800

Andrzej Rottermund

biogramy rzeźbiarzy polskich i z Polską związanych
m.in. Jana Michałowicza (1993), Giovanniego Ma-
rii Padovano (1998), Francesco Staggiego (2002),
Franciszka Pincka (2003), Johanna Georga Plerscha
(2003), Tommaso Righiego (2007), Bernardino Gia-
notisa (2008), Cypriana Godebskiego (2008), publi-
kowane w najważniejszych polskich słownikach
biograficznych (Słownik Artystów Polskich, Polski
Słownik Biograficzny) i zagranicznych (SA UR All-
gemeines Kunstler-Lexikon), dawały wyraz ambit-
nej działalności badawczej, dotyczącej relacji wło-
sko-polskich w zakresie twórczości rzeźbiarskiej.
Dlatego też tak ważne sąjej publikacje w języku
włoskim m.in. Canova ed i committenti polacchi
(2003), Scultori carraresi alla corte del re Stanislao
Augusto (2005), Scultori polacchi a Firenze e Car-
rara nella secondo meta dell 'Ottocento (2007).
Prace jej charakteryzują się przede wszystkim
bogactwem materiałowym, będącym rezultatem
dogłębnych badań źródłowych. Z kolei w opracowa-
niach katalogowych owocuje jej wieloletnia prakty-
ka muzealna (Galeria rzeźby w Starej Pomarańczar-
ni z 1989 r. i wspomniany wyżej katalog Rzeźba
polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu
z 1993 r.). Ta ostatnia pozycja była pierwszą komplet-
ną publikacją znajdującego się w Muzeum Narodo-
wym w Warszawie zespołu rzeźb polskich XIX w.
i łączących się z nimi dzieł powstałych w począt-
kach XX w. Wiele z nich opublikowano i opracowa-
no wtedy po raz pierwszy.
Za przełomową w dorobku naukowym Katarzy-
ny Mikockiej-Rachubowej uważam pracę Canova.
Jego krąg i Polacy (2001). Publikacja książki o Ca-
novie, najwybitniejszym włoskim rzeźbiarzu okresu
neoklasycyzmu, była wydarzeniem o zasięgu ogól-
noeuropejskim. W chwili jej wydania w 2001 r. była
ostatnim słowem w badaniach nad tym wybitnym
rzeźbiarzem. Szczególnie nowatorskie było skon-
frontowanie twórczości Canovy z innym wielkim
twórcą europejskiej rzeźby neoklasycznej - duń-
skim rzeźbiarzem Bertelem Thorvaldsenem. W syn-
tetycznym opracowaniu twórczości Canovy zazna-
czyła autorka wszechstronne zainteresowanie jego
twórczością zarówno naszego ostatniego monarchy
Stanisława Augusta, jak i polskich arystokratów.
Konkluzje jej pracy są bardzo ważne, szczegól-
nie dla oceny polskiego wkładu intelektualnego, ko-
lekcjonerskiego i artystycznego w dorobek całego
europejskiego neoklasycyzmu. Okazuje się, że Po-
lacy byli wśród nabywców dzieł włoskich mistrzów
nie mniej znaczącą grupą niż Anglicy, Francuzi czy
Rosjanie, a kolekcje polskich arystokratów nie ustę-
powały klasą artystyczną zebranych przez nich dzieł
kolekcjom tworzonym w krajach Europy Zachod-
niej, Rosji i Ameryce Północnej. Autorka zidenty-
fikowała też ponad trzysta rzeźb wykonanych na

zamówienia Polaków u artystów z najbliższego krę-
gu Canovy, określanych jako canoviani. Byli to
m.in. Antonio D'Este, Adamo Tadolini, Cincinnato
Baruzzi, Rinaldo Rinaldi, Leandro Biglioschi, Carlo
Aureli, Francesco Righetti, Lodovico Kauffmann,
John Gibson, Pietro Finelli, Raimondo Trentanove,
Filippo Albacini i Pietro Tenerani. Krąg ten rozsze-
rza się też na artystów, którzy co prawda nie byli
jego uczniami i nie pracowali w jego pracowni, ale
utrzymywali z nim bliskie kontakty i korzystali
z jego doświadczeń i porad artystycznych. Byli to:
Carlo Albacini, Giuseppe Angelini, bracia Cardelli,
Francesco Massimilliano Laboureur, Christopher
Hewetson, John Deare, Franęois Joseph Bosio, Feli-
ce Festa. W ścisłych kontaktach z Canovą było też
kilku rzeźbiarzy spoza Rzymu, głównie z Florencji
i Wenecji m.in. Antonio Bosa, Louigi Pampaloni,
Francesco Pozzi, Stefano Ricci, Lorenzo Bartolini.
Wymieniam ich wszystkich, by uświadomić, jak
ogromny krąg artystycznej twórczości rzeźbiarskiej
musiała zbadać autorka książki. Na podkreślenie
zasługuje fakt, że w większości wypadków odnosi
się do rzeźb znanych jej z autopsji, a te, które już nie
istnieją lub nieznane jest ich miejsce przechowywa-
nia, identyfikowała na podstawie materiału ikono-
graficznego lub w oparciu o różnego typu źródła ar-
chiwalne.
Sądzę, że książka o Canovie jest dlatego ważna,
że praca nad nią wprowadziła Katarzynę Mikocką-
Rachubową zarówno w krąg problematyki artystycz-
nej wieku Oświecenia, jak i ugruntowała jej wiedzę
o rzeźbie europejskiej wieku XVIII nim przystąpiła
do opracowania kolejnego ważnego dzieła nauko-
wego - monografii rzeźbiarza Andre Le Bruna, opu-
blikowanej w roku 2010. Książka o Le Brunie sta-
nowi podsumowanie wieloletnich badań autorki nad
dziejami neoklasycystycznej rzeźby polskiej. Jest
ona nie tylko prostą sumą faktów historycznych i ich
interpretacją, lecz intelektualnie dojrzałą propozy-
cją modelowej monografii artysty epoki Oświece-
nia. Walorem pracy jest wszechstronna i dociekliwa
analiza stylistyczna dokonana w stopniu rzadko spo-
tykanym w badaniach nad dziełem sztuki. Autorka
odnajduje zależności stylistyczne dzieł Le Bruna
wśród rzeźbiarskiego dorobku całego wieku XVII
i XVIII, z sukcesem wskazuje też dzieła antyczne,
które inspirowały artystę. Ustala również programy
ikonograficzne, które były źródłem inspiracji dla
dzieł Le Bruna. Były to często programy najważniej-
szych zespołów artystycznych w Europie (np. pro-
gramy ikonograficzne przyjęte w Wersalu). Autorka
książki nie ogranicza się do klasycznej, styloznaw-
czej metody badania dzieła sztuki, lecz kieruje też
swojąuwagę na problematykę funkcjonowania arty-
stycznego dworu monarszego, w tym wypadku dwo-
ru króla Stanisława Augusta, któremu już zresztą