat
pracował w Genui. Uprawiał rzeźbę w marmurze i w brą-
zie. Jedynym sygnowanym jego brązem z datą 1640 jest
biust księcia Walii, późniejszego Karola II. Był autorem
licznych statuetek brązowych, określanych w inwenta-
rzach królewskich jako „florenckie". Statuetki te przed-
stawiają postacie mitologiczne, bozzetta pomników kon-
nych, same konie w ruchu, zwierzęta w walce. W związku
z przebywaniem w kraju protestanckim, tematyka jego
sztuki, pierwotnie religijna, zmieniła się na świecką. Wiele
nowych atrybutów dokonanych przez autora referatu
zmieniło i wzbogaciło dotychczas znane oeuvre artysty.
Dr Konstantin Malinovski (Centralnyj Gosudarst-
viennyj Istorićeskij Archiv w Petersburgu) przedstawił
źródłowy referat: New Documents on Bartolomeo Carlo

Rastrelli (1675-1744) and his work in Russia. Umowę
z Rastrellim o pracę na dworze Piotra I zawarto w Paryżu
w 1715 r.; przybył do Petersburga via Gdańsk. Podczas
swego 28-letniego pobytu w Rosji (1716-1744) różnie
kształtowały się jego losy, od wpływowego nadwornego
architekta, który budował nowe rezydencje, rzeźbił por-
trety monarchów i wystawiał im pomniki, do czasu
popadnięcia w niełaskę i biedę. Był pierwszym w Rosji
rzeźbiarzem zachodnioeuropejskim uprawiającym tema-
ty świeckie, autorem pierwszego pomnika konnego Piot-
ra I i nagrobka tegoż monarchy w Petersburgu. Rzeźbił
portrety Piotra I i księcia A. D. Mienszykova all'antica,
oraz wystawił w Petersburgu pomnik księżnej Iwanowny.
Wiele jednak projektów nie zostało zrealizowanych, wiele
prac niedokończonych. Referent prześledził w źródłach
intrygi dworskie, w które był uwikłany włoski rzeźbiarz
i smutny los artysty w służbie despotycznych władców.
Ostatni ciekawy referat wygłosił dr Sergiej Androssov
(kurator rzeźby włoskiej w Muzeum Ermitażu, Peters-
burg) pt. Pietro Baratta scultore di Moschovia e le sue
opere per la Russia. Baratta pochodził z rodziny rzeź-
biarzy w Carrara, ale osiedlił się i działał w Wenecji.
W latach 1716-1725 wiele popiersi i około 25 kamiennych
figur ogrodowych wykonał do rezydencji letnich Piotra
I w Petershofie, Carskim Siole i Pawłowsku. Zamówienia
były przekazywane artyście przez hrabiego Sawę Włady-
sławicza Ragusińskiego, posła rosyjskiego w Wenecji. Ża
prace swe uzyskał Baratta od cara tytuł „rzeźbiarza
Moskwy". Na polecenie Piotra I kształcił też w zawodzie
rzeźbiarskim dwu młodych Rosjan. Na podstawie badań
źródłowych i autopsji referent ustalił bogatą listę dzieł
Baratty w Rosji.
Dyskusja przeprowadzana bezpośrednio po refera-
tach była dosyć ożywiona. Wiele głosów wywołały refera-
ty prof. Mossakowskiego i prof. Chrościckiego. Dys-
kutowali nie tylko referenci, ale także goście z Polski,
prof. Zygmunt Waźbiński, prof. Krzysztof Żaboklicki
i inni.
Po drugim dniu obrad, 11 czerwca wieczorem, uczest-
nicy konferencji przyjęci zostali na cocktailu w pięknie
położonej na Monte Gianicolo rezydencji Accademia
Americana w Rzymie przez jej dyrektora, prof. Josepha
Connorsa, historyka sztuki, badacza rzymskiego baroku.
Trzeciego dnia, po zakończeniu konferencji podjął uczes-
tników lampką wina ambasador RP prof. Bolesław
Michałek w siedzibie Stacji Naukowej PAN.
Materiały z konferencji ukażą się indywidualnie. Nie
będą — niestety — drukowane w pracy zbiorowej
z powodu braku funduszy u obu organizatorów kon-
ferencji: amerykańskiej, jak też polskiej.
Jerzy Kowalczyk

110