TRYPTYK BARNIMA


II. 15. Thomas Nether (?), Wizerunek Marii Saskiej (?) z
Księgi Wizerunków (zaginiony). Fot. G. Solecki.
Neg. Arch. MNSz
III. 15: Thomas Nether (?), portrait de Marie de Saxe (?) dans
le Livre des Effigies (disparu). Photo G. Solecki. Negatif:
Archives du Musee National de Szcecin


II. 16. Sygnatura twórcy tryptyku Barnima, umieszczona na
obroży psa stojącego pod krzyżem. Fot. G. Solecki
III 16: Signature de 1'auteur du triptyque de Barnim, placee sur le
collier d'un chien present au pied de la croix. Photo G. Solecki

Przypisy

1. Nr inw. HNS (Szt 1081) tłusta tempera na desce dębowej, część
centralna: 99 x 73, skrzydła 99 x 28,5. Ramy wtórne. Lewy awers
zaginął w czasie wojny.
2. Do literatury wprowadzony przez H. BETHEGO, (Die Kunst am
Hofe der pommersche Herzoge, Berlin 1937, s. 30-31). Datowany
na około 1560 r. Powojenne publikacje o charakterze komunika-
tów: A. DWORAKOWSKA, Konserwacja XVI-wiecznego tryptyku
z Darłowa, (w:) Materiały Zachodniopomorskie, 1957, s. 347-348 i
T. MODELSKA, W sprawie odnalezienia sygnatury tzw. tryptyku
Barnima XI, „Biul. Hist. Sztuki" 1964, z. 2, s. 112-114 zawierają
błędne sugestie co do postaci pośredników przedstawionych za
klęczącą parą książęcą. T. Modelska nieprzekonywająco wiąże
tryptyk z twórczością Dawida Redtela działającego na dworze
Jana Fryderyka, księcia pomorskiego; B. JANUSZKIEWICZ,
autorka hasła katalogowego [w:] Sztuka na dworze książąt Pomo-
rza Zachodniego w XVI-XVII wieku (Warszawa - Szczecin, 1986
s. 43) podtrzymuje wysunięte przez Bethego przypuszczenie o
fundacji ołtarza do kościoła zamkowego w Darłowie; W artykule
J. KOCHANOWSKIEJ, Wizerunki książąt pomorskich w ołta-
rzach 2. poł. XVI i pocz. XVII w. z terenu Pomorza Zachodniego
(w:) Portret, Funkcja, forma, symbol. Mat. z sesji SHS 1986 r.,
Warszawa 1990, s. 368-369 pojawia się próba związania tryptyku
z książęcymi ołtarzami Cranachów i ustalenia luterańskich porę-
czycieli z awersów jako pomorskich kaznodziejów (błędnie uznano
za jednego z nich Jacoba Runge). Ta sama autorka omawia ołtarz
w kontekście szerszego programu gloryfikacji rodu książąt pomor-
skich w siedzibie Barnima XI zw. Oderburgiem w: Wystrój pod-
szczecińskiej rezydencji Barniam XI. Chwała rodu Gryfitów
zobrazowana w sztuce [w:] Sztuka a historia, mat. z Sesji SHS 1987
(w druku).
3. Publikacja A. DWORAKOWSKIEJ, o. c., s. 347 wskazuje, że przed
odkryciem w czasie konserwacji sygnatury na awersie prawego
skrzydła nie była dostrzeżona (pomijana również i później) druga
sygnatura, bardzo wyraźna i czytelna - w partii centralnej trypty-
ku, na obroży stojącego pod krzyżem psa. Jest to ten sam mono-
gram T utworzony tym razem z przeplatającej się wici roślinnej.
Fakt ten wskazuje, że artysta przykładał wagę raczej do samego
kształtu monogramu, a nie do elementów jego konstrukcji.
4. Sugestię taką wysunął H. Bethe być może opartą na starym wpisie
inwentarzowym. Inwentarze zamku w Darłowie opracowane
ostatnio przez L. Turek-Kwiatkowską i B. Kozińską nie zawierają
żadnych danych dotyczących tryptyku. W spisie z 1606 r. wymie-
niono dwa portrety księcia Barnima Starego - wątpię jednak, by
mogło dotyczyć to tryptyku. Serdecznie dziękuję obu autorkom za
udostępnienie materiałów.
5. Szerzej o tym: M.WEHRMANN,Herzog Barnim XI in Wittenberg,
„Monatsblater" 32, 1918, s. 41-43, oraz H. G. LEDER, N. BU-
SKE, Reform und Ordung aus dem Wort, Berlin 1985, s. 63-64.
6. O Fryderyku Mądrym jako mecenasie sztuki wciąż jeszcze najwię-
cej danych dostarczają dwie prace z przełomu wieków: C. GUR-
LITA, Die Kunst unter Friedrich dem Weisen (w:) Archivalische
Forschungen 2, Dresden 1897 oraz R. BRUCKA, Freidrich der
Weise ais Forderer der Kunst (w:) Studien zur deutschen Kunstge-
schichte, 45, 1903. O jego działalności na tle innych mecenasów
Rzeszy; G. HANDLER, Furstliche Mdzezne und Sammler in De-
utschland von 1500-1620 (w:) Studien zur deutsche Kunstgeschich-
te, 297, Strasburg 1933. Materiały źródłowe dotyczące zbiorów
elektora, wyposażenia kościoła zamkowego itp. opublikowano w:
Die Denkmale der Luthrstadt Wittenberg, bearb. F. Ballmann, M.
-L. Harksen, R. Werner, Weimar 1979.
7. Z. FAFIUS, M. GLIŃSKA,Z. RADACKI, Mecenat książątzacho-
dniopomorskich w XVI i XVII w., (w:) Funkcja dzieła sztuki, War-
szawa 1972, s. 154.
8. Ibidem, s. 149.

43