PRZEGLĄD LITERATURY

torowi w związku z jego badaniami, m.in.: Zasięg terytorialny,
Granice czasowe, Nieznane obszary badań w dziedzinie archi-
tektuty, Problem importów. Analiza zagadnień doprowadza au-
tora do wniosku określającego sztukę krakowską XVII-XVIII
w. jako różnorodną, południowo i zachodnioeuropejską, z
wpływami orientu, a przy tym bardzo polską.
Jerzy Kowalczyk w artykule Między Krakowem i Warszawą.
Uwagi o Bażance, Bayu i Placidim zauważa, że trudno oddzielić
dzieła K. Bażanki i K. A. Baya, ponieważ architekci ci byli
uczniami tego samego mistrza - Andrea Pozza. Chociaż Bażan-
ka w głównej mierze był twórcą krakowskim, można stwierdzić
jego kontakty ze środowiskiem warszawskim (sprawa projektu
przebudowy pałacu hetmana A. Sieniawskiego, 1713; nagro-
bek M. Radziejowskiego w kościele Św. Krzyża, 1719 - 1722).
Natomiast K. A. Bay, autor m.in. warszawskich kościołów z
fasadami kolumnowymi (Wizytki, Augustianie) mógł być rów-
nież - wg autora artykułu - projektantem kościoła Karmelita-
nek Bosych w Krakowie. W stosunku do F. Placidiego J.
Kowalczyk przyjął roboczą hipotezę, że architekt ten przed
wyjazdem do Drezna pracował nie tylko w Warszawie, ale i w
Małopolsce.
Praca Jerzego Paszendy Datowanie stiuków w kościele SS.
Piotra i Pawła w Krakowie podaje nowe ustalenia dotyczące
okresu ozdabiania świątyni. Na podstawie nie znanych dotąd
materiałów archiwalnych autor artykułu określił czas powsta-
wania stiuków na 1. 1638 - 1698. Tym samym wykluczył G. B.
Falconiego jako jedynego ich twórcę. Z materiałów wynika, że
Jezuici czekali na fundatorów i na ich fundusze, wymagając by
we wszystkich kaplicach zachowano ten sam schemat ozdabiali
swój kościół.
Marcin Fabiański w artykule Fromborska Madonna z Dzie-
ciątkiem i Świętymi a jej pierwowzory artystyczne przeprowadził
wnikliwą analizę porównawczą i uznał obraz (sprowadzony z
Rzymu do katedry we Fromborku w 1722 r.) za jeden z bardziej
interesujących przykładów recepcji sztuki Cinquecenta w
rzymskim kręgu C. Marattiego i L. Baldiego ok. 1700 r. -
„przykład reprezentujący wysoką wartość artystyczną wynika-
jącą z przedłużenia i przekształcenia tradycji".
Samuel Gumiński (Barokowy model ołtarza w pałacu arcy-
biskupim w Krakowie) podaje opis modelu znajdującego się w

