Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (11.1949)

1. Przemyś! około r. 1600. Wg sztychu w zbiorach Pawlikowskich.

KAZtMIERZ ARŁAMOWSK!
ZAMEK PRZEMYSKi W XVt W)EKU
W krajobrazie Przemyśla z XVI w. przekazanym nam we współczes-
nych rycinach '), trzy punkty architektoniczne przykuwają naszą uwagę
swoim masywem, w którym zamknięta została ich dostojność i znaczenie.
Te trzy punkty, to ratusz, katedra i zamek. To niejako trzy światy,
symbole trzech więzi: miejskiej, kościelnej i państwowej. Wzniesione ręką
ludzką, kierowaną myślą uzgodnienia funkcji życiowych z przyrodą stop-
niowo, były równocześnie symbolem układu trzech sił — grup społecznych
na przestrzeni długich wieków.
Ratusz symbolizujący stan mieszczański, stanął nisko na dużym ryn-
ku w punkcie zbiegu i krzyżowania się dróg a zarazem i interesów. Ka-
tedra stanęła wyżej, prawie do zamku przylgnęła, zaznaczając w ten sposób
swoje stanowisko wobec zgiełku i spraw rynku, ale też i wysokość władzy
biskupiej, jak niemniej społeczną łączność stanu duchownego ze szlachec-
kim.
Zamek wysunęła przyroda na najwyższe miejsce. Wymagały tego
względy obronne nie tylko samego miasta, ale i państwa. Niemniej przeto
zaznaczyła się i tu hierarchia władz, stanów i interesów.
Dziś starego ratusza nie ma. Katedrze poświęcił swoją pracę ks. Teo-
fil Łękawski ^). Ze starego zaś zamku pozostały tylko czcigodne ruiny.

') Mam tu na myśli miedzioryt z dzieła Jerzego BRAUNA: Orbis Terrarum 1572.
i sztych w zbiorach Pawlikowskich mający przedstawiać Przemyśl w XVII w.
b Katedra przemyska z kościołem filialnym Najśw. Serca P. Jezusa, Przemyśl

1906.