RZEŹBY CAMPAGNI I FRANCO

64. SAJKOWSKI, o.c., s. 199-200.
65. J. KOWALCZYK, Portrety polskie "all 'antica" w plastyce renesan-
sowej, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 136.
66. A. S. KRASIŃSKI, Słownik synonimów polskich, Kraków 1885,
t. I, s. 446.
61. AGAD AR, dz.XI, nr 18897.
68. AGAD AR, dz.IV, teka 15, koperta 172a.
69. E. KOTŁUBAJ, Galeria Nieświezska portretów Radziwiłłowskich,
Wiko 1857, s. 322.
70. Napis na tablicy pod popiersiem: DEO VIVO ET VERO / S.
CHRISTOPHORI NOMEN IN SACRO FONTE INFANTVLVS
ACCEPI/ SIC VOLENTIBVS PARENTIBYS / ADOLESCENS IN
VITAE FLORE MVNDVMVOLVNTANTE CONTEMPSI/MEQ-
VE TOTVM AD CHRISTVM FERENDYM CONYERTI / SIC
VOVENTIBVS PARENTIBVS / BONONIAE VIRTVTIBVS
ATQ[VE] ARTIBVS STYDENS LEGEM NATYRAE / EXPLEVI
/ ORTA OCCIDANT / SIC DEO YOLENTE / VALEDIXERAT
MIHI MATER MORIENS PVERVLO / PATER ADOLESCEN-
TEM AD EXTERAS NATIONES PROFICISCENTEM / FRATRES
DVO SENIORES BONONIAE IN MVTVO DIGRESSY / ME
COMPLEXI FYERATNT / OSCVLO ITAQ[VE] EKTREMO
OMNIBYS IN HOC MVNDO DATO / MORTYYS IN PATRIAM
REYERTOR / EXCIPIVNT ME OMNES PRAEDICTI ET DVO
CAETERI / MINORES / FRATRES LVGENTES ATQ[VE] HIC
CONDVNT / O SORTEM ADMIRABILEM / CYM VBIQ[VE]
TYM MAXIME IN PROPOSITIS HYMANIS DOMINANTEM /
FILIO OPTIMO MAESTYS PATER / NICOLAVS CHRISTOP-
HORVS RADZIWIL / POSYIT OBIIT BONONIAE ANNO SALV-
TIS MDCYII DIE IIH MAII VIX IT ANNOS XVI/MENSES X DIES
III HORAS XIII.
71. Napis na tablicy w strefie cokołu: MVNDVS CHRISTOPHORO
QVAERIT SVBDVCERE CHRISTVM// NVNQVAM VVLT
CHRISTYM PERDERE CHRISTOPHORYS// PYGNATYR:
CHRISTI MAIOR TYTAMINE MVNDVM// YINCIT CHRISTOP-
HORYS SIDERA VICTOR ADIT// QVAM BENE CHRISTOP-
HORYS CHRISTI FERT NOMEM ET OMEN// YINCIT
VTERQVE SOLO REGNAT VTERQVE POLO//
72. TIMOFIEWITSCH, Girolamo Campagna..., s. 262, il. 70.
73. Ibidem, s. 233-235, il. 1.
74. J. KOWALCZYK, Siedemnastowieczne mauzoleum Nacji Polskiej
w Padwie, "Biul. Hist. Sztuki", XXXVIII, 1966, s. 317, il. 11.
75. T. DOBRZENIECKI, Geneza polskiego portretu trumiennego, [w:]
Portret. Funkcja - Forma - Symbol, Warszawa 1990, s. 73-88.
76. H. s'JACOB, Idealism and Realism. A Study of Sepulchral Symbo-
lism, Leiden 1954, s. 190-192; E. PANOFSKY, Tomb Sculpture. Its
Changing Aspects from Ancient Egypt to Bernini, New York 1964,
s. 69.
77. A. GRIESEBACH, Romische Portratbusten der Gegenreformation,
"Rómische Forschungen der Bibliotheca Hertziana", t. XIII, 1936,
passim.
78. T. CHRZANOWSKI, Działalność artystyczna Tomasza Tretera,
Warszawa 1984, s. 134.
79. KOWALCZYK, Portrety polskie..., s. 121-136.
80. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV, Miasto Kraków, cz. I,
Wawel, pod. red. J. SZABŁOWSKIEGO, Warszawa 1965, s. 81,
il. 652.
81. Jako wcześniejszy przykład można wymienić nagrobek Galeazzo
Guicciardiniego (zm.1558) w krużgankach klasztoru dominikanów
w Krakowie. Por. KOWALCZYK, Portrety polskie..., s. 134.
82. J. A. ACKERMAN, Della Porta's Gesu Altar, [w:] Essays in

