471

JOLANTA POLANOWSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN

Mokotów (część górna) - maison de plaisance
*
ćt gout champetre w tonacji malowniczej

Tak powstał piękny Mokotów, gdzie przed dwunastu laty ciernie tylko rosły
[...-] na wzgórzu dom mały wprawdzie, lecz ozdobiony z wielkim smakiem
[...] i część pochyłości wzgórza [zmieniona] na piękny las,
S.G. Zug, Ogrody 17841

Mokotów - pierwotnie podmiejskie regu-
larne założenie pałacowo-ogrodowe
księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubo-
mirskiej (1736-1816; il. 1), na skraju skarpy wiśla-
nej, z późniejszą częścią leśną na stoku zbocza,
oraz z najpóźniejszą, prawnie odrębną, częścią
wodną na podskarpiu2, zachowało się szczątkowo
w obrębie Warszawy3. Stanowiło ono przedmiot
studiów Marii Zakrzewskiej i Bożenny Majew-
skiej-Maszkowskiej, badaczki mecenatu artystycz-
nego księżnej (na podstawie nowych archiwaliów
sprostowała część ustaleń poprzedniczki), a także
monografistów obu jego architektów4. Pisała
o nim też Jolanta Putkowska, która górną część
Mokotowa uznała za przykład recepcji modelu


Panu Profesorowi Stanisławowi Mossakowskiemu dziękuję za
krytyczną lekturę i wszelkie uwagi.
O części dolnej posiadłości: Jolanta POLANOWSKA, „Mokotów -
ogród krajobrazowy Izabelli Lubomirskiej dedykowany Jean-Jacques
Rousseau", Biuletyn Historii Sztuki, 75, 2013, nr 3, s. 437-485.

1. Angelica Kauffmann,
Izabella Lubomirska, olej,1786,
zniszczony w 1944. Repr. wg
www. dzielautracone.gov.pl/katalog-
strat-wojennych (karta nr 2240)

1 Simon Gottlieb ZUG, „Ogrody w Warszawie i jej okolicach [...] w r.
1784", przekład i oprac. Franciszek Maksymilian SOBIESZCZAŃ-
SKI, Kalendarz Powszechny na [...] 1848, Warszawa 1848, s. 8.

2 Intromisja 9 maja 1780: AGAD, Archiwum Anny Wąsowiczowej (dalej: AAW), rkps 240: Sumariusz dokumentów do
Półwłoczka [...] od kolegiaty [...] nabytego, 1828, k. nlb.: intromissionis relatio.

3 Obecnie zespół Pałacyk Szustra i Park Morskie Oko, ul. Puławska 55/59. Założenie przekształcane w XIX w., znisz-
czone 1939-1945, część rewaloryzowana; pałacyk przebudowany (1825-1828, Henryk Marconi), spalony 1944, odbu-
dowany 1962-1965; por. POLANOWSKA, op. cit., s. 437, przyp. 2.

4 Marek KWIATKOWSKI, Szymon Bogumił Zug, architekt polskiego oświecenia, Warszawa 1971, s. 63-76; Stanisław
LORENTZ, Efraim Szreger, architekt polski XVIII wieku, Warszawa 1986, s. 172-178.