DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12705#0073
HARLEMVMv
E M V M,nationeGermanujii,vtarbitror,virmn,&iTianupromptum,&illuftri^enere
darum,huius vrbis conditorem fcrunt, Sc ab eius nomineHerlemum,quafi herum, hoc
eft DominuinLemumappellatairuabeft Amfterodamo tribur milliaribus, ardificiorum
tamdomi,quamforiselegantia prsrftar. Eiadiacentvirentiaprata, tum fyluaperamce-
na.Quamobremprarteriucundifsimumin vicinos egregios pagos, muniriones &arces
profpecT:um,eam aerambitfaluber.Hxc cftoinnium inBatauis vrbium maxima, 8£dig-
nirate fane fecunda. Typographicam artem,in ea,a quodam fuiffe primiim excogitatam,
conftans ea vrbe,totaqjprouinciaBatauorum fama eft.Quam opinionem fcriptoresno-
nulli confirmanr,& quidam priuatarum eius loci rerum commentarrj.Veruntamenan-
tequamartemperficerer,& eamipfein lucemproderet, eviuisexcefsiffe,ciusfamulum
ob id Moguntiam concefsiffe, in qua vrbeartem euulgaret, 8L eam ob caufamacceptus
perbenignefuerir.ExMeiero,& annalibus Hollandiar, tumetiam communiomnifi cer-
raqj voceliquet,forminam quandam, in quodam Hollandiar lacu , qua: vi tempeftatis
maris edeiecta fuiffet, Anno Chrifti. M.CCCC.III. captam,marinameam quidemac nudam,8c rnutam,in hanc vrbem
duftam £uiffe,patrona!veftibus eamftatim induit,8t ad panis,lactis,8£carterorum ciborumefuin,affuefecir,vlaeamex
colo deduceredocuir,reliquadeniquemulierisofficia folita prarftare.Chrifto crucifixo honoremexhibebar,genuaqj
flectebar,omnesqjquaspatronacarremonias,peragebar. Multosannos eavixir, femper attamenmuta. Quodnefal-
fum quisputet,pro certo etiammemoratur, virummarinum, Anno Chrifti, M.D.XXVI.caprum in Phryfio mari, ho-
«linibusnoftris plani fui(Tefimilem,barbatum,capillatumqj. reliquos item pilos habuiffe,noftrisnulla re difsimiles,
atvaldefetofos,8£rudcs.Edo<ftum 8£ vcfci pane, 8C carteris cibis cottidianis. Subinitiumagreftem admodumfuifle,
tandem cicuratum,nontamen cxintegro,necvriquamIocuruseft. Vbinonpaucos annosvixiffet, pefte correptum, a
quafemelfuerar liberatuSjinterrjffe- Porr6,vtinarrantannalesHollandiar, 8£ Romam tum fcripfit Gilberto Horftio
CIarifsimoMedico,CorneliusAmfterodamus,AnnoM. D. XXXI. inBalthico mariprope Elepochum Noruegiarop-
pidum,altermarinus vir caprusfuit.Hic Epifcopum infulis ornatum,corporishabitupenitiis exprimebat. Eiusima-
goperhominummanusvolirauit. Donodatus Sigifmundo PoloniarRcgi, fcribitur, folumqj triduum, quod cibum
caperenoluerit,fuperfuiffe,nullainvocempra:termaxima quardam fufpiria prorsiis edidiffe. Harc minus noua vide-
buntur,fi quisqiuePlinius,acca?teridehuiufmodi inarinishominibus, & quarde Tritonibus 8c alfjs marinis monftris,
tum,quxde rerreftribus veluti Satyris,quos Hieronymus agnouit,8£ Faunis perfcripfere, leget. Quia vero deTrito-
nibus,nimc incidirfermo,placetrS£ea,quxDamianus Goesin Olifiporiis enarrarione,'non iniucunda lectu, de rjfdem
COnfcripfit,fubiungere.Adlatus,inquir,moiitis,qiiod ob oceano patet,iuxta oppidum inLufitania Sintram,fubrupe
procumbenteinpeIagus,antrumeft,quodaccedentealluitiiroceano, flnctusqj introrfus reciprocantes, falofpuma