Honour of Walter Fridlaender, New York 1965, s. 1-2, il. I.
83. Prawdopodobnie przez Castellego, który współpracował z Mader-
ną zatrudnionym przy baldachimie w bazylice św. Piotra. Por. MAG-
NUSON, o.c., s. 256 nn; M. KARPOWICZ, Zamek Królewski w
Warszawie, Warszawa 1987, s. 30-47.
84. Na dzieła małej architektury z pocz. XVII w., różniące się zdecy-
dowanie od modnej ówcześnie dekoracyjnej sztuki Santi Gucciego
(zm. 1600) i manieryzmu niderlandzkiego a reprezentujących nową
stylistykę zwracano już wielokrotnie uwagę w polskiej historii sztuki.
Wcześniejszą identyfikację tych obiektówjako "późnorenesansowe",
Szczęsny DETTLOFF określił mianem "wczesnobarokowych". (S.
DETTOFF, Rzeźba polska do pocz. XVIlwieku, [w:] Wiedza o Polsce,
Warszawa 1932, tom: Sztuka polska, s. 73-78). Na odrębność tego
zjawiska wskazywali również Helena i Stefan Kozakiewiczowie,
którzy nie przeprowadzając szerszej analizy określili dzieła tego typu
jako wczesnobarokowe a zarazem wskazali na adekwatność pojęcia
"stylu kontrreformacji", które mogłoby przystawać do fazy poprze-
dzającej barok a charakteryzującej się surowością i monumentalno-
ścią obramień (H. i S. KOZAKIEWICZOWIE, Polskie nagrobki
renesansowe. Stan, problemy i postulaty badań, "Biul. Hist. Sztuki",
XIV, 1952, nr 4, s. 85-87). Podejmując to zagadnienie Mariusz
KARPOWICZ początkowo określił jako "formułę małej architektury,
jaką odpowiedziało nasze środowisko na wymagania wczesnego
baroku". Wymienił prócz interesujących nas pomników nagrobnych
Radziwiłłów, również szereg innych obramień sepulkralnych. (M.
KARPOWICZ, Rzeźba około 1600-1630..., s. 63-65). Następnie wy-
odrębnił on w sztuce polskiej (szczególnie rzeźbie) trzy nurty, które
miały doprowadzić do baroku: nurt "rodzimy" tzn sztuka manierysty-
czna zdominowana przez formy Gucciego, nurt "odgórnej rewolu-
cji" związany z dworem królewskim i magnaterią oraz nurt
niderlandzki. Można przypuszczać, że interesujący nas kierunek za-
wiera się w "odgórnej rewolucji", aczkolwiek w innej pracy badacz
ten wyodrębnia okres odpowiadający wczesnemu barokowi określa-
jąc go jako "zaranie 1582-1630" (M. KARPOWICZ, Barok w Polsce,
Warszawa 1988, s. 8-27).
85. KARPOWICZ, A rtisti ticinesi..., s. 57-59.
86. Tenże, Królewski Zamek Wazów..., s. 42-44.
87. S. TOMKOWICZ, Przyczynki do historyi kultury Krakowa w pier-
wszej połowie XVII w., Lwów 1912, s. 117.
88. J. Z. ŁOZIŃSKI, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce, 1520-1620,
Warszawa 1973, s. 256.
89. A. SŁAWSKA, Barok, [w:] Dzieje Gniezna, pod red. J. TOPOL-
SKIEGO, Warszawa 1965, s. 407.
90. KARPOWICZ, Rzeźba około roku 1600..., s. 68.
91. L. KRZYŻANOWSKI, Gdańskie nagrobki Kosów i Bahrów, "Biul.
Hist. Sztuki", XXX, 1968, s. 445-462.
92. J. KOWALCZYK, Portale serliańskie w Polsce, ... s. 43.
93. Interesującą grupę tworzy osiem nagrobków przypisanych przez
Mariusza Karpowicza (Artisti ticinesi..., o.c., s. 61) chęcińskie-
mu rzeźbiarzowi i budowniczemu Kasprowi Fodydze. W stosunku do
obiektów wzmiankowanych wcześniej dzieła te charakteryzują się
bogatszą ornamentyką, ale cechuje je silna tendencja do plasty-
czności i architektoniczności obramień, jak to ma Miejsce w nagrobku
Stanisława Zapolskiego (zm. 1616) w Chojnem koło Łodzi (por.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II, województwo łódzkie, pod
red. J. ŁOZIŃSKIEGO, Warszawa 1954, s. 290, il. 566).
94. M. ROŻEK, Katedra Wawelska w XVII wieku, Kraków 1980,
s. 70-73.
95. Ibidem, s. 102-103.

51