DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Zajczyk, Szymon: Bóżnica w kępnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38698#0161
<2
BÓŻNICA W KĘPNIE
151
nia tej grupy pokrewnych sobie ołtarzy bóżnicznych, oraz do wymienienia
niektórych ze snycerzy tych ołtarzy w powiązaniu z ich dziełami, a szczególnie,
nieznanego dotychczas, acz czołowego w tej grupie, snycerza ołtarza bóżnicz-
nego w Kępnie.
I.
i. W roku 1674, wkrótce po powtórnym założeniu Kępna (1660—61),
Żydom kępińskim nadano przywilej m. in. przyzwalający im budować na ulicy,
nazwanej odtąd Żydowską (na wschód od rynku)1), domy mieszkalne, bóżnicę
i łaźnię oraz założyć cmentarz 2). Przyszła bóżnica oraz dom rabina i kantora
zwolnione zostały z danin. Biskup wrocławski, do którego diecezji należało
Kępno, nadał im w roku 1689 przywilej swobodnego wykonywania praktyk
religijnych. Wówczas powstała w nowozałożonym mieście pierwsza bóżnica;
miało to miejsce po wybudowaniu zboru protestanckiego (w roku 1664) oraz
kościoła (w roku 1684). Budowle te były pierwotnie drewniane. Bóżnica, która
ustąpiła miejsca w roku 1814 nowej murowanej, była z pewnością pierwotną
z XVII wieku, czego dowodzą słowa kroniki, stwierdzające, iż dotychczasowa
drewniana bóżnica, odziedziczona po ojcach, liczyła przeszło sto lat oraz, że
wielokrotnie nawiedzające miasto pożary nie dosięgały bóżnicy pomimo, iż
była ,,z suchego drzewa". Starą bóżnicę zastąpiono nową, jak tłumaczy kronika,
gdyż była „zrujnowaną".
Kontrakt na budowę nowej murowanej bóżnicy pochodzi z roku 1814,
jednak pierwsze kroki do jej budowy poczyniono znacznie wcześniej, jeszcze
w pierwszym dziesięcioleciu XIX wieku. Już wówczas Żydzi kępińscy zaczęli
zbierać fundusze na budowę nowej bóżnicy (kronika powołuje się w tym miejscu
na stary pinaks), oraz przygotowano „kamienie" do jej budowy, lecz z powodu
„wojen i kłótni" i ogólnego zubożenia zaniechano tej budowy. Istotnie Kępno
było terenem działań wojennych w roku 1806, w roku 1812 przechodziły tędy
wojska francuskie, zaś w latach 1813 i 1814 w Kępnie kwaterował wojskowy
szpital rosyjski 3). Z pewnych aluzyj kroniki wynika, że zebrane na ten cel
fundusze zaginęły u kwestarzy, co, zapewne, było powodem owych kłótni.
W roku 1814, w przybliżeniu w marcu (rok 574, miesiąc adar według kalen-
darza żydowskiego), odbyło się w domu ówczesnego rabina kępińskiego Izraela
Jonasza Landaua zgromadzenie kilku Żydów kępińskich, na którym rabin
z żalem przypomniał swe dotychczasowe nieudane wysiłki, zmierzające do wybu-
x) Aleksandr VŁADIMIRSKI, Topomedićeskoje opisanie mestećka Kempna,
St. Peterburg 1815 (plan Kępna z roku 1814/15 z bóżnicą zarysowaną schematycznie, tak, że
trudno rozróżnić, czy to stara, czy nowa).
2) A. HEPPNER u. I. HERZBERG, Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden
und der judischen Gemeinden in den Posener Landen, Koschmin—Bromberg, 1909, s. 514.
3) A. YŁADIMIRSKI, o. c.
BÓŻNICA W KĘPNIE
151
nia tej grupy pokrewnych sobie ołtarzy bóżnicznych, oraz do wymienienia
niektórych ze snycerzy tych ołtarzy w powiązaniu z ich dziełami, a szczególnie,
nieznanego dotychczas, acz czołowego w tej grupie, snycerza ołtarza bóżnicz-
nego w Kępnie.
I.
i. W roku 1674, wkrótce po powtórnym założeniu Kępna (1660—61),
Żydom kępińskim nadano przywilej m. in. przyzwalający im budować na ulicy,
nazwanej odtąd Żydowską (na wschód od rynku)1), domy mieszkalne, bóżnicę
i łaźnię oraz założyć cmentarz 2). Przyszła bóżnica oraz dom rabina i kantora
zwolnione zostały z danin. Biskup wrocławski, do którego diecezji należało
Kępno, nadał im w roku 1689 przywilej swobodnego wykonywania praktyk
religijnych. Wówczas powstała w nowozałożonym mieście pierwsza bóżnica;
miało to miejsce po wybudowaniu zboru protestanckiego (w roku 1664) oraz
kościoła (w roku 1684). Budowle te były pierwotnie drewniane. Bóżnica, która
ustąpiła miejsca w roku 1814 nowej murowanej, była z pewnością pierwotną
z XVII wieku, czego dowodzą słowa kroniki, stwierdzające, iż dotychczasowa
drewniana bóżnica, odziedziczona po ojcach, liczyła przeszło sto lat oraz, że
wielokrotnie nawiedzające miasto pożary nie dosięgały bóżnicy pomimo, iż
była ,,z suchego drzewa". Starą bóżnicę zastąpiono nową, jak tłumaczy kronika,
gdyż była „zrujnowaną".
Kontrakt na budowę nowej murowanej bóżnicy pochodzi z roku 1814,
jednak pierwsze kroki do jej budowy poczyniono znacznie wcześniej, jeszcze
w pierwszym dziesięcioleciu XIX wieku. Już wówczas Żydzi kępińscy zaczęli
zbierać fundusze na budowę nowej bóżnicy (kronika powołuje się w tym miejscu
na stary pinaks), oraz przygotowano „kamienie" do jej budowy, lecz z powodu
„wojen i kłótni" i ogólnego zubożenia zaniechano tej budowy. Istotnie Kępno
było terenem działań wojennych w roku 1806, w roku 1812 przechodziły tędy
wojska francuskie, zaś w latach 1813 i 1814 w Kępnie kwaterował wojskowy
szpital rosyjski 3). Z pewnych aluzyj kroniki wynika, że zebrane na ten cel
fundusze zaginęły u kwestarzy, co, zapewne, było powodem owych kłótni.
W roku 1814, w przybliżeniu w marcu (rok 574, miesiąc adar według kalen-
darza żydowskiego), odbyło się w domu ówczesnego rabina kępińskiego Izraela
Jonasza Landaua zgromadzenie kilku Żydów kępińskich, na którym rabin
z żalem przypomniał swe dotychczasowe nieudane wysiłki, zmierzające do wybu-
x) Aleksandr VŁADIMIRSKI, Topomedićeskoje opisanie mestećka Kempna,
St. Peterburg 1815 (plan Kępna z roku 1814/15 z bóżnicą zarysowaną schematycznie, tak, że
trudno rozróżnić, czy to stara, czy nowa).
2) A. HEPPNER u. I. HERZBERG, Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden
und der judischen Gemeinden in den Posener Landen, Koschmin—Bromberg, 1909, s. 514.
3) A. YŁADIMIRSKI, o. c.