Malarz Joseph Prechtl

85

Zakonnik został ukazany z wielkim krucyfiksem w ręku ze względu na cześć, jaką żywił
dla drewnianego krzyża z postacią Chrystusa naturalnej wielkości, przechowywanego
w wileńskim klasztorze. W jego murach musiało znajdować się więcej portretów zasłużo-
nych zakonników, w tym zachowane płótno Prechtla wyobrażające - jak przekonująco
dowodzi ks. Andrzej Witko - reformatora zakonu, o. Jana Chrzciciela od Poczęcia102.
Wcześniej utożsamiano je z namalowanym przez trynitarza wizerunkiem bł. Michała od
Świętych (zaginionym), który w jednym z ołtarzy bocznych zajął miejsce obrazu o tym
samym temacie autorstwa Franciszka Smuglewicza z lat 1799-1800, usuniętego „z powodu
mniej stosownego historycznego wyobrażenia"103. Dzieło brata Józefa od św. Teresy pocho-
dziło zapewne z jednego z galicyjskich klasztorów trynitarzy, skasowanych w 1783 r. Jak się
wydaje, podobną proweniencję mają również niewielkie obrazy (prostokątne, wtórnie wpra-
wione w owalne ramy) w bocznych ołtarzach dawnego kościoła trynitarzy w Krotoszynie -
Bł. Szymon de Roxas (il. 33) i Mistyczna wymiana serc między Chrystusem a bł. Michałem
od Świętych (il. 34), trafnie atrybuowane Prechtlowi przez Piotra Kondraciuka104. Musiały
powstać po beatyfikacji o. Michała od Świętych w 1779 r., a zatem nie należały do pierwot-
nego wyposażenia świątyni, konsekrowanej w 1775 r.105 Trudno zgodzić się z zamojskim
badaczem, że trynitarz jest również autorem obrazu Ecce Homo w ołtarzu głównym: pro-
stokątna twarz Chrystusa, jego masywne dłonie i stopy, a także fizjonomie uskrzydlonych
główek anielskich nie mają swych odpowiedników w rozpoznanym oeuvre malarza.
Janina Dzik związała z Josephem Prechtlem szkic dekoracji sklepienia, na którym pro-
stokątna scena w typie quadro riportato, ukazująca Świętą Trójcę, Marię jako orędow-
niczkę i klęczącego świętego w stroju kapłana (św. Kajetana z Thieny?), okolona jest
malowanymi iluzjonistycznie, z zastosowaniem perspektywy di sotto in su czterema bal-
konami o wygiętej wypukle balustradzie, wypełnionymi postaciami o zróżnicowanych
pozach i gestach106. Według badaczki na autorstwo brata Józefa od św. Teresy wskazuje
zastosowanie przez niego analogicznego obramienia we fresku Adoracja pasterzy w pre-
zbiterium kościoła brahiłowskiego oraz wysoki poziom artystyczny szkicu. Ze względu
na brak informacji na temat miejsca przechowywania dzieła oraz niską rozdzielczość uka-
zującej je czarno-białej fotografii trudno odnieść się do wspomnianej atrybucji107. Należy
jedynie zauważyć, że iluzjonistyczne balustrady były rozwiązaniem nader częstym
w XVIII-wiecznych freskach sklepiennych.
Niniejszy artykuł stanowi wstęp do szerzej zakrojonych badań mających na celu zdefi-
niowanie indywidualnego stylu Josepha Prechtla, ukształtowanego - w świetle dotych-
czasowych ustaleń - pod wpływem dzieł malarzy związanych z akademią wiedeńską oraz
Stanisława Stroińskiego i Morawianina Josefa Franza Piltza, a następnie określenie miej-
sca jego twórczości w panoramie artystycznej dawnej Rzeczypospolitej.

102 Por. przyp. 5.

103 KRZYSZKOWSKI, op. cit., s. 52-53.

104 KONDRACIUK, „Malarz trynitarski...", s. 143.

105 SOBCZYŃSKA-SZCZEPAŃSKA, Architektura..., s. 93.

106 DZIK, „Kilka uwag ...", s. 251-252, il. 9.

107 Ibid. Autorka informuje jedynie w podpisie do fotografii szkicu, że zawdzięcza ją uprzejmości Andrzeja Betleja.