RECENZJE — KSIĄŻKI

przedstawienia zmarłego5. Należy więc mówić nie o
„nagrobkach", lecz o „epitafiach" rodzin Montelupich6 i
Łysików Dobryszowskich w kościele Mariackim w Krakowie,
czy Anny Pipanowej na elewacji krakowskiego kościoła św.
Barbary .
Należałoby też chyba zrobić rozróżnienie między omawia-
nymi tu przez Autora łącznie dwoma typami przedstawień, z
których tylko jeden - popiersiowy lub częściej półpostaciowy,
reliefowy wizerunek zmarłego, umieszczony przeważnie pod
półkoliście zamkniętą arkadą winien chyba wejść w zakres

rozważań. Jego rozwój na naszym gruncie należałoby chyba
przeanalizować w odniesieniu do ówczesnego malarstwa po-
rtretowego (zabrakło tu poszerzenia pola rozważań o malar-
stwo, co Autor zrobił przy omawianiu epitafiów z rodzinnymi
scenami adoracji). Drugi typ, z portretem zmarłego w formie
pełnoplastycznego popiersia lub półpostaci, ustawionego w głę-
bokiej, zamkniętej półkoliście lub kolistej wnęce (przedstawie-
nia biskupów Marcina Szyszkowskiego, Piotra Gembickiego,
czy Jakuba Zadzika w katedrze wawelskiej) to już zupełnie inna
historia.

Przypisy

1. M. ZLAT, Typy osobowości w polskiej sztuce XVI w., [w:] Rene-
sans, sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 251-291, zwłaszcza s.
258-260 i 275-279.
2. Por. obowiązujący w początkach XVI w. mieszczaństwo Norym-
bergi zakaz fundowania płyt nagrobnych z reliefowym przed-
stawieniem postaci stojącej - za: ZLAT, o. c., s. 259 przypis
28.
3. Por. J. BIENIARZÓWNA, J. M. MAŁECKI, Dzieje Krakowa,
t. II: Kraków w wiekach XVI- XVIII, Kraków 1984, s. 216-217.
4. K. MIKOCKA-RACHUBOWA, Mistrz Nagrobka Provany, rzeź-
biarz krakowski przełomu XVIiXVIIw., „Rocznik Historii Sztuki"
w druku.
5. Por. m.in.: T. CHRZANOWSKI, Rzeźba lat 1560- 1650na Śląsku

Opolskim, Warszawa 1974, s. 110; P. SCHOENEN - hasło „epi-
taph" [w:\Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, t. V, Stut-
tgart 1967, szp. 872-921, gdzie jako przykłady epitafiów podaje
rozbudowane struktury, mieszczące niekiedy nawet sarkofagi z
leżącymi figurami zmarłych.
6. A. WYROBISZ, s. 60 błędnie datuje starszą partię tego epitafium
na lata 1600 - 1613, podczas, gdy ta południowa część epitafium,
będąca pomnikiem Sebastiana i Urszuli Montelupich, powstała
w latach 1586 - 1600, a zachodnia partia, poświęcona Waleriano-
wi i Annie w latach 1609 - 1613.
7. Epitafium Anny Pipanowej, zm. w 1541 r., najstarszy znany
przykład prezentujący półpostaciowe ujęcie wizerunku zmarłego,
pochodzi z lat 60. XVI w.

80