RECENZJE — WYSTAWY

i wyciskali ją w studnie, żeby się nią psi i insze bestyje po
ulicach nie pyskłali [plugawiły]27.
Żyjąca w II stuleciu po Chrystusie św. Prakseda
zajmowała się uroczystym pochówkiem chrześcijańskich
męczenników. Obraz jest też wyznaniem wiary katolickiej
Yermeera van Delft, ożenionego z katoliczką w 1653 r. i,
jak dotąd, jedyną kopią dzieła sztuki włoskiej tego
malarza. Warto przypomnieć, że w środowisku handlarzy
sztuką i artystów w Delft, uznawano jego autorytet jako
znawcy sztuki włoskiej, powołując go jako biegłego do
sądu. Chciałbym podkreślić, że mimo wielu badań środo-
wisko artystów i kolekcjonerów z Delft nie jest dostatecz-
nie poznane28, a wcześniejszy obraz Yermeera z roku
1650 zaginął od poł. XVIII w.29. Tak więc sygnowany
obraz Yermeera Św. Prakseda wysuwa się jako jedno
z ważniejszych dzieł tego malarza z wczesnego okresu
twórczości30.
Wystawa Opus Sacrum pokazała po raz pierwszy
prawie kilkanaście obrazów, rysunków i rzeźb o wysokich
walorach artystycznych, teologicznych i moralnych, da-
jąc wielu Polakom możliwość przeżywania wzruszeń
artystycznych, jak i religijnych.
W trakcie trwania wystawy odbywały się w sali
odczytowej Zamku konferencje naukowe. Pani Barbara
Piasecka-Johnson zaprosiła wybitnych specjalistów w ró-
żnych dziedzinach malarstwa i rysunku europejskiego.
Do Polski specjalnie przyjechali m. in.: Mina Gregori
z Uniwersytetu we Florencji, Arthur K. Wheelock junior
z Galerii Narodowej w Waszyngtonie, Konrad Ober-
huber z Albertiny i Uniwersytetu Wiedeńskiego.
Na wystawę przybyło kilkudziesięciu krytyków z całe-
go świata. W większości pism z dziedziny sztuki ukazały
się recenzje tej wystawy, często bardzo entuzjastyczne.
Zrealizowano kilka filmów jej poświęconych: dla polskiej
TV (Zofia Halota i Jan Grzyb), Antoni Dzieduszycki
przygotował najdłuższy i najlepszy film (w kilku wersjach
językowych, jak w różnych systemach video) przeznaczo-
ny dla USA i Europy. W prasie polskiej o wystawie pisano

stosunkowo niewiele, mimo zorganizowania kilku kon-
ferencji prasowych.
Ostatniego dnia wystawy kolejka zwiedzających usta-
wiła się od bramy aż do Katedry św. Jana. Ekspozycję
— co trzeba podkreślić — zamknięto dopiero w nocy, po
wpuszczeniu ostatniego widza.
Każdego dnia, zwiedzający cierpliwie czekali przed
urządzeniem do wykrywania metali, poddając się kont-
roli osobistej, jak na lotnisku międzynarodowym. Ten
system bezpieczeństwa narzucony był przez towarzystwo
ubezpieczeniowe i ściśle przestrzegany przez strażników.
Na wystawie w Zamku Królewskim, w pięciu pomiesz-
czeniach przed Salą Senatu, mogło przebywać jedynie sto
osób. Szczególnie duże kolejki tworzyły się rano, zaraz po
otwarciu wystawy.
Barbara Piasecka-Johnson otrzymała za warszawską
wystawę cenne wyróżnienie im. Brata Alberta Chmielo-
wskiego, malarza i krytyka, który zrezygnował z kariery
artystycznej, aby służyć ubogim. Również studenci his-
torii sztuki Uniwersytetu Warszawskiego w anonimowej
ankiecie uznali tę wystawę za najlepszą w kraju w roku
ubiegłym. Piszę o tych formach uznania, aby podkreślić
szerokie zainteresowanie wśród fachwoców i publiczno-
ści. Moim zdaniem za rzadko wyrażano najwyższe oceny
dla tej wystawy. Po pierwsze, podziw budzi wybór
tematyczny obiektów kolekcji, utworzonej w ciągu zaled-
wie kilkunastu lat, po drugie, ekspresja poszczególnych
dzieł, po trzecie, naukowe, a więc obiektywne rozpoz-
nanie obiektów, czego starają się najczęściej unikać
kolekcjonerzy zafascynowani tym, co posiadają.
Kolekcja sztuki B. Piaseckiej-Johnson należy do
najlepszych na świecie, a zgromadzone na wystawie Opus
sacrum dzieła były bardzo starannie wyselekcjonowane.
Wreszcie sposób przygotowania ekspozycji może być
uznany za wzorowy w skali międzynarodowej!
Możemy być dumni, że zbiory te zostały pokazane po
raz pierwszy na świecie w Polsce i cieszyć się projektami
kolejnej wystawy Opus profanum.

Przypisy

* Komisarzami wystawy byli Józef Grabski (Wiedeń), Andrzej
Rottermund (Warszawa); wicekomisarzami: Beata Piasec-
ka-Bułaj (Princeton) i Danuta Łuniewicz (Warszawa).
1. Pierwszą próbę jej charakterystyki dał sir John Pope-Hen-
nessy w eseju, dołączonym jako przedmowa do katalogu
Opus Sacrum. Wystawa ze zbiorów Barbary Piaseckiej-
-Johnson. Katalog pod red. J. Grabskiego, Zamek Kró-

lewski w Warszawie, Wien, IRSA Verlag, 1990 (dalej cyt.
Katalog 1990) s. 10-11.
2. Opus Sacrum. Europaische Kunst des 13. bis 18. Jhs aus der
Privatsammlung von Barbara Piasecka-Johnson. Liechtens-
teinische Staatliche Kunstsammlung, Vaduz 1991. Katalog
Herausgegeben von J. Grabski, IRSA, Wien 1991, ss. 90.
3. „The Connoisseur", August 1990, s. 35.

59