DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Walicki, Michał: Pierwotny wygląd portalu czerwińskiego opactwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37717#0038
MICHAŁ WALICKI
PIERWOTNY WYGLĄD PORTALU CZERWIŃSKIEGO
OPACTWA
W romańskich murach opactma kanonikom regularnych m Czermin-
sku tkmi po dziś dzień miększa część ozdobnego portalu, zachomany
szczęślimie, a jakże rzadki przykład mczesno średniomiecznej rzeźby archi-
tektonicznej m Polsce. Pośpieszna, jak się zdaje, restauracja tego zabytku,
przepromadzona na początku naszego stulecia, zamażyła pomażnie na jego
myglądzie. Spory zasób fragmentom tego portalu, nie mzięty pod umagę
m trakcie restauracji dziś jeszcze zalega podłogę promizorycznego koś-
cielnego lapidarium. To też piermotna koncepcja portalu niknie pod
kształtem dziś istniejącym, a ,,żyme kamienie1' tego śmietnego — m naszych
marunkach — dzieła sztuki romańskiej pozbamione zostały m znacznym
stopniu młaścimej im mymomy.
Teoretyczna restauracja czermińskiego portalu jest celem tego arty
kułu. Nie zajmuję się na tym miejscu szerzej genezą jego form, zacieś-
niając ramy rozmażań m piermszym rzędzie do zagadnień piermotnego
kształtu tego pomnika. Na innym miejscu będę miał może sposobność
rozpatrzenia interesujących, a bardzo obszernych kmestii artystycznej
natury.
Założenie opactma m Czermińsku przypada, m śmietle ostatnich ba
dań Gębaromicza, na okres około 1148 r. 1). Biskup Aleksander osadził
tu kanonikom z opactma śm. Wiktora m Paryżu, dla których mzniósł
kościół m formie romańskiej trójnamomej bazyliki. Liczne cechy francu-
skiej tej budomli pomtarzają się rómnież m rzeźbach portalu, który uja-
mnia stylistyczną zależność od sztuki francuskiej 2).
Co do francuskiej genezy form portalu, panuje naogół zgodność
m mypomiadanych dotąd poglądach. Kmestię piermotnego myglądu omómi-
ła szkicomo m smoim czasie K. Furmankiemiczómna, słusznie rekonstruując
■) M. G ę b a r o uj i c z, Mogilno - Płock - Czerwińsk. Prace Histor. w 30-lecie działalności.
S. Zakrzewskiego. Lwów 1934, 179. Por. A. Bachulski, Założenie klasztoru kanoników
regularnych w Czerwińsku. Księga pani prof. M. Handelsmana. Warszawa 1929, 60.
2) M. G ę b a r o w i c z, Architektura i rzeźba na Śląsku do schyłku XIV w. Kraków 1934
36, oraz tenże: Mogilno - Płock-Czerwińsk... 1. c. 147. G. podnosi obecność wpływów'
akwitańskich i północno-francuskich.
28
PIERWOTNY WYGLĄD PORTALU CZERWIŃSKIEGO
OPACTWA
W romańskich murach opactma kanonikom regularnych m Czermin-
sku tkmi po dziś dzień miększa część ozdobnego portalu, zachomany
szczęślimie, a jakże rzadki przykład mczesno średniomiecznej rzeźby archi-
tektonicznej m Polsce. Pośpieszna, jak się zdaje, restauracja tego zabytku,
przepromadzona na początku naszego stulecia, zamażyła pomażnie na jego
myglądzie. Spory zasób fragmentom tego portalu, nie mzięty pod umagę
m trakcie restauracji dziś jeszcze zalega podłogę promizorycznego koś-
cielnego lapidarium. To też piermotna koncepcja portalu niknie pod
kształtem dziś istniejącym, a ,,żyme kamienie1' tego śmietnego — m naszych
marunkach — dzieła sztuki romańskiej pozbamione zostały m znacznym
stopniu młaścimej im mymomy.
Teoretyczna restauracja czermińskiego portalu jest celem tego arty
kułu. Nie zajmuję się na tym miejscu szerzej genezą jego form, zacieś-
niając ramy rozmażań m piermszym rzędzie do zagadnień piermotnego
kształtu tego pomnika. Na innym miejscu będę miał może sposobność
rozpatrzenia interesujących, a bardzo obszernych kmestii artystycznej
natury.
Założenie opactma m Czermińsku przypada, m śmietle ostatnich ba
dań Gębaromicza, na okres około 1148 r. 1). Biskup Aleksander osadził
tu kanonikom z opactma śm. Wiktora m Paryżu, dla których mzniósł
kościół m formie romańskiej trójnamomej bazyliki. Liczne cechy francu-
skiej tej budomli pomtarzają się rómnież m rzeźbach portalu, który uja-
mnia stylistyczną zależność od sztuki francuskiej 2).
Co do francuskiej genezy form portalu, panuje naogół zgodność
m mypomiadanych dotąd poglądach. Kmestię piermotnego myglądu omómi-
ła szkicomo m smoim czasie K. Furmankiemiczómna, słusznie rekonstruując
■) M. G ę b a r o uj i c z, Mogilno - Płock - Czerwińsk. Prace Histor. w 30-lecie działalności.
S. Zakrzewskiego. Lwów 1934, 179. Por. A. Bachulski, Założenie klasztoru kanoników
regularnych w Czerwińsku. Księga pani prof. M. Handelsmana. Warszawa 1929, 60.
2) M. G ę b a r o w i c z, Architektura i rzeźba na Śląsku do schyłku XIV w. Kraków 1934
36, oraz tenże: Mogilno - Płock-Czerwińsk... 1. c. 147. G. podnosi obecność wpływów'
akwitańskich i północno-francuskich.
28