HALINA STĘPIEŃ

by przypomnieć w skrócie najważniejsze przykłady. Od 1876 r.
powrócił do zopfów i do rokoka, epoki fraków i peruk, ale już
w plenerze, malując Altanę i towarzyszące jej liczne studia .
Dramatyczne losy tej kompozycji opisał Stanisław Witkie-
wicz12, a jej wersję ostatnią - zachowaną, zminimalizowaną,
wielokrotnie poprawianą i zniekształconą stanowi znany z Mu-
zeum Narodowego w Warszawie obraz W altanie z 1882 r.
Porównując dziś obraz Przed pojedynkiem chociażby z Pa-
nem w czernionym fraka i innymi pięknymi studiami do Altany
Aleksandra Gierymskiego i sygnalizując zaledwie problemy,
które jego odmienność nasuwa, można z łatwością ocenić dro-
gę poszukiwań jaką przebył, ten dręczący się, nigdy nie zaspo-
kojony twórca...

Z drugiej strony raz jeszcze należy wyraźnie stwierdzić, że
polscy artyści związani ze środowiskiem monachijskim, wcale
nie w kręgu oddziaływań sztuki niemieckiej, niejednokrotnie
kształtowali tam swoją samodzielną twórczość. A dla wielu z
nich pierwsze zetknięcia ze sztuką francuską (np. Delaroche'a,
barbizończyków i właśnie Meissoniera, później Courbeta i im-
presjonistów) czy angielską (Constable'a czy Turnera i in.)
wcale nie musiały następować w Paryżu czy Londynie...
Trwałość tych bodźców i inspiracji, nie tylko w zakresie
tematów, każe też i poprzez nie widzieć złożoność problemów
twórczości „polskich monachijczyków".

Przypisy

1. Maksymilian i Aleksander GIERYMSKI. Listy i notatki. Zebrał,
ułożył i wstępem opatrzył J. Starzyński. Teksty do druku i komen-
tarze oprac. H. Stępień, Wrocław 1973.
2. Por. np. Juliusz STARZYŃSKI,Aleksander Gierymski, Warszawa
1967 - katalog opracowała H. Stępień.
3. W posiadaniu H. Stępień - list w sprawie potwierdzenia autorstwa
obrazu. Przy okazji pragnę wyrazić raz jeszcze wdzięczność Panu
Prezesowi za włączenie mnie w krąg badań nad obrazem A.
Gierymskiego.
4. Stanisław JORDANOWSKI, Nieznany obraz Aleksandra Gierym-
skiego, „Przegląd Polski", tygodniowy dodatek do „Nowego
Dziennika" Nowy Jork, z dnia 2 maja 1991.
5. Janina WIERCIŃSKA, Katalog prac wystawionych w TZSP w
Warszawie w latach 1860 - 1914, Wrocław 1969, s. 95.
6. Ibidem, s. 96.

7. „Kurier Warszawski" z dnia 10 IX 1870, nr 198, s. 9.
8. Por. przyp. 1. Z listu Maksymiliana Gierymskiego do Kazimierza
Epplera, Monachium, 13 grudnia 1870.
9. Por. przyp. 1, z listu Aleksandra Gierymskiego do Antoniego
Sygietyńskiego, Paryż, 10 lutego 1891.
10. Szczegółowo omawiałam ten problem w artykule: H. STĘPIEŃ,
Rokokowe kawalkady Maksymiliana Gierymskiego, „Życie i
Myśl", 1971, nr 1, s. 186-191 oraz w książce: Malarstwo Maksymi-
liana Gierymskiego, Wrocław 1979, s. 120-128.
11. Por. teżAleksander Gierymski „W altanie", Łódź, Muzeum Sztuki,
listopad-grudzień 1971. Katalog wystawy opr. H. Zawilska i H.
Stępień.
12. Stanisław WITKIEWICZ, Aleksander Gierymski, Lwów 1903,
rozdz. II, także tenże. Pisma zebrane, t. 2, oprac. M. Olszaniecka,
Kraków 1974, i in. wydania

i%ł r UlfffflW
^t^O 1

11. 4. Sygnatura artysty ,A. Gierymski Munchen 1870" z obrazu „Przed pojedynkiem"
III. 4: Signature de 1'artiste ,Ą Gierymski Munchen 1870" du tableau ,Avant le duel"

Wkładka barwna sponsorowana przez:
„POL-S WISS-ART”,
Dom Aukcyjny,
Warszawa, Al. Róż 2

70