DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26788#0018
a TRIVMPHANTIS ROAIAE?
€&eda. Romani enim maxima orbis partem suas Ribadam ditioni ita pacauerus,cu!tam(p
bonis moribus,ds artibus reddiderunt, ut disiundx mari montibusep & Ruminibus sepa/
ratx gentes,ac linguis literaturaC^ differentes populi: per latinas linguas comunioncm,pCt
quecomunes omnibus Romanos magisfratus unacadc^ciuitasiinteRedhquodquide
maximum humani generis beneficium dei potius quam hominum opus fuiRe uidctunli/
cctq; dicere & Cicero derelponsis disserens inquit,debere qui deos esse intellexerint etiam
mtelligcre:eorum numine hoc tantum imperium esfc natum dr audum df rctcntum+Nam
ut ab ita!ia incipiam: Roma annis iam trecentis condita hetrusei Romani^ silua interce/
dente cimina nuc Viterbio imminente, paulo plus minus triginta milibus ab urbe disfatd,
nullum inter se comcrcium habuerut. Liuius enim Patauinus iic habet in nono,Silua erat
cimina magis tum inuiaatcp horrendaquamnuper fuere germanicisaltus. nullus adeam
diem ne mereatoru quidem abdita ea intrare aut ferre quicquam praeter ducem ipsum au/
debat* Et proximos Romas ad tertium lapidem sabinos lingua moribus & insfitutis diffc/
rentes a Romanis fuisic eodem docente eoRat:qui par iter ost endincirca Mutinam Bono/
niam(p & proxima loca nunc totius Italig amasnissima siluas omnia obtinuisieaemotiorcs
uero ab urbe regiones Campaniam Lucaniam Appuliam, Calabros & Brutios maiori ex
parte Grascis subditas, nec iatinis nce sabinis: necp etia hetruseis per linguaru diucrsitatem
satis comunieaRe nulli dubium uideri credimus: cum ca^ter^ omnes pratentis Italia regio
nes,qug ultra Bononiam dt Mutinam sunt,Roma ab initio cresccntc galloru fuerintrquam
gentem autor esf in eomcntarqs Geassar priuse^ Romano subsjcerentur imperio nullas ici/
uisle aut uidisie litteras: nisl quas Grteci aduense pro miraculo habiti uel pauculas oRcndis/
sent: pariter h^c dc Hispanis: pariter de Britanis nunc Anglis, pariter de omnibus germa
nis: licet assercre, Eas uero oes maximas pr^dariRimascy totius Europas gentes: Romani
litteris moribuscp & omni uirtutu munere: ita cultas reddidere,ut nullis poR Italiam digni
tate & gloria nun^ poRea ceRei int.Et omnis Aphrica Romano subdita populo per quin
gentos fertne annos litteris moribuscp Romanis efRoruit,adeo ut per tempora beati Aure
Iq AuguRini gente Aphri concilia eeclcsias ibi habita ab odingentis episeopis litteras edo
dis latinas celebrata fuerint. Nec minus asia quam aphrica Romanis litteris moribus inRi
tutisq? ornata atq; pacata fuit: adeo ut plures in ea uiros uirtutum fama celebres quingenti
Romanorum ditionis anni genuerint: qs omnibus quos prius a condito orbe, aut poRea
a mille iam dr centum annis, natos in ipsa aut nutritos fuisie poRet oRendcre.Romanas igi
turgentis & urbis laudes, Romanorum inRituta & uitas exempla: non Itabe magis quim
externa gentes litteris utentes Iatinis haud secusquam parentum & progenitorumge/
sla & tegunt auide: d* attentisiima exaudiunt diligentia: ut idoneos ad seribendum inuita
re, ac impellere uideantur. Qua nos addudi ratione Romanorum inclinationis imperq
hiRoria duobus iam & triginta libris digeRa:urbis Romas asdiHcia tertio uoluminc reddi/
dimus inRaurata :ita!iamq; fada priseorum nouis urbium & locorum omniu nominibus
collatione quantum odo libris fieri potuit iiluRrauimus: & demum senedutis noRras iner
tis grato atq; honeRo munere eum ip(o Cicerone in legibus fungi uoluimus, neq; paRi su/
mus: iicut Varro de agricultura seripturus, sese non paRurum eR profeslus: Sibyllam sb/
iam ea quas sc uiua d se demum mortua prodeslent hominibus cccinislc, & quando uide/
mus Ciceronem Plautium defendentem diccre:Marcum catonem in originibus scripfiRe:
semper se prgdarum ac magnificum putauiRe: clarorum uirorum atq; magnorum non mi
nus otq quam negotrj rationem extare oportere:operam hanc noRras senedutis magnas illi
d gratas hominibus laudi prasRabimus: quam ideo Cicero Murenam item defendens essc
dixit, Vnum hominem elaborare in ea (cientia quas sit multis profutura.Itaq; ccepimus ten
tare,si spcculum, exemplar,imaginem, dodrina omnis uirtutis d bene,sande ac (cdiciter
uiuendirationis, Vrbcm Romam Rorentcm ac qualem beatus Aurelius AuguRinustri/
umphantem uideredesiderauit:noRrorum hominum ingenio & dodrina ualentium ocn
lis & menti subqcere ac proponere poterimus. Idq? immensum opus quineppartita disfri/
butionetradabimus: ut qu^ ad religionem spcdaucre primum quxreip. adminisfratio
nss fuerunt secundum: tertium militias disciplina:mores uero ac uitas insfituta quartum: df
triumphi ipsius ratio quintum obtineant locum.Prsefari tamen hoc initio libet:nos de Ro
manorum gentilium^ aliorureligioneea ratione acintentione diduros:utdcoru appe!/
