In Memoriam

727

5. Niespodziewany postój na drogach powiatu
pińczowskiego: Jerzy Z. Łoziński, kierowca,
Barbara Wolff-Łozińska, Ryszard Brykowski,
Ignacy Gołda, fotografował Witalis Wolny,
1960 r.


jący kościoły w Małopolsce opublikowany został
dopiero w 1983 r.4 W sumie ukazało się pięć zeszy-
tów5.
Drewniana architektura przez lata była wiodą-
cym (chociaż nie jedynym) tematem badawczym
Profesora. Problematyce najstarszych świątyń po-
święcił kilka artykułów, ale najważniejszą pracąjest
znakomita rozprawa doktorska Drewniana architek-
tura kościelna w Małopolsce XV w. (1981), napisa-
na pod kierunkiem profesora Wojciecha Kalinow-
skiego, uhonorowana Nagrodą IV Wydziału Nauk
Technicznych PAN (1981). Dokonał w niej nie tylko
wnikliwej analizy grupy 26 najstarszych świątyń, ale
również szeroko omówił wcześniejsze badania i piś-
miennictwo oraz rzeczowo odniósł się do teorii
i hipotez dotyczących początków drewnianego bu-
downictwa sakralnego w Polsce. Właściwa część
pracy, daleko wykraczająca poza grupę najstarszych
kościołów małopolskich, oparta na gruntownych ba-
daniach architektonicznych zabytków oraz materia-
łach archiwalnych i ikonograficznych przedstawia
wyniki dociekań nie ograniczające się do układów
planistyczno-przestrzennych czy strony artystycznej
obiektów. Nie mniej ważną część rozważań stano-

4 Ryszard BRYKOWSKI, „Kościoły w Małopolsce XV
w. (Mogiła, Olbierzowice, Zborówek)", [w:] Inwentarz
drewnianej architektury sakralnej w Polsce, z. 1 a, Wro-
cław 1983 (Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej, t. XIX).

5 Inwentarz drewnianej architektury sakralnej w Polsce,
red. naukowa Ryszard BRYKOWSKI, z. 4a: Mateusz
PAWLACZYK, Kościoły w Wielkopolsce XVI w. (Bliza-
nów, Domachowo, Graboszewo, Kłodawa, Koźmin, Nowa
Wieś Królewska, Ołobok, Rzgów, Wierzenica, Wrocław
1985 (Źródła i Materiały do Dziejów Sztuki Polskiej,
t. XX); z. 7: Wanda CHMIELAK-ZAŁĘSKA, Kościoły

wiły zagadnienia materiałowe (w tym gatunki drew-
na występujące w strukturach budowli), obróbka
drewna oraz konstrukcje ścian i dachów. Szczegóło-
wa analiza pozwoliła na dokonanie nowych ustaleń,
m.in. weryfikację datowania części obiektów, ujaw-
nienie nierozpoznanej wcześniej grupy obiektów
jednoprzestrzennych z płytkim transeptem, rekon-
strukcję pierwotnych rozwiązań, a w końcu zakwe-
stionowanie wcześniejszych poglądów wiążących
„gotycyzację" kościołów drewnianych z końcem
XV lub 1. połową XVI w. Ryszard Brykowski udo-
wodnił, że w pełni wykształcone formy gotyckich
kościołów drewnianych istniały już co najmniej
w XV stuleciu. Natomiast porównanie świątyń
w Małopolsce z budowlami w innych dzielnicach,
pozwoliło na wykazanie zróżnicowania ich brył,
wcześniej sygnalizowane również przez innych ba-
daczy. Dzięki temu można było wyodrębnić odmia-
ny regionalne późnośredniowiecznych kościołów
drewnianych: małopolską, wielkopolską, śląską oraz
mazowiecką, która jednak -jak pisał Autor - wobec
nielicznych przykładów wymaga dalszych studiów.
Rozprawa ta odegrała ogromną rolę, ukierunkowała
późniejsze badania nad drewnianą architekturą
na Mazowszu XVI w. (Białynin, Bukówno, Długa Kościel-
na, Janisławice), Wrocław 1985 (Źródła i Materiały do
Dziejów Sztuki Polskiej, t. XXI); z. 4b: Ryszard BRY-
KOWSKI, Grażyna RUSZCZYK, Kościoły w Wielkopol-
sce XVI w (Dzietrzniki, Gaszyn, Grębień, Jaworzno,
Kadłub, Łaszew, Łyskornia, Ochędzyn, Popowice, Wierz-
bie, Wiktorów), Warszawa 1993 (Źródła i Materiały do
Dziejów Sztuki Polskiej, t. XXIV); z. 2a: Grażyna RUSZ-
CZYK, Aleksander KONIECZNY, Kościoły na Śląsku
z XV i początku XVI w (Bojszów, Gliwice, Księży Las, Ła-
ziska, Łącza, Poniszowice), Warszawa 2012.