SZTUKA REFORMACJI NA POMORZU


II. 8. Klępsk, kościół filialny, korpus ambony (1614).
Fot. J. Harasimowicz
III. 8: Klępsk, eglise filiale, le corps de la chaire (1614).
Photo J. Harasimowicz


II. 9. Dobra, kościół farny NP Marii, chrzcielnica (około
1600). Fot. J. Harasimowicz
III. 9: Dobra, eglise paroissiale Notre-Dame, fonts baptismaux
(vers 1600). Photo J. Harasimowicz

wszechnie w programach „liturgicznej triady". Spoty-
kamy zatem i narracyjne przedstawienia biblijne - na
przykład w Klępsku, Wierzbnie50 i Wysiedlu51, i
„świadków Chrystusa", apostołów i proroków - na
przykład w Pęzinie52, i szlacheckie herby, zestawiane
czasem -jak na północnej i południowej emporze w
Wysiedlu'3 - w typową dla wczesnego XVII w. heraldy-
czną dokumentację dawności i „czystości" rodu. Dopeł-
nieniem programu ideowego niektórych szczególnie
bogato wyposażonych wnętrz kościelnych były malo-
widła na stropach, zachowane do dziś w Smołdzinie
(1632)54 i Klępsku (1613). Postacie dwunastu aposto-
łów, szesnastu proroków i siedmiu Cnót, umieszczone
na stropie nawy drugiego z wymienionych kościołów (il.
2), stanowią tam - wraz z rozwiniętymi na parapetach
empor cyklami Stworzenia i upadku ludzkości, Dziesię-

ciu Przykazań, Cudów Chrystusa, Wzorów skutecznej
pokuty, Doczesności (il. 12) i Wieczności - prawdziwy
„katechizm obrazowy", uzupełniony skrótem historii
biblijnej na pozornym sklepieniu beczkowym chóru:
piętnastoma parami typologicznie zestawionych scen
Starego i Nowego Testamentu. Ów „katechizm", bliski
pod względem struktury treści -jak ustalono55 - najpo-
pularniejszemu chyba na początku XVII wieku katechi-
zmowi luterańskiemu, Institutiones Catecheticae
Konrada Dietricha, dobrze świadczy o kompetencjach
teologicznych swego twórcy, pastora Stefana Holsteina,
jednego z wielu czynnych na Pomorzu i w Nowej Mar-
chii wychowanków frankfurckiej Viadriny.
Bogaty i zróżnicowany program ideowy kościoła w
Klępsku częściowo rekompensuje dotkliwy brak na
omawianym obszarze najbardziej typowych przykładów

7