DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12705#0117
GRODN A»
IT T A VIA, late patens,minufquc culta rcgio, Polonis , ad Orientcm connexa, paluftris
ferriie omiiis,& nemorofa eft,c'uius caput eft Vilna,Epifcopalis ciuitas,tantac magnitudinis,
qriantae Gracouia cum fuburbijs omnibus.Proximae deinde dignitatis eft G R O D N A op-
piduni,ad Cronon fliimen,niihc Nieme dictiim ; partirii iri monte, paftini ih planb,prb re-
gionis lftius confuetudine cbnftf Uctuiii.In qlio perpaucae fuht domus contiguiK, paiica; late-
ritise,fed ex materia rudi ftru&ura compoiitae: nec murb circuiidatum eft, nec prbpugnacu-
lis,portis,aut turribus firmum. Arcem habet & domum regiani,editibf e ih monte fitam,tu-
tam Regi Polonize fedem praeberis.Tria in eo murata confpiCiuntur templa,riam reliqua o-
mnia lignea funr,qUof um alterUm Pblonis j duo Rutenis funt airigriata,in quibris pcculiari
ritu fuafacraperficiunt.Duo etiam Ruteni,alterumligneum,formarotunda , alterum lateritium in fuburbijs
habent. Campanaria,non ipfis templis,fed ante Ecelcliaf um ingteflum, Vt plurimum videtur,acdificiuiri.nimi-
rum ligneum,axibus & palis innixum ^atque fiftucis impaclum,tranuerfifq; trabibus colligatum atque compo-
iitum.lapidum mole fupcririiecta,vnde turris deiride corifurgitjcanipanam, qua ad Eeclefiaftica exercitia con-
uocantur,ln furiimitate feferis.EiufeeniOdietiani columnae,ligneum pbntem fuftcntant, quo vtraque Nieme
fluminis ripa,coniungitur,Anno falutisM. D. LX V11.Serenifftmus D. Sigifmundus AUguftUs