permifto,recipitinfefe,in quo Tritonem concha canere olim vifum, noftrum vulgus exiftimac.Quod ad locuquidem
attinet,conftanter quicquamaffirmarenon audeam,proprerea, quodabomnibusid Jittus propius legentibus, cernl
facile,ac confpici pofsit. Triconem vero Tiberrj Cxfaris temporibus vifum in Lufitania,auditumqj fuiffe,ita fcribitPli-
nias.Tiberio,inquir,Principinunciauit01iponenfiumlegatio, ob idmiila, vifum,auditumqj in quodam fpecuconcha
canentemTritonem,quanofciturforma.Nec verd illudfilentio prarrereundum cffediiximus,noftrohocremporeple-
rifque in locis,huiclirtori vicinis,quoddamhominum genusreperiri,qui 8£ narura,8c nomine Marini abindigenis vo-
cari cccperunt,ob eam prxferrim caufam, qudd hifpidum quid in cutis fuperficie gerentes,notas qu afdamfquammarC,
acranquam reliquias antiqui generis,pcr totum fenne corpus fparfas, prxfeferrc,atquc retinere videantur. Eos enim
•bhominibus marinis, vel Triconibus originem, genufqj rraxifle, pro certo femper habitum eft,eius'qj rei initium indc
profluxifle,a maioribus accepimuSjTritones videlicetad littus profilire interdum, atque colludere paulatim afliieuif-
Ie,eosqj fructuumdulcedinedelinitos,quorum in rjs 1 ocis maxima eft copia, eodem reuerfos farpius,in fabali quadam,
incolarumaftu,eorum aliquocintercepros,acpofteablandicrjsad excultum inanfuetuinqj genus vitxtraductos efle.Ee
quidem fifabulofumvidebitur,domeftica familiaritate, vocales reddiTritones potuifle, infuperqj cum Lufitanis con-
fuetudinemvthaberent,effecifle,fabulofius fanemihierir,barbarum incultumqj Tritonem in Africa,in palude Tritoni-
de,profiluifle,accumGrxcisgarrientem,ab Iafone tripodem, quam Delphosafportabat,vtifyrtiumpericulis,fuodu-
ctueuaderec,fibidari popofcifle.Noftrisvero temporibus,vtefficacius teftimonium in medium afferam, pifcator qui-
dam, dum inter fcopulos Barbarrj promontorfj, filo, hamoqj iuxtadiue Virginis facellum, pifces capere conrendiflet,
derepenteea vndisinfcopulum,raasTritonexil iuic,barba prolixa,crinibus oblongis, pectore hifpido,facienonad-
modumdeformi,abfoluraqj hominis forma. Qui cum paululum apricatus effet, 8choininem<"i rergo,ipfiusformamc6-
»emplanrem,infpexiffec,vocenon humanardifsimiliprolata, tertius confeftim infalumfefubmerfir. Hxcpifcaror de
Tritone,fiuehominemarinocupidisaudiendi,compto ordine,acfermonc,hodiernadie enarrat.DeindepauciS abhinc
annis,haudprocu! alunxpromonrocio,vcnobisrerulicFerdinanduS Aluarus, domus Iudicxfcriba, vtintegrxfidei,
qui iuxtailludlittusrufculumhabebat,cuique vicinuserat vir probus,minimeqjfallax.isenim vicinusperfxpe pifcS-
digratia,fein quofdamlittorisfcopulos conferebar.Ibi ciim negotiumde quadam fccliciterfuccederet,(vcEerdinan-
dusab eo oretenusaccepit)pifces,quoshamo capiebat, a tergo fui,in aridiim fcopulianfractum, quo tutiusafleruare-
tur,prorjciebat.Quod quidein perfxpe inculcans,interdum nudum adolefcentem imberbemqj per anfraftum confpi-
ciebac.Accamen cum illoloco, circum vicini incolar frequcncer nare confueuiffent,credebat ex eis aliquemforte efle.
