W SPRAWIE ODNALEZIENIA W TOPILCU RELIKTÓW IKONOSTASU CERKWI ZWIASTOWANIA NMP

405

znaczenia, że Stawecka pełni funkcję kierownika Muzeum Ikon w Supraślu (oddział Mu-
zeum Podlaskiego w Białymstoku), które wydaje wspomniane czasopismo „Ikonosfera.
Zeszyty Muzealne", a zarazem jest redaktorką naczelną tego periodyku. Z kolei „Latopisy
Akademii Supraskiej" ukazują się nakładem mieszczącej się w tym samym kompleksie
pobazyliańskim Akademii Supraskiej. Jej rektorem i jednocześnie redaktorem naczelnym
„Latopisów" jest ks. Jarosław Jóźwik, proboszcz parafii prawosławnej w Topilcu.
Niestety Stawecka całkowicie przemilczała nie tylko fakt, że omawiane tu obiekty zo-
stały zidentyfikowane w Katalogu zabytków, lecz również w żadnym punkcie nie przywo-
łała tej publikacji. W czytelniku znającym jedynie cytowane prace tej Autorki siłą rzeczy
rodzi to przekonanie, iż to ona jako pierwsza rozpoznała obiekty lub - w mniej kompro-
mitującym wariancie - że nie znała podstawowego dla dyscypliny opracowania, jakim
jest Katalog zabytków. Niestety ten ostatni, łagodniejszy wariant, musimy jednak wyklu-
czyć. W tym samym numerze „Ikonosfery. Zeszytów Muzealnych" znalazł się bowiem
artykuł Ewy Zalewskiej, notabene również zatrudnionej w supraskim muzeum, poświęco-
ny ikonostasowi cerkwi parafialnej pw. św. Mikołaja w Topilcu. Niejako na marginesie
swoich rozważań Autorka wspomina o omawianych tu XVII-wiecznych ikonach zacho-
wanych w cerkwi cmentarnej w tejże miejscowości, wskazując ich supraską proweniencję
jedynie z powołaniem na artykuł Staweckiej (zamieszczony kilkadziesiąt stron wcześniej).
Katalog zabytków jest zacytowany (bez podania autorów, acz z rokiem wydania), lecz
wyłącznie w kwestii datowania ikon i bez zaznaczenia, iż to właśnie w tej pracy po raz
pierwszy dokonano ich identyfikacji9. Trudno więc zakładać, że Stawecka - będąca redakto-
rem naczelnym „Ikonosfery..." i zarazem bezpośrednią przełożoną Zalewskiej - nie miała
świadomości, że odkrycie opublikowano rok wcześniej i że ma ono swoich autorów.
Nie możemy zaakceptować sytuacji, w której wyniki naszych badań są zawłaszczane,
a co więcej, popularyzowane jako rzekome odkrycie pracowników Muzeum Ikon w Su-
praślu. Na publikacji we wspomnianych czasopismach sprawa bynajmniej się nie kończy.
18 maja 2018 r. w ramach Nocy Muzeów kierowana przez Krystynę Stawecką placówka
zorganizowała i promowała wydarzenie pod tytułem Podlaskie historie - odnalezione iko-
ny z Supraśla. W jego ramach przeniesione w 2017 r. do Muzeum w Supraślu ikony zosta-
ły po raz pierwszy zaprezentowane szerszej publiczności. Jednocześnie otwarto opatrzoną
tym samym tytułem wystawę w formie wielkoformatowych plansz wyeksponowanych na
ogrodzeniu monasteru (il. 4). Jej kuratorem jest Krystyna Stawecka, a teksty na banerach
oparte są na jej artykułach. I tutaj Katalog zabytków został całkowicie pominięty. Z kolei
na stronie internetowej Muzeum pojawiła się tak sformułowana informacja: „dwóm wi-
zerunkom ozdabiającym niegdyś drzwi diakońskie tej przegrody ołtarzowej, przypadkowo
«odnalezionym» w 2017 r., poświęcamy kolejną odsłonę cyklu Podlaskie historie "10. Moż-
na więc odnieść wrażenie, iż od ponad roku Muzeum nagłaśnia odnalezienie ikon supra-
skich z Topilca jako jedno z najdonioślejszych wydarzeń. Wyrazem tego jest też narracja
przewodników, z którymi - zgodnie z wewnętrznym regulaminem placówki - należy zwie-
dzać ekspozycję. Na zakończenie oprowadzania podkreślają oni znaczenie odkrycia.
Przeniesienie ikon do Muzeum w celu ich zabezpieczenia i poddaniu konserwacji jest
oczywiście słuszne, lecz fakt, że doszło do tego dopiero w 2017 r. świadczy dobitnie

9 Ewa ZALEWSKA, „Ikonostas «posynodalny» na przykładzie przegrody ołtarzowej cerkwi pw. św. Mikołaja Cudo-
twórcy w Topilcu. Adaptacja ΧΙΧ-wiecznego ikonostasu topileckiej cerkwi do programu ikonograficznego współcze-
śnie realizowanej polichromii świątyni", Ikonosfera. Zeszyty Muzealne, 6: 2017, s. 146.

10 http://muzeum.bialystok.pl/muzeum-ikon-w-supraslu/wystawy