92

Marta Katarzyna Zaborowska


3. Janów Podlaski, kolegiata, malowidło
w niszy przed konserwacją.
Fot. Marta Zaborowska, 2010

Malarstwo ścienne było techniką tańszą
niż obrazy na płótnie, na dodatek przynosiło
szybsze efekty m.in. przez wzgląd na techni-
kę i technologię. Odkryte przestawienie zo-
stało namalowane swobodnie i dynamicznie,
ma prostą niemal jednopostaciową kompo-
zycję, można więc sądzić, że powstało
w stosunkowo krótkim czasie. Gdy tynk
związał, położono pobiałę i odbito rysunek
z kartonu lub wyrysowano go wjeszcze mo-
krej pobiale17. Wskazują na to liczne nie-
uzupełnione dziury po gwoździach, często
zamalowane przez wykonawcę dekoracji.
W ramach badań analitycznych pobranych
warstw technologicznych malowidła okre-
ślono prawdopodobne użycie tempery bez
szczegółowego wskazania rodzaju spo-
iwa18. Dzieła w technikach organicznych
mogły być pozostawione do odbioru nie-
długo po zakończeniu prac - w pierwszej
fazie wiązania, tuż po wstępnym wyschnię-
ciu farb19. Niższa cena i szybko osiągalny
efekt mógł zadecydować o wyborze takiej
formy obrazu w nastawie.
Malowidło zajmuje powierzchnię pół-
kolistej niszy oraz niewielki obszar dooko-
ła niej, już na płaskiej ścianie, kształtem
przypomina pole główne ołtarza, czyli pio-
nowy prostokąt zamknięty od góry lukiem
nadwieszonym. Scenę od góry i obydwu
boków otacza malowana rama, która formą
i modelunkiem naśladuje drewniane złote
obramienie w nastawie. Dół malowidła
w partii wzgórza i ewentualnej dolnej li-
stwy ramy zasłonięty elementami ołtarza
jest celowo autorsko niedokończony, gdyż
pozostaje niewidoczny.

Kompozycja przedstawia Matkę Boską stojącą na wzniesieniu (zapewne Golgocie) na
tle pustego krzyża. Proporcje figury są wydłużone (1:9). Madonna stoi w kontrapoście,
z lekko wysuniętą lewą stopą. Twarz malowana dość schematycznie, oczy zwrócone ku

17 Tynk już po około dwóch miesiącach w ciepłych okresach roku mógł związać i być gotowy do malowania techniką
„na sucho", taką, jak na przykład tempera; por. Tytus SAWICKI, Techniki zachodnioeuropejskiego malarstwa ścienne-
go w XIX wieku, skrypt 16, Warszawa 1993, s. 61; ORACZEWSKA, Dokumentacja prac ..., s. 44.

18 Marta ORACZEWSKA, „Analiza próbek pobranych z malowidła ściennego na ścianie głównej prezbiterium kościoła
pw. Św. Trójcy w Janowie Podlaskim pod kierunkiem st. wykł. Ireny Koss, mgr Anny Nowickiej, mgr inż. Elżbiety
Jeżewskiej, mgr Anny Czerwińskiej", [w:] ead., Dokumentacja prac..., s. 6, 23-26, 30-32.

19 SAWICKI, op. cit., s. 63.