Biuletyn Historii Sztuki
R. LIV, 1992, Nr 1
PL ISSN 0006-3967

ZYGMUNT WAZBINSKI
Toruń, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK

SIMON VOUET (1590-1649).
PARYŻ, GALERIES NATIONALES DU GRAND PALAIS,
6 LISTOPADA 1990-11 LUTEGO 1991.

Paryską wystawę Simona Voueta należy zaliczyć do
wielkich osiągnięć naukowych francuskiej historii sztu-
ki1. Zorganizował ją prof. Jacques Thuillier z College de
France z pomocą muzealników: Barbary Brejon de
Lavergnee (sekcja rysunku) oraz Denisa Lavalle (sekcja
tkanin dekoracyjnych).
Twórczość Voueta wiąże się z dwoma ośrodkami
sztuki europejskiej: z Rzymem i Paryżem. Artysta urodził
się w Paryżu w 1590 r. W 1611 r. wyjechał poprzez
Konstantynopol do Italii, gdzie spędził niemal dwadzieś-
cia lat (do 1627). Po powrocie do Francji, otrzymał
stanowisko pierwszego malarza nadwornego, które pias-
tował do śmierci (1649).
Na wystawie zgromadzono sześćdziesiąt pięć malowi-
deł, sto czterdzieści jeden rysunków oraz dziesięć ar-
rasów. Okres włoski był reprezentowany przez dwadzieś-
cia jeden obrazów, paryski, przez czteredzieści cztery.
Obszerne pomieszczenia Grand Palais nadawały się zna-
komicie do ekspozycji monumentalnych ołtarzy oraz
malowideł dekoracyjnych, pochodzących z francuskich
kościołów i rezydencji. Żadna z dotychczasowych wystaw
malarstwa francuskiego nie ukazała tak wyczerpująco
twórczości Voueta; powyższa uwaga dotyczy także okre-
su włoskiego artysty. Obok malowideł o niewielkich
formatach (portretów, moralizujących przedstawień pół-
figuralnych, alegorii humanistycznej) pokazano --i to
w kompliecie — włoskie realizacje publiczne Voueta, na
które składają się wyłącznie ołtarze: Narodziny Marii dla
San Francesco a Ripa (1618-20), Ukrzyżowanie dla
jezuickiego kościoła Sant Ambrogio w Genui (1621-22),
Św. Franciszek przywdziewający habit oraz Kuszenie św.
Franciszka dla rzymskiego kościoła San Lorenzo in
Lucina (1621-22), Obrzezanie Chrystusa (1622) i Wizja
św. Brunona (1626?) dla kartuzji San Martino w Neapolu
oraz Apoteoza św. Teodora dla weneckiej Scuoli pod tym
samym wezwaniem (1627). Ściągnięcie tylu malowideł
z odległych kościołów włoskich uznać należy za duże

osiągnięcie organizacyjne2. Co więcej, wszystkie eks-
ponaty zostały poddane niezbędnym zabiegom konser-
watorskim (np. restauracja Ukrzyżowania z Genui po-
zwoliła, dzięki usunięciu przemalowań, przywrócić daw-
ną jakość obrazu).
Współcześni, m.in. Sandrart i Felibien zapamiętali
Voueta, przede wszystkim, jako biegłego portrecistę oraz
twórcę półfiguralnych kompozycji przeznaczonych dla
kolekcjonerów3. Grupę portretów reprezentują trzy eks-
ponaty: tzw. Wojak (Spadassin), przedstawia młodego
szlachcica, w stylu Valentina; portret Giancarlo Dorii
z Luwru (1621) przypomina swym frontalnym ujęciem
znany Autoportret Durera z 1500 r.; oraz Autoportret
Voueta, który prawdopodobnie posłużył za wzór dla
wizerunku artysty w rzymskiej Akademii św. Łukasza.
Grupę kompozycji półfiguralnych reprezentuje obraz
z National Gallery w Ottawie, przedstawiający Cygankę
przepowiadającą los młodej kobiecie (1618-20). Świadczy
on nie tylko o znakomitym opanowaniu maniery teneb-
rystycznej Caravaggia, lecz także o zainteresowaniu dla
gestu i charakteru, które studiowano zarówno w Akade-
mii św. Łukasza jak i w rzymskich akademiach literac-
kich. Malowidłem tej samej klasy jest scena Kuszenia św.
Franciszka przez Saracenkę (1623-24)4.
Dwa inne malowidła o tematyce humanistycznej
— Alegoria Intelektu, Pamięci i Woli (Pinakoteka Kapito-
lińska, przed 1625 r. — data ryciny dedykowanej Marcel-
lo Sacchettiemu) i Czas pokonany (Prado, 1627) — po-
wstały prawdopodobnie na zamówienie kolekcjonerów
wywodzących się z rzymskiego środowiska literackiego5.
Czas pokonany i Apoteza św. Teodora (obie kom-
pozycje z lat 1627 r.) różnią się stylistycznie od po-
przednich, nawiązuję bowiem do malarstwa weneckiego
(Tycjan, Veronese). Świadczą — zdaniem prof. Thuillier
— o ostatecznym zerwaniu Voueta z manierą caravag-
giowską. Zwiastują styl artysty, w pełni realizowany
już we Francji.

73