IN MEMORIAM

Nic więc dziwnego, że w latach pięćdziesiątych podczas waka-
cyjnych ogólnopolskich obozów inwentaryzacyjnych krakowscy
studenci górowali nad kolegami z innych ośrodków sprawno-
ścią opisu oraz umiejętnością rozpoznania stylowego i datowa-
nia dzieła sztuki, i że to spośród nich rekrutowała się wówczas
w znacznym stopniu kadra autorów Katalogu zabytków sztuki
w Polsce.
Po wprowadzeniu jednolitego programu studiów Profe-
sor Szabłowski prowadził także zajęcia kursowe z historii pol-
skiej sztuki nowożytnej. Już wcześniej, bo bezpośrednio po
habilitacji, w 1946 r. wykładał w niewielkim wymiarze godzin
historię renesansowej architektury zachodniosłowiańskiej;
do tej problematyki powracał później parokrotnie w wy-
kładach monograficznych, poświęconych renesansowi w Eu-
ropie środkowej: na Węgrzech, w Czechach i na Słowaczyźnie.
Wszystkie wykłady Profesora, ukazujące Jego wiedzę i zna-
jomość przedmiotu, odznaczały się zawsze jasną strukturą i
staranną formą językową, ułatwiającą rozumienie i przyswa-
janie treści.
Własne seminarium otworzył Jerzy Szabłowski dopiero w
1969 r., ale już wcześniej prowadził niektóre prace dotyczące
problematyki polskiej sztuki nowożytnej, pisane przez uczest-
ników seminarium Adama Bochnaka, toteż wypromował 29
magistrów10. Jednak może nawet ważniejszą rolę odegrał w
uzyskiwaniu przez historyków sztuki stopni naukowych. Pod
Jego kierunkiem doktoryzowało się 11 osób, w większości pra-
cowników Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu", a pisane
przezeń recenzje rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz
opinie w postępowaniach o nadanie tytułów profesorskich liczą
się w dziesiątki.
Niemal przez całe życie Jerzy Szabłowski działał w różnych
instytucjach i organizacjach naukowych. Już w 1934 r. został
wybrany na członka Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii
Umiejętności. Po likwidacji PAU i po utworzeniu w Krakowie
oddziału powołanej na jej miejsce Polskiej Akademii Nauk
został w 1961 r. członkiem Komisji Teorii i Historii Sztuki
Oddziału Krakowskiego PAN, a od 1974 r. jej przewodniczą-
cym; był też członkiem Komitetu Nauk o Sztuce PAN. W
1967 r. został powołany na członka korespondenta Polskiej
Akademii Nauk, a w 1980 r. - na jej członka rzeczywistego. Do
Stowarzyszenia Historyków Sztuki należał od jego powstania
w 1934 r., a w 1977 r. uzyskał godność członka honorowego.
Działalność wawelska spowodowała, że stał się znany w mię-
dzynarodowych kręgach specjalistów, toteż od 1954 r. był
członkiem ICOM, od 1965 zastępcą przewodniczącego Pol-
skiego Komitetu Naukowego ICOMOS, a od 1982 r. należał
do Socićtć Europćenne de Culture. Od lat pięćdziesiątych był
powoływany do licznych rad, komitetów i innych gremiów do-
radczych - krakowskich i ogólnopolskich - w dziedzinie kultury,
a zwłaszcza ochrony zabytków i muzealnictwa.
Wydawać by się mogło, że przy tak rozległej i różnorodnej
działalności zawodowej, organizacyjnej i społecznej Profesora
Szabłowskiego, często łączącej się nadto z obowiązkami repre-
zentacyjnymi, na twórczość naukową mógł On poświęcić nie-
wiele czasu. Jednak pełna bibliografia Jego pism obejmuje 150
pozycji naukowych i popularyzatorskich, a nawet najwcześniej-

