TRYPTYK BARNIMA


II. 2. Tryptyk miśnieński Jerzego Brodatego, 1534 r. wg H. v. Hintzenstern, L. Cranach... Fot. G. Solecki
III. 2: Triptyque de Meissen de Georges le Barbu, 1534, d'apres H. v. Hinzenstern, L. Cranach... Photo G. Solecki

ordynacji kościelnej z lat 1524-2519 (il. 4 i 5). Swą
działalnością obejmował nie tylko Pomorze Zachodnie,
ale również Meklemburgię i Hamburg. Nie udało się
stwierdzić istnienia bezpośrednich kontaktów tego ka-
znodziei z księżną Anną, wiadomo jednak, że przybyła
ona na Pomorze dopiero w roku 1525. Tak więc z nauką
Lutra, głoszoną przez Aepinusa, mogła spotkać się
wcześniej, np. w samej Wittenberdze, na dworze swego
wuja, elektora Fryderyka Mądrego.
Program treściowy szczecińskiego tryptyku i forma
realizacji mogły być określone przez samego fundatora.
W czasie pobytu Barnima w Wittenberdze namalowany
został przez Łukasza Cranacha St. ołtarz główny do
tamtejszego kościoła zamkowego. Na awersach skrzy-
deł przedstawieni zostali elektor Fryderyk Mądry i jego
brat, Jan Niezłomny w towarzystwie pośredników: św.
Bartłomieja i św. Jakuba20. Nie wykluczone, że książę
był nawet świadkiem uroczystości towarzyszących za-
pewne ustawieniu i otwarciu tego dzieła, gdyż przyjmu-
ję się, że powstało między 1515 a 1520 r., a więc w
okresie zbliżonym do czasu pobytu Barnima na stu-
diach. Bardziej istotny wydaje się fakt, że na dwa lata

przed powstaniem tryptyku szczecińskiego, córka Bar-
nima, Anna wyszła za mąż (po raz drugi) za księcia
Miśni - Henryka. Na weselu był zapewne Barnim i być
może miał wówczas okazję oglądać tryptyk ufundowany
przez Jerzego Brodatego w 1534 r. Tryptyk miał
wyraźnie epitafijne przeznaczenie, powstał bowiem po
śmierci żony księcia - Barbary Jagiellonki (ciotki Bar-
nima XI), a przeznaczony był do kaplicy grzebalnej21
(il. 2). Zawierał pierwotne inskrypcje odnoszące się
zapewne do fundatorów, dziś już nie zachowane. Wyda-
je się, że właśnie ten epitafijny ołtarz miśnieński stał się
bezpośrednim wzorem dla tryptyku szczecińskiego,
szczególnie w sposobie kompozycji awersów. Barnim,
objawiający duży szacunek dla poczynań przodków,
mógł ołtarz miśnieński uznać za pamiątkę rodową, wzór
szczególnie godny naśladowania22.
U źródeł powstania tryptyku szczecińskiego znaj-
dowałby się więc katolicki tryptyk książęcy ukształto-
wany w warsztacie Cranachów. Ołtarze te służyły
gloryfikacji panujących, zaś ich fundacje wypływały z
typowej dla późnego średniowiecza potrzeby dokony-
wania czynu nabożnego, koniecznego do zbawienia.

33