Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Ryc. 9. Tympanon z rotundy św. Prokopa
w Strzelnie.

Zajmę się jeszcze budowlami i rzeźbami w Strzelnie. Ostatnie
badania41), które odsłoniły tamże fundamenty donżonu, wyjaśniają,
że rotunda wzniesiona pod wezwaniem św. Prokopa, pomyślana
została jako kościółek grodowy, Wybudowana w stylu czeskich ro-
tund z końca XI w., mogła stanąć w Strzelnie około połowy XII w.
Budowa bazyliki premonstrateńskiej spowodowała usunięcie stropu
i sprowadziła rotundę św. Prokopa do funkcji kościoła grzebalnego
o typie karneru.
Na najwyższą uwagę zasługują płaskorzeźby kościołów strzeineń-
skich. W koncepcji tych rysunków odbija się życie rodzinne założy-
cieli. Tablica erekcyjna w kościele św. Prokopa wyobraża w pośrod
ku siedzącą postać Zbawiciela, a po bokach fundatorów (ryc. 9).
Z lewej strony młodzieniec z modelem kościoła. Po prawej mnisz-
ka z książką. Ofiarodawcami zdają się być brat i siostra. Rzeźba
w kościele św. Trójcy umieszczona nad drzwiami do dormitorium
przedstawia trzy postacie (ryc, 10). Z nich dwie klęczące ofiarodaw-
ców i jedna stojąca figura świętej. Napis w otoku brzmi: „Te velut
optaras42) hoc dono Petrus honorat virginis Anna pie mater vene-
randa Marie”. Układ przypadków zmusza do takiego odczytania:
,,Te velut optaras Anna mater veneranda hoc dono Petrus pie vir-
ginis Marie”. Ma się wrażenie, że zwrot w vocativie do Anny, jako
tej która życzyła sobie wystawienia kościoła, nie odnosi się do
świętej Anny, ale do jakiejś osoby żyjącej. Za tern przemawia użyte
określenie „veneranda“ które do świętych się nie stosuje. Trudno
też przypuścić by powstanie klasztoru było wynikiem jakiegoś
objawienia. Raczej nasuwa się przy odczytaniu tego zdania kon-

358