374

Beata Biedrońska-Slotowa

Artykuł na temat VII Międzynarodowego Kongre-
su Sztuki Tureckiej (Warszawa-Kraków 1983) opu-
blikował w „Biuletynie Historii Sztuki"14. W biule-
tynie wydanym z okazji obrad tego kongresu pod
redakcją prof. Tadeusza Majdy, opublikowanym
w roku 1990, znalazł się artykuł Profesora Turkish
Art in Poland15.
W 1983 r. z okazji obchodów odsieczy Wied-
nia otwarto w salach Zamku Królewskiego na Wa-
welu wystawę poświęconą temu tematowi, w przy-
gotowaniach której brał czynny udział prof.
Żygulski. Z tej też okazji Profesor opublikował co
najmniej kilka artykułów: O trzech wystawach ju-
bileuszowych Odsieczy Wiedeńskiej w roku
1983", Turcy pod Wiedniem'7, Turkish Militaria
in the Light of Exhibition of 1983'^, Jan Sobieski -
His Politics, Weaponry and Wars'9. Odrębną po-
zycjąjest Bitwa wiedeńska roku 1683 i jej polscy
bohaterowie20. Te wszystkie publikacje były efek-
tem pracy i przemyśleń dotyczących koncepcji
wspomnianej wystawy. Rezultaty publiczność po-
znała w czasie zwiedzania wystawy na Wawelu, dla
potomnych powstała publikacja Odsiecz wiedeń-
ska2'. Omówiona tam został historia rocznic
i wystaw dotyczących tego zagadnienia oraz szcze-
gółowy opis koncepcji wystawy, który warto przy-
toczyć. Wystawa rozpoczynała się od pokazania
idei imperialnej Turcji osmańskiej, dalej przedsta-
wiono: Turcje osmańską w kontekście Polski i Eu-
ropy w XVI w.; zmagania Polski i Turcji w XVII w.
aż do pokoju żurawińskiego. Odrębną część po-
święcono osobowości króla Jana III Sobieskiego,
w następnych częściach następowały: działalność dy-
plomatyczna przed kampanią wiedeńską w 1683 r.,
oblężenie i odsiecz Wiednia; trofea wiedeńskie
i namioty wielkiego wezyra. Katalog wystawy uka-
zał się dopiero w 1990 r. i zawierał obszerny tekst
traktujący o wszystkich zagadnieniach związanych
z odsieczą Wiednia z naciskiem na rozwój wyda-
rzeń i pokój w Karłowicach22.

14 Żdzisław ŻYGULSKI jun., „VII Międzynarodowy
Kongres Sztuki Tureckiej, Warszawa-Kraków 1983",
Biuletyn Historii Sztuki, XLVI:1984, nr 1, s.109-112.

15 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Turkish Art in Poland",
[w:] Seventh International Congress of Turkish Art, red.
Tadeusz MAJDA, Warsawa 1990, s. 285-292.

16 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „O trzech wystawach ju-
bileuszowych Odsieczy Wiedeńskiej w roku 1983",
Kwartalnik Historyczny, 1984, nr 4, s. 917-932.

17 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Turcy pod Wiedniem",
Życie Literackie, 1983, nr 26.

18 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Turkish Militaria in the
Light of Exhibition of 1983", Waffen und Kostumkun-
de, 1984, z. 2, s. 77-96.

19 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Jan Sobieski - His Poli-

Profesor Zdzisław Żygulski zajął się też teorią za-
gadnień wynikających z kontaktów Zachodu ze sztuką
Wschodu i napisał wstęp do książki Edwarda Saida
w polskim tłumaczeniu wydanej w roku 199123.
W tym uznanym przez krytyków na całym świecie
dziele Edward W. Said bada historię zachodnich po-
staw wobec Wschodu. Said nie używa pojęcia orienta-
lizm w tradycyjnym znaczeniu. Rozumie jejako orien-
talistykę, czyli naukę zajmującą się badaniem Orientu
i ocenia ją bardzo negatywnie, jako pseudonaukę, któ-
ra służyła kolonialnemu opanowaniu tego, co nazywa-
my Trzecim Światem, więc jest to sztuczny twór, słu-
żący przeciwstawieniu dwóch światów. Konkluzją
autora jest stwierdzenie, że orientalizm w Europie za-
chodniej, wymyślony przez zachwyconych kolorytem
i egzotyką Orientu głównie pisarzy, artystów, filozo-
fów, to kierunek ideologiczny. Narzucił pokutujące aż
do dziś stereotypy Orientu, a w szczególności islamu,
które w jakiejś mierze odzwierciedlają współczesny
konflikt jako efekt przyjętych niegdyś błędnych zało-
żeń. Profesor wcześniej, w związku z wydaniem tej
publikacji na Zachodzie, napisał esej Orientalizm
opublikowany w 1984 roku24. Pisał w nim o elemen-
tach Orientu, które przenikały do sztuki, literatury
i architektury. We wstępie do publikacji Saida pisał:
„Książka ta rozpoczyna się krytycznym studium histo-
rycznym, a kończy gwałtownym pamfletem politycz-
nym skierowanym przeciwko twórcom orientalizmu,
w istocie kreowanym przez samego autora. W tym
właśnie widzi się słabość dzieła Saida: demaskuje on
sztuczny obraz Wschodu namalowany przez zachod-
nich orientalistów, ale sam arbitralnie wykuwa wize-
runek owych orientalistów". Niebagatelna jest dalsza
uwaga Żygulskiego: „Zapomina o tym, że każde
przedstawienie rzeczywistości przeszłej lub bieżącej
musi być z natury swojej reprodukcji - zdeformowa-
ne. Po prostu taka jest zasada rządząca tym światem
i człowiekiem. Ponieważ zaś istnieje zjawisko syme-
tryczności, o którym sam Said zapomina, warto wska-
zać okcydentalizm występujący w krajach Wschodu,
tics, Weaponry and Wars", [w:] Seventeenth century: war,
weaponry and politics, red. Fred SANDSTEDT, Stockholm
1987, s. 201-212 (X Congress of the International Associa-
tion of Museums of Arms and Military History, Stockholm,
3-10 IX 1984).
20 Zdzisław ŻYGULSKI jun., Bitwa wiedeńska roku 1683
ijej polscy bohaterowie, Kraków 1983.
21 Zdzisław ŻYGULSKI jun., Odsiecz wiedeńska 1683,
Warszawa 1984.
22 Katalog wystawy
23 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Wstęp do wydania polskie-
go", [w:] Edward W. SAID, Orientalizm, tłum. Witold Kali-
nowski, Warszawa 1991, s. 7-19.
24 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Orientalizm", Życie Literac-
kie, 1984, nr 20.