Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (76.2014)

219

AGATA WÓJCIK
Kraków, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej
Dramat w seraju - Dziewczyna w kąpieli.
Wokół obrazu Pantaleona Szyndlera (1880)
Sto dwadzieścia lat temu w galerii w Sukiennicach zawisła Dziewczyna w kąpieli
Pantaleona Szyndlera (il. 1). Kolejni kuratorzy zawsze znajdowali miejsce dla tego
obrazu. Czynili tak zapewne dlatego, że - jak pisał Andrzej Ryszkiewicz - „obok
«Odpoczynku» Gersona [jest to] klasyczne dzieło akademizmu polskiego, wykazujące nie
tylko rzemieślniczą biegłość, ale i niewątpliwe wartości miękkiego, wprost pieszczotli-
wego prowadzenia pędzla, a także fakturowego zestawienia szorstkich, pogmatwanych,
intensywnie różnokolorowych smug przesłony z gładką i lśniącą, jasną karnacją ciała”1.
Być może nie wyobrażali sobie oni Sukiennic bez orientalnej piękności, która „wyróżnia
się klasą na tle licznych, podobnych obrazów malowanych przez ówczesnych akademi-
ków”2. Bez wątpienia tak wysoko oceniana praca zasługuje na próbę pogłębionej analizy,
a także rekonstrukcji jej dziejów i recepcji.
Od Dramatu w seraju do Dziewczyny w kąpieli
Dotychczas badacze uważali, że Dziewczyna w kąpieli powstała między rokiem 1881
a 1891. Andrzej Ryszkiewicz podawał rok 18853. Wydarzeniem wyznaczającym terminus
post quem miało być zaprezentowanie obrazu w roku 1885 na wystawie krakowskiego
Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Jednakże praca ta nie była wówczas eksponowa-
na w Krakowie. Agata Małodobry jako czas powstania wskazała lata 1885-1891, czyli
pomiędzy datowaniem Ry szkic wieża a rokiem nabycia obrazu do zbiorów Muzeum Naro-
dowego w Krakowie4. Z kolei Wacława Milewska przesunęła jego datowanie na lata
1881-1884, zakładając zapewne, że musiał powstać przed rzekomym wystawieniem
w Krakowie5.
Pierwotnie Dziewczyna w kąpieli była bardziej rozbudowaną kompozycją. Na zdjęciu
wykonanym w podczerwieni w Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów

1 Andrzej RYSZKIEWICZ, Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Warszawa 1989, s. 276.
2 Cuda Orientu, kat. wyst, Muzeum Narodowe w Gdańsku, red. Teresa GRZYBKOWSKA, Zdzisław ŻYGULSKI
Jun., Gdańsk 2006, s. 116.
3 RYSZKIEWICZ, op. cit, s. 276.
4 Cuda orientu..., s. 116.
5 Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Przewodnik, red. Barbara CICIORA, Aleksandra KRYPCZYK,
Kraków 2010, s. 103.