DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Wojciechowski, Jaroslaw: Zamek Batorego w Grodnie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37718#0246
236
JAROSŁAW WOJCIECHOWSKI
(32)
z rur kamionkowych 0,26 m średnicy, zało-
żonego we wnęce przy zewnętrznej stronie
ściany, nie byłoby samo przez się dowodem
wystarczającym istnienia wykusza. Głębokość
framugi tranzytu, równa grubości muru
1,60 m, była dostateczna dla pomieszczenia
sedesu1), a zatem przedłużenie jej poza
lice ściany nie było konieczne. Dowodem
istnienia wykusza jest przede wszystkim tynk
na bocznych ściankach framugi, dochodzący
Ryc. 154. Wnęka i ślad otworu okien- cjQ Samego lica ściany, gdyż wskazuje to, że
nego parteru. nawet w razie nie wysunięcia samej framugi
poza lice ściany, musiałby tu być wyskok
muru na grubość chociażby równą grubości ścianki, koniecznej dla zamknięcia
framugi od stronyk zewnętrznej. W rzeczywistości wyskok ten był jednak
o wiele większy, ponieważ wymagał tego silniejszy akcent architektoniczny,
konieczny w tym miejscu fasady (o czym jeszcze mowa niżej), a dowodzą
tego fragmenty będące pozostałością renesansowej konsoli uskokowej (dwa
z nich—-ryc. 153), która wobec wykluczenia możliwości istnienia w zamku
Batorego balkonu (bo gdzieżby mógł się znajdować ?), tylko przy wykuszu
prostokątnym mogła mieć zastosowanie. Uskoków w konsoli (z esownicami
-je podtrzymującymi) było co najmniej trzy, a świadczy to o znacznych roz-
miarach wyskoku.
Do odtworzenia wyglądu wykusza środkowego nie posiadamy danych tak
konkretnych, jak przy wykuszu narożnym, gdzie z zachowanych w naturze
fragmentów w automatyczny niemal sposób, niby z klocków dziecinnych łami-
główek, układa się całość.
Jest jednak konsola, to już coś. Poza tym gzyms wieńczący, ława okienna
i gzyms dolny wykusza środkowego musiały być przecież takimi samymi jak
w wykuszach narożnych, przy czym zachował się fragment, który uważam za
gzyms dolny wykusza środkowego (a przez analogię ornamentu listków również
i wykuszy narożnych). Zaś charakter całej fasady od strony miasta, jej dość
symetryczne założenie oraz pewna monotonność, wynikająca z rytmu i wyglą-
du zarówno attyki jak i okien, stanowiących trzeci i ostatni, poza attyką i wyku-
szami, akcent architektoniczny — budzi w nas pewność, że wykusz środkowy
musiał swym wyglądem tworzyć odpowiednik wykuszy narożnych. Okno
z wykusza narożnego z ornamentem plecionki naprasza się tu samo. Jednakże
jedno takie okno, nawet przy najmniejszej szerokości wykusza (szerokość fra-
mugi tranzytu 1,30 m + dwie grubości ścianki po 0,20 m, razem 1,70 m) dawałoby
bryłę zbyt ciężką, filarki narożne wykusza byłyby za grube; na trzy okna nie ma
x) Sedes, jak widać z położenia rury spustowej, był wstawiony bokiem do ściany zewnętrznej.
W sklepieniu framugi jest wyrobiony kanał wentylacyjny.
JAROSŁAW WOJCIECHOWSKI
(32)
z rur kamionkowych 0,26 m średnicy, zało-
żonego we wnęce przy zewnętrznej stronie
ściany, nie byłoby samo przez się dowodem
wystarczającym istnienia wykusza. Głębokość
framugi tranzytu, równa grubości muru
1,60 m, była dostateczna dla pomieszczenia
sedesu1), a zatem przedłużenie jej poza
lice ściany nie było konieczne. Dowodem
istnienia wykusza jest przede wszystkim tynk
na bocznych ściankach framugi, dochodzący
Ryc. 154. Wnęka i ślad otworu okien- cjQ Samego lica ściany, gdyż wskazuje to, że
nego parteru. nawet w razie nie wysunięcia samej framugi
poza lice ściany, musiałby tu być wyskok
muru na grubość chociażby równą grubości ścianki, koniecznej dla zamknięcia
framugi od stronyk zewnętrznej. W rzeczywistości wyskok ten był jednak
o wiele większy, ponieważ wymagał tego silniejszy akcent architektoniczny,
konieczny w tym miejscu fasady (o czym jeszcze mowa niżej), a dowodzą
tego fragmenty będące pozostałością renesansowej konsoli uskokowej (dwa
z nich—-ryc. 153), która wobec wykluczenia możliwości istnienia w zamku
Batorego balkonu (bo gdzieżby mógł się znajdować ?), tylko przy wykuszu
prostokątnym mogła mieć zastosowanie. Uskoków w konsoli (z esownicami
-je podtrzymującymi) było co najmniej trzy, a świadczy to o znacznych roz-
miarach wyskoku.
Do odtworzenia wyglądu wykusza środkowego nie posiadamy danych tak
konkretnych, jak przy wykuszu narożnym, gdzie z zachowanych w naturze
fragmentów w automatyczny niemal sposób, niby z klocków dziecinnych łami-
główek, układa się całość.
Jest jednak konsola, to już coś. Poza tym gzyms wieńczący, ława okienna
i gzyms dolny wykusza środkowego musiały być przecież takimi samymi jak
w wykuszach narożnych, przy czym zachował się fragment, który uważam za
gzyms dolny wykusza środkowego (a przez analogię ornamentu listków również
i wykuszy narożnych). Zaś charakter całej fasady od strony miasta, jej dość
symetryczne założenie oraz pewna monotonność, wynikająca z rytmu i wyglą-
du zarówno attyki jak i okien, stanowiących trzeci i ostatni, poza attyką i wyku-
szami, akcent architektoniczny — budzi w nas pewność, że wykusz środkowy
musiał swym wyglądem tworzyć odpowiednik wykuszy narożnych. Okno
z wykusza narożnego z ornamentem plecionki naprasza się tu samo. Jednakże
jedno takie okno, nawet przy najmniejszej szerokości wykusza (szerokość fra-
mugi tranzytu 1,30 m + dwie grubości ścianki po 0,20 m, razem 1,70 m) dawałoby
bryłę zbyt ciężką, filarki narożne wykusza byłyby za grube; na trzy okna nie ma
x) Sedes, jak widać z położenia rury spustowej, był wstawiony bokiem do ściany zewnętrznej.
W sklepieniu framugi jest wyrobiony kanał wentylacyjny.