Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (68.2006)

238

Adam Soćko


1. Rzut romańskiej katedry krakowskiej - wg Z. Świechowski,
Sztuka romańska w Polsce, Warszawa 1990

tytułem Sztuka świata. To ona właśnie określiła
szczęśliwy kształt nowej, przystępnej dla każdego
książki Zygmunta Świechowskiego - nasyconej fo-
tografiami (378) i rysunkami (80), z tekstem opiso-
wym, ciągłym. Dobrze się stało, że zarzucono ideę
albumu ilustracji opatrzonego faktograficznymi no-
tami z rzeczową informacją-jak to było praktyko-
wane we wcześniejszych syntezach romanizmu na
różnych ziemiach6, niewątpliwym bowiem atutem
tej książki jest właśnie walor poznawczy wiodącego
tekstu - wykładu prowadzonego piękną polszczyzną
o dynamicznej narracji raz zorientowanej na pano-
ramę zagadnień ogólnych, gdzie indziej zaś zogni-
skowanej na analitycznym opisie zabytku. Opisy te
nierzadko są po prostu piękne (np.: rzeźba Panto-
kratora z Tumu, tympanony fundacyjne - s. 222-
225). Taki styl towarzyszy niezmiennie wszystkim,
dobrze skomponowanym pod względem proporcji
rozdziałom - od najbardziej reprezentatywnej dla
polskiego romanizmu architektury (192 strony) po-
przez omówienie rzeźby (55 strony), malarstwa (27
strony) i wytwórczości rzemieślniczej (52 strony).
Tekst wiodący ukazuje zjawiska artystyczne, pre-
zentuje zabytki na tle zjawisk historycznych i - co
bardzo ważne - przemian społecznych, które uzmy-
sławiają chociażby - jak, dlaczego, i w których mo-
mentach w ciągu kilku wieków naszej historii roz-
szerzała się grupa fundatorów dzieł sztuki. Tekst

6 Por. na przykład: Harald BUSCH, Germania romanica.
Die hohe Kuns der romanischen Epoche im mittleren Eu-
ropa, wyd 2. Vien-Munchen 1967; Armin TUULSE,
Skandynawia romańska. Zabytki architektury i sztuki Da-
nii, Norwegii i Szwecji, tłum. W. Jeszke, Warszawa 1970

główny uzupełniają krótkie komentarze towarzyszą-
ce ilustracjom. Przywołując kluczowe wątki wiodą-
cej narracji skutecznie zachęcają do pogłębionej
lektury.
Do tego jeszcze jeden aspekt, za który słowa
uznania należą się Wydawcy - duży format, twarda
oprawa, wysokiej jakości papier kredowy i niemal
wyłącznie barwne ilustracje sprawiają, że książka od
razu kusi swą zawartością. To walor godny podkre-
ślenia nie tylko ze względów estetycznych, ale i me-
rytorycznych. Warto bowiem zaznaczyć, że jest to
w ogóle pierwsza wśród polskich syntez romanizmu,
która pozwala wyrobić sobie pogląd o realiach kolo-
rystyki bezcennych, a przez to niedostępnych zwy-
kłemu czytelnikowi, rękopisów iluminowanych
i wyrobów złotniczych. Dotąd znaliśmy te przedmio-
ty głównie z ilustracji czarno-białych i to nie najwyż-
szej jakości. W tym też miejscu trzeba podkreślić
wybór optymalnego rozmiaru dla tego rodzaju książ-
ki. Zapewnił on bowiem niemal dotykalną bliskość
obrazowanych cymeliów złotniczych, a w przypad-
ku niektórych barwnych miniatur - pozwolił na
zamieszczenie reprodukcji o rozmiarach bez mała
równych oryginałom! Niewątpliwie barwne ilustra-
cje są jedną z kilku mocnych stron tego wydawnic-
twa. Przy tym trzeba też wyraźnie podkreślić, że
zdecydowana większość fotografii pochodzi od Au-
tora. Książka dostarcza nam więc nie tylko wiedzy
i inne książki tej serii oraz: Anton LEGNER, Deutsche
Kunst der Romanik, Miinchen 1982, Aneźka MERHAU-
TOWA, Duśan TREŚTIK, Romdnske umeni w Cechach
a na Morave, Praha 1983.