sze Jego rozprawy i artykuły do dziś zachowały merytoryczną
wartóść i mogą stanowić wzór metody badawczej.
Już pierwsza publikowana rozprawa Jerzego Szabłowskie-
go o krakowskim kościele Św. Marka (1929) jest sumienną
monografią mało znanej budowli12. Skupienie uwagi na XVII-
wiecznej przebudowie zapowiadało jeden z głównych kręgów
tematycznych zainteresowań Autora - wybitnego badacza no-
wożytnej architektury polskiej. Ten sam zakres reprezentują
również dysertacja doktorska o architekturze Kalwarii Zebrzy-
dowskiej oraz prace o zamku w Żywcu i o kościele bernardynów
w Krakowie13. Spośród nich szczególne znaczenie ma znako-
mita monografia zespołu architektoniczno-krajobrazowego w
Kalwarii Zebrzydowskiej, w której Autor ukazał m.in. wpływy
niderlandzkie na italianizującą w przewadze architekturę Ma-
łopolski wczesnego XVII w. i na rolę wzorników architektoni-
cznych i ornamentalnych.
Drugą dziedziną zainteresowań Profesora w latach trzy-
dziestych stało się późnogotyckie malarstwo małopolskie. W
monografii Tryptyku Mikuszowickiego Autor trafnie połączył
ten obiekt z Mistrzem ołtarza św. Trójcy oraz wskazał na
posłużenie się wzorami graficznymi Mistrza ES i na wpływ
sztuki południowoniemieckiej i austriackiej14. Malarstwa po-
czątków XVI w. dotyczą artykuły o zabytkach kościoła w Rac-
ławicach Olkuskich i o Zaśnięciu Matki Boskiej w Mszanie
Dolnej15.
Wyjątkowym przykładem mało wówczas popularnych
wśród polskich historyków sztuki badań ikonograficznych jest
cenna rozprawa Jerzego Szabłowskiego Ze studiów nad ikono-
grafią śmierci w malarstwie polskim XVII wieku16. Uzupeł-
nieniem Jego przedwojennego dorobku naukowego jest
wspomniany już katalog planów i widoków Łazienek oraz parę
biogramów artystów w Polskim Słowniku Biograficznym.
Po wojnie w znacznym stopniu zmienił się zakres piśmien-
nictwa naukowego Jerzego Szabłowskiego. Niewątpliwie wpły-
nęło na to zaangażowanie w działalność inwentaryzatorską, a
przede wszystkim długoletnia praca na Wawelu. O ile jednak
pierwsza z tych dziedzin aktywności Profesora pozostawiła ślad
w postaci zarówno autorskich inwentarzy i katalogów topogra-
ficznych jak i opracowań metodologicznych, o tyle działalność
wawelska spowodowała znaczne poszerzenie pola penetracji
naukowej o obszary dotychczas będące poza Jego zaintere-
sowaniami badawczymi.
Nadal jednak głównym terenem badań Profesora Szabło-
wskiego pozostawała nowożytna architektura polska, choć w
tym zakresie nastąpiło przesunięcie akcentu na XVI-wieczny
renesans i manieryzm, a obok prac monograficznych większą
rolę zaczęły odgrywać ujęcia syntetyczne i opracowania proble-
mowe. Taki charakter ma rozprawa habilitacyjna o związkach
polsko-czeskich w epoce renesansu, choć punktem wyjścia do
ogólnych rozważań był tu pojedynczy obiekt - wieża fary ży-
wieckiej17. Syntetyczne opracowania dziejów renesansowej ar-
chitektury polskiej, zainicjowane w 1952 r. ważnym artykułem
Z zagadnień polskiej architektury renesansowej18, zamieścił
Profesor w podręcznikach akademickich: najpierw w skrypcie
wydanym w 1952 r., a po dziesięciu latach, w zmienionej i
znacznie poszerzonej wersji, w II tomie tzw. „krakowskiego"

98