RECENZJE — KSIĄŻKI



II. 1. Św. Jerzy, ikona z cerkwi w Michniówce (Wołyń), 1683;
ob. Lwów, Muzeum Sztuki Ukraińskiej
Ul. 1. Saint Georges, Icóne de 1'eglise orthodoxe d Michniówka
(Volyhnie) 1683. Lvov, Musee d'Art Ukrainienne

II. 2. Św. Jerzy, bozzetto do posągu w zwieńczeniu katedry
św. Jura we Lwowie, ok. 1759; ob. Lwów, Muzeum Sztuki
Ukraińskiej
III. 2. Saint Georges, bozzetto da la statue du fronton de la
cathedrale de Saint Georges d Lvov, vers 1759. Lvov, Musee
d'Art Ukrainienne

badań późnobarokowej rzeźby lwowskiej. Mnóstwo tu nadal
niejasności, gruntownie sprzecznych poglądów, spiętrzonych
atrybucji. Książka zawiera trzy artykuły poświęcone tej te-
matyce. Organizator wspomnianej wystawy Borys Vóznicki
publikuje tekst, z którym polski czytelnik może się zapoznać
w katalogu (Mistrz Pinzel. Legenda i rzeczywistość, Wilanów
1990). Źródeł oryginalnej maniery tajemniczego snycerza,
autor poszukuje w zderzeniu jego, zapewne praskiej, edukacji
z późnobizantyjską tradycją obecną w religijnym malar-
stwie Ukrainy. Tej interpretacji nie towarzyszą jednak żadne
racjonalne argumenty lub wskazania owych malowanych
natchnień. Nie wiadomo, w jakim stopniu pojawienie się
rzeźbiarza we Lwowie czy w Buczaczu wyznaczyło cezurę
jego twórczości. Skłonność do mistycyzmu i ekspresja wypo-
wiedzi to cechy osobowościowe, które świat prawosławia
stymuluje, ale niekoniecznie wyzwala. Podobne wątpliwości
pozostawia artykuł D. P. Krvavicza o źródłach inspiracji
rzeźby lwowskiej. O ile wskazywana przez autora rola grafiki
i bozetta w przynoszeniu konkretnych wzorców kompozycyj-
nych i ikonograficznych stanowi trafne wyjaśnienie repetycji

rozwiązań, to niczym nie zilustrowane tłumaczenie specyfiki
form oddziaływaniem narodowej snycerki dekoracyjnej ukra-
ińskich ikonostasów, już nie przekonuje. Analizując serię
kilku ikonograficznych motywów Jan Ostrowski zwrócił
uwagę na wiodącą rolę mistrza Pinzla, w którego dziełach
pojawiają się one po raz pierwszy, a później wzbogacają
repertuar innych lwowskich twórców. W poszukiwaniu pre-
kursorów lwowskiej szkoły rzeźbiarskiej nie należy lekce-
ważyć roli Bernarda Meretyna, którego architektoniczny
dorobek uzupełnia być może relief „Chrystus w świątyni" z
ambony w Hodowicy (ok. 1759). To lipowe arcydzieło, opa-
trzone na odwrociu (ujawnioną w 1964 r.) sygnaturą i pie-
częcią architekta, skłoniło wówczas niektórych badaczy do
utożsamienia Meretyna z enigmatycznym Pinzlem. Jakkol-
wiek architekt (raczej wiedeńczyk, jak sugerował Mańko-
wski, niż Włoch, jak przyjmuje B. Voznicki) zmad w 1759
roku, a jedyne archiwalne ślady snycerza pochodzą z lat
1759-61, ich wcześniejsza współpraca nie jest kwestionowa-
na. W wielu znanych przykładach podobnej kooperacji, archi-
tekt decydował również o kształcie rzeźbiarskiego wystroju i

101