Cui,cuinincencuspifcacionieflec,nihilverbifaciebar. Tandemintentiusanimaduertens, adolefcentempifces manu
capere,8£ ad osdeductosedereinfpicic. Qiiare commocus occurric,hominem pecicurus. Qiii violento curfu,cachin-
nans,ridensqj in fugam feproripuit,pelago'qj vrinans fefefubmcrfit.Eodemfermetempore,eregionevrbis,pelagoin-
terie<fto,nonproculaboppido,quodBarreriumnoftri nominanc,iuxca AllonfiAlboquerci viri patricrj villam,fimi-
lisformxhominem marinum exanimemarftusmarisin liruseiecic. Prxterea inantiquis regniarchiuis,quibus egoipfe
prxfum,extacadhuccoinpoficionis chirographum vetuftifsimum,inter regem Alfonfum tertium,8cPelagiumPetre-
ium,equeftrisordinis,D.Iacobimagiftruin, rranfadtx, qua decretum fuit nonmagiftro ordinis, fed regibusdeberi vc-
etigal fyrenum,aliarumqj belluarum,in ipfius ordinis littoribos captarum. Vnde facile colligitur,fyrenes,cumde iff-
demlexlatafuerir,frequenteseciamin noftris arquoribusfuiffe.Sedharc haiflenusde Triconibus, Neceidibus, fyreni-
busqj difta fufficiant.Carterumvt ad inftitutum, oppidumqj Harlemicum reuertamur, Cum iam poftremo Harlemuin
fefe AuriaciPrincipispartibusdedidiflpt,ab Albano Duce menfes feptem obfeffa , adeamannonaeinopiam redafta
fuit,vtpoftfeles,murus,canes,8c cartera ad cibum rapra animalia folis,corrjs in hoc maceratis, quod mirumeft.fe ftre-
nueperpetuodefendens,vefcererur.vbiomnes fame tandemenecfti, viribusdefeciflent.Anno faluris M.D.LXXIPL
MenfisIiiliidieXIlI.neceflario paifti funtdeditionem ciues,militibus omnibus abAlbano carfis.VtisigiturobfidionS
tamdiu protrahit,8{ vrbe potitus,eius milesfeditionem mouet:Auriacusoccafionem &L tcpus fefe colligendi naiftus,
itareliquas omnes vrbes in fu<i fidecofirmat, feVadfercdum hoftis imperummunir,vtanimiserecT:ar,&;Harlemenfium
fortitudine cocitatar, 81 maritima claffe robuftifsima,inftru(ftar,Hifpanos nihili fecerintjCceperintcijjiiiutata belli for-
tuna,inclinareres AlbanijSc viftorjjsmaritimis Auriaci cedete veteramis.
E M V M,nationeGermanujii,vtarbitror,virmn,&iTianupromptum,&illuftri^enere
darum,huius vrbis conditorem fcrunt, Sc ab eius nomineHerlemum,quafi herum, hoc
eft DominuinLemumappellatairuabeft Amfterodamo tribur milliaribus, ardificiorum
tamdomi,quamforiselegantia prsrftar. Eiadiacentvirentiaprata, tum fyluaperamce-
na.Quamobremprarteriucundifsimumin vicinos egregios pagos, muniriones &arces
profpecT:um,eam aerambitfaluber.Hxc cftoinnium inBatauis vrbium maxima, 8£dig-
nirate fane fecunda. Typographicam artem,in ea,a quodam fuiffe primiim excogitatam,
conftans ea vrbe,totaqjprouinciaBatauorum fama eft.Quam opinionem fcriptoresno-
nulli confirmanr,& quidam priuatarum eius loci rerum commentarrj.Veruntamenan-
tequamartemperficerer,& eamipfein lucemproderet, eviuisexcefsiffe,ciusfamulum
ob id Moguntiam concefsiffe, in qua vrbeartem euulgaret, 8L eam ob caufamacceptus
perbenignefuerir.ExMeiero,& annalibus Hollandiar, tumetiam communiomnifi cer-
raqj voceliquet,forminam quandam, in quodam Hollandiar lacu , qua: vi tempeftatis
maris edeiecta fuiffet, Anno Chrifti. M.CCCC.III. captam,marinameam quidemac nudam,8c rnutam,in hanc vrbem
duftam £uiffe,patrona!veftibus eamftatim induit,8t ad panis,lactis,8£carterorum ciborumefuin,affuefecir,vlaeamex
colo deduceredocuir,reliquadeniquemulierisofficia folita prarftare.Chrifto crucifixo honoremexhibebar,genuaqj