zakrystii kaplicy pałacu. Elementem charakterystycznym tego
ołtarza jest starotestamentowa Arka -Przymierza. W grupie
rzeźbiarskiej zaś szczególne miejsce zajmuje św. Jan Ewangie-
lista. Autor artykułu przypuszcza, że wyeksponowanie tej
właśnie postaci sugeruje, iż projektowany ołtarz, niosący jed-
nocześnie treści eucharystyczne (interpretacja tekstu hymnu
Tantum ergo sacramentum) przeznaczony był do kościoła po-
święconego św. Janowi Ewangeliście.
Stanisław Mossakowski w pracy Czy projektant Okopów
Świętej Trójcy? przedstawia dowody świadczące o tym, że Tyl-
man z Gameren mógł być jednym z twórców planu warowni
przy ujściu Zbrucza do Dniestru. Warownia ta powstała pod-
czas dowodzonej przez hetmana St. Jabłonowskiego wyprawy
o odzyskanie Kamieńca w 1692 r.
Juliusz A. Chrościcki (Nowożytne parlamenty europejskie i
ich siedziby), nawiązując do początków parlamentaryzmu w
Europie i ich związków ze starożytnością stwierdza, że sejm
polski można porównywać z modelem angielskim i węgierskim.
Autor omawia na czym polegak hierarchia ważności Sali Sena-
torskiej i Izby Poselskiej w Zamku Królewskim w Warszawie
oraz zwraca uwagę na kolory używane w dekoracjach sal. Ana-
liza wnętrz kościołów, w których odbywały się sejmiki partyku-
larne pozwoliła stwierdzić, że wyposażenie świątyń było ściśle
związane z systemem i techniką obrad.
Artykuł Jana Wrabeca Trzy tropy w Legnickim Polu przed-
stawia nowe alegoryczne i metaforyczne pierwiastki programu
ideowego kościoła p. w. św. Jadwigi. Autor uważa, że świątynia
w intencji autorów programu miała być „drugą Anastasis".
Podział fasady zaś nawiązuje do fasady kościoła S. Croce w
Lecce (Apulia). Pierwowzór kościoła legnickiego, kościół św.
Małgorzaty w Brevnovie (wzniesiony w 1. 1709 - 1715 przez
Krzysztofa Dientzenhofera, ojca Kiliana - architekta kościoła
w Legnickim Polu) zbudowany został z mniejszym rozmachem
pod względem artystyczno-formalnym jak i ideowym.
Na zakończenie przeglądu prac zawartych w książce Sztuka
baroku należy zauważyć, że porusza ona wiele interesujących
problemów z historii sztuki nowożytnej.
Marianna Banacka

Pierre Rosenberg, Un emule polonais de Le Brun: Alexandre Ubelesqui, „Artibus et Historiae an Art Anthology",
XI, Vienna 1990, nr 22, s. 163 -187.

Na propozycję napisania artykułu poświęconego pamięci
prof. dr Jana Białostockiego francuski historyk sztuki Pierre
Rosenberg zareagował w sposób elegancki i wymowny. Bo
nie inaczej potraktować należy jego próbę wydobycia z głębo-
kiej niepamięci osoby francuskiego malarza o polskim rodo-
wodzie, który tworzył w latach 1671 - 1718 w Paryżu oraz w
Rzymie, lecz z uwagi na obco brzmiące nazwisko Ubelesqui
(Ubelski, Ubelinski, Ubelliski, Ubieleski albo Hubieleski), wy-
stępował najczęściej pod imieniem Alexandre i nim właśnie
opatrzył niejedną swoją pracę. Ubelesqui intrygował Rosen-
berga już od dawna, skoro podjął on zamiar rekonstrukcji
drogi życiowej i dorobku artystycznego malarza, skoro do-
tknął ważkiej kwestii jego talentu, no i wreszcie - sporządził
wstępny bilans wykonanych przezeń prac, mianowicie 36
obrazów, fresków i rysunków, rozproszonych na obszarze Fran-

cji, Niemiec, Anglii, Polski, Włoch oraz Stanów Zjednoczo-
nych.
Ten trud badawczy godny jest odnotowania bo oto na
firmamencie historii sztuki, za sprawą Rosenberga zabłysła
gwiazda Alexandra Ubelesqui, artysty de facto nieznanego,
który za życia cieszył się zasłużoną renomą malarza historycz-
nego, zyskał prestiż akademika, utrzymywał kontakty z dwo-
rem królewskim i potrafił zaskarbić sobie względy zarówno
swego mistrza, Charlesa Le Bruna, jak też dwóch wpływowych
malarzy Noela i Antoine'a Coypelów. Powód wystarczający, by
przywołać za Rosenbergiem najważniejsze momenty z jego
biografii. Alexandre Ubelesqui przyszedł na świat w Paryżu
jako syn mieszczanina o tym samym imieniu i tam zmarł 23 IV
1718 r. w wieku 69 lat. Odebrawszy staranne wykształćenie w
Akademii królewskiej malarstwa i rzeźby (1669 - 1672), dosko-

90