sationes
€&eda. Romani enim maxima orbis partem suas Ribadam ditioni ita pacauerus,cu!tam(p
bonis moribus,ds artibus reddiderunt, ut disiundx mari montibusep & Ruminibus sepa/
ratx gentes,ac linguis literaturaC^ differentes populi: per latinas linguas comunioncm,pCt
quecomunes omnibus Romanos magisfratus unacadc^ciuitasiinteRedhquodquide
maximum humani generis beneficium dei potius quam hominum opus fuiRe uidctunli/
cctq; dicere & Cicero derelponsis disserens inquit,debere qui deos esse intellexerint etiam
mtelligcre:eorum numine hoc tantum imperium esfc natum dr audum df rctcntum+Nam
ut ab ita!ia incipiam: Roma annis iam trecentis condita hetrusei Romani^ silua interce/
dente cimina nuc Viterbio imminente, paulo plus minus triginta milibus ab urbe disfatd,
nullum inter se comcrcium habuerut. Liuius enim Patauinus iic habet in nono,Silua erat
cimina magis tum inuiaatcp horrendaquamnuper fuere germanicisaltus. nullus adeam
diem ne mereatoru quidem abdita ea intrare aut ferre quicquam praeter ducem ipsum au/
debat* Et proximos Romas ad tertium lapidem sabinos lingua moribus & insfitutis diffc/
rentes a Romanis fuisic eodem docente eoRat:qui par iter ost endincirca Mutinam Bono/
niam(p & proxima loca nunc totius Italig amasnissima siluas omnia obtinuisieaemotiorcs
uero ab urbe regiones Campaniam Lucaniam Appuliam, Calabros & Brutios maiori ex
parte Grascis subditas, nec iatinis nce sabinis: necp etia hetruseis per linguaru diucrsitatem
satis comunieaRe nulli dubium uideri credimus: cum ca^ter^ omnes pratentis Italia regio
nes,qug ultra Bononiam dt Mutinam sunt,Roma ab initio cresccntc galloru fuerintrquam
gentem autor esf in eomcntarqs Geassar priuse^ Romano subsjcerentur imperio nullas ici/
uisle aut uidisie litteras: nisl quas Grteci aduense pro miraculo habiti uel pauculas oRcndis/
sent: pariter h^c dc Hispanis: pariter de Britanis nunc Anglis, pariter de omnibus germa
nis: licet assercre, Eas uero oes maximas pr^dariRimascy totius Europas gentes: Romani
litteris moribuscp & omni uirtutu munere: ita cultas reddidere,ut nullis poR Italiam digni
tate & gloria nun^ poRea ceRei int.Et omnis Aphrica Romano subdita populo per quin
gentos fertne annos litteris moribuscp Romanis efRoruit,adeo ut per tempora beati Aure
Iq AuguRini gente Aphri concilia eeclcsias ibi habita ab odingentis episeopis litteras edo
dis latinas celebrata fuerint. Nec minus asia quam aphrica Romanis litteris moribus inRi
tutisq? ornata atq; pacata fuit: adeo ut plures in ea uiros uirtutum fama celebres quingenti
Romanorum ditionis anni genuerint: qs omnibus quos prius a condito orbe, aut poRea
a mille iam dr centum annis, natos in ipsa aut nutritos fuisie poRet oRendcre.Romanas igi
turgentis & urbis laudes, Romanorum inRituta & uitas exempla: non Itabe magis quim
externa gentes litteris utentes Iatinis haud secusquam parentum & progenitorumge/
sla & tegunt auide: d* attentisiima exaudiunt diligentia: ut idoneos ad seribendum inuita
re, ac impellere uideantur. Qua nos addudi ratione Romanorum inclinationis imperq
hiRoria duobus iam & triginta libris digeRa:urbis Romas asdiHcia tertio uoluminc reddi/
dimus inRaurata :ita!iamq; fada priseorum nouis urbium & locorum omniu nominibus
collatione quantum odo libris fieri potuit iiluRrauimus: & demum senedutis noRras iner
tis grato atq; honeRo munere eum ip(o Cicerone in legibus fungi uoluimus, neq; paRi su/
mus: iicut Varro de agricultura seripturus, sese non paRurum eR profeslus: Sibyllam sb/
iam ea quas sc uiua d se demum mortua prodeslent hominibus cccinislc, & quando uide/
mus Ciceronem Plautium defendentem diccre:Marcum catonem in originibus scripfiRe:
semper se prgdarum ac magnificum putauiRe: clarorum uirorum atq; magnorum non mi
nus otq quam negotrj rationem extare oportere:operam hanc noRras senedutis magnas illi
d gratas hominibus laudi prasRabimus: quam ideo Cicero Murenam item defendens essc
dixit, Vnum hominem elaborare in ea (cientia quas sit multis profutura.Itaq; ccepimus ten
tare,si spcculum, exemplar,imaginem, dodrina omnis uirtutis d bene,sande ac (cdiciter
uiuendirationis, Vrbcm Romam Rorentcm ac qualem beatus Aurelius AuguRinustri/
umphantem uideredesiderauit:noRrorum hominum ingenio & dodrina ualentium ocn
lis & menti subqcere ac proponere poterimus. Idq? immensum opus quineppartita disfri/
butionetradabimus: ut qu^ ad religionem spcdaucre primum quxreip. adminisfratio
nss fuerunt secundum: tertium militias disciplina:mores uero ac uitas insfituta quartum: df
triumphi ipsius ratio quintum obtineant locum.Prsefari tamen hoc initio libet:nos de Ro
manorum gentilium^ aliorureligioneea ratione acintentione diduros:utdcoru appe!/
sationes