flectebar,omnesqjquaspatronacarremonias,peragebar. Multosannos eavixir, femper attamenmuta. Quodnefal-
fum quisputet,pro certo etiammemoratur, virummarinum, Anno Chrifti, M.D.XXVI.caprum in Phryfio mari, ho-
«linibusnoftris plani fui(Tefimilem,barbatum,capillatumqj. reliquos item pilos habuiffe,noftrisnulla re difsimiles,
atvaldefetofos,8£rudcs.Edo<ftum 8£ vcfci pane, 8C carteris cibis cottidianis. Subinitiumagreftem admodumfuifle,
tandem cicuratum,nontamen cxintegro,necvriquamIocuruseft. Vbinonpaucos annosvixiffet, pefte correptum, a
quafemelfuerar liberatuSjinterrjffe- Porr6,vtinarrantannalesHollandiar, 8£ Romam tum fcripfit Gilberto Horftio
CIarifsimoMedico,CorneliusAmfterodamus,AnnoM. D. XXXI. inBalthico mariprope Elepochum Noruegiarop-
pidum,altermarinus vir caprusfuit.Hic Epifcopum infulis ornatum,corporishabitupenitiis exprimebat. Eiusima-
goperhominummanusvolirauit. Donodatus Sigifmundo PoloniarRcgi, fcribitur, folumqj triduum, quod cibum
caperenoluerit,fuperfuiffe,nullainvocempra:termaxima quardam fufpiria prorsiis edidiffe. Harc minus noua vide-
buntur,fi quisqiuePlinius,acca?teridehuiufmodi inarinishominibus, & quarde Tritonibus 8c alfjs marinis monftris,
tum,quxde rerreftribus veluti Satyris,quos Hieronymus agnouit,8£ Faunis perfcripfere, leget. Quia vero deTrito-
nibus,nimc incidirfermo,placetrS£ea,quxDamianus Goesin Olifiporiis enarrarione,'non iniucunda lectu, de rjfdem
COnfcripfit,fubiungere.Adlatus,inquir,moiitis,qiiod ob oceano patet,iuxta oppidum inLufitania Sintram,fubrupe
procumbenteinpeIagus,antrumeft,quodaccedentealluitiiroceano, flnctusqj introrfus reciprocantes, falofpuma
permifto,recipitinfefe,in quo Tritonem concha canere olim vifum, noftrum vulgus exiftimac.Quod ad locuquidem
attinet,conftanter quicquamaffirmarenon audeam,proprerea, quodabomnibusid Jittus propius legentibus, cernl
facile,ac confpici pofsit. Triconem vero Tiberrj Cxfaris temporibus vifum in Lufitania,auditumqj fuiffe,ita fcribitPli-
nias.Tiberio,inquir,Principinunciauit01iponenfiumlegatio, ob idmiila, vifum,auditumqj in quodam fpecuconcha
canentemTritonem,quanofciturforma.Nec verd illudfilentio prarrereundum cffediiximus,noftrohocremporeple-
rifque in locis,huiclirtori vicinis,quoddamhominum genusreperiri,qui 8£ narura,8c nomine Marini abindigenis vo-
cari cccperunt,ob eam prxferrim caufam, qudd hifpidum quid in cutis fuperficie gerentes,notas qu afdamfquammarC,
acranquam reliquias antiqui generis,pcr totum fenne corpus fparfas, prxfeferrc,atquc retinere videantur. Eos enim
•bhominibus marinis, vel Triconibus originem, genufqj rraxifle, pro certo femper habitum eft,eius'qj rei initium indc
profluxifle,a maioribus accepimuSjTritones videlicetad littus profilire interdum, atque colludere paulatim afliieuif-
Ie,eosqj fructuumdulcedinedelinitos,quorum in rjs 1 ocis maxima eft copia, eodem reuerfos farpius,in fabali quadam,
incolarumaftu,eorum aliquocintercepros,acpofteablandicrjsad excultum inanfuetuinqj genus vitxtraductos efle.Ee
quidem fifabulofumvidebitur,domeftica familiaritate, vocales reddiTritones potuifle, infuperqj cum Lufitanis con-
fuetudinemvthaberent,effecifle,fabulofius fanemihierir,barbarum incultumqj Tritonem in Africa,in palude Tritoni-
de,profiluifle,accumGrxcisgarrientem,ab Iafone tripodem, quam Delphosafportabat,vtifyrtiumpericulis,fuodu-
ctueuaderec,fibidari popofcifle.Noftrisvero temporibus,vtefficacius teftimonium in medium afferam, pifcator qui-
dam, dum inter fcopulos Barbarrj promontorfj, filo, hamoqj iuxtadiue Virginis facellum, pifces capere conrendiflet,
derepenteea vndisinfcopulum,raasTritonexil iuic,barba prolixa,crinibus oblongis, pectore hifpido,facienonad-
modumdeformi,abfoluraqj hominis forma. Qui cum paululum apricatus effet, 8choininem<"i rergo,ipfiusformamc6-
»emplanrem,infpexiffec,vocenon humanardifsimiliprolata, tertius confeftim infalumfefubmerfir. Hxcpifcaror de
Tritone,fiuehominemarinocupidisaudiendi,compto ordine,acfermonc,hodiernadie enarrat.DeindepauciS abhinc
annis,haudprocu! alunxpromonrocio,vcnobisrerulicFerdinanduS Aluarus, domus Iudicxfcriba, vtintegrxfidei,
qui iuxtailludlittusrufculumhabebat,cuique vicinuserat vir probus,minimeqjfallax.isenim vicinusperfxpe pifcS-
digratia,fein quofdamlittorisfcopulos conferebar.Ibi ciim negotiumde quadam fccliciterfuccederet,(vcEerdinan-
dusab eo oretenusaccepit)pifces,quoshamo capiebat, a tergo fui,in aridiim fcopulianfractum, quo tutiusafleruare-
tur,prorjciebat.Quod quidein perfxpe inculcans,interdum nudum adolefcentem imberbemqj per anfraftum confpi-
ciebac.Accamen cum illoloco, circum vicini incolar frequcncer nare confueuiffent,credebat ex eis aliquemforte efle.
Cui,cuinincencuspifcacionieflec,nihilverbifaciebar. Tandemintentiusanimaduertens, adolefcentempifces manu
capere,8£ ad osdeductosedereinfpicic. Qiiare commocus occurric,hominem pecicurus. Qiii violento curfu,cachin-
nans,ridensqj in fugam feproripuit,pelago'qj vrinans fefefubmcrfit.Eodemfermetempore,eregionevrbis,pelagoin-
terie<fto,nonproculaboppido,quodBarreriumnoftri nominanc,iuxca AllonfiAlboquerci viri patricrj villam,fimi-
lisformxhominem marinum exanimemarftusmarisin liruseiecic. Prxterea inantiquis regniarchiuis,quibus egoipfe
prxfum,extacadhuccoinpoficionis chirographum vetuftifsimum,inter regem Alfonfum tertium,8cPelagiumPetre-
ium,equeftrisordinis,D.Iacobimagiftruin, rranfadtx, qua decretum fuit nonmagiftro ordinis, fed regibusdeberi vc-
etigal fyrenum,aliarumqj belluarum,in ipfius ordinis littoribos captarum. Vnde facile colligitur,fyrenes,cumde iff-
demlexlatafuerir,frequenteseciamin noftris arquoribusfuiffe.Sedharc haiflenusde Triconibus, Neceidibus, fyreni-
busqj difta fufficiant.Carterumvt ad inftitutum, oppidumqj Harlemicum reuertamur, Cum iam poftremo Harlemuin
fefe AuriaciPrincipispartibusdedidiflpt,ab Albano Duce menfes feptem obfeffa , adeamannonaeinopiam redafta
fuit,vtpoftfeles,murus,canes,8c cartera ad cibum rapra animalia folis,corrjs in hoc maceratis, quod mirumeft.fe ftre-
nueperpetuodefendens,vefcererur.vbiomnes fame tandemenecfti, viribusdefeciflent.Anno faluris M.D.LXXIPL
MenfisIiiliidieXIlI.neceflario paifti funtdeditionem ciues,militibus omnibus abAlbano carfis.VtisigiturobfidionS
tamdiu protrahit,8{ vrbe potitus,eius milesfeditionem mouet:Auriacusoccafionem &L tcpus fefe colligendi naiftus,
itareliquas omnes vrbes in fu<i fidecofirmat, feVadfercdum hoftis imperummunir,vtanimiserecT:ar,&;Harlemenfium
fortitudine cocitatar, 81 maritima claffe robuftifsima,inftru(ftar,Hifpanos nihili fecerintjCceperintcijjiiiutata belli for-
tuna,inclinareres AlbanijSc viftorjjsmaritimis Auriaci cedete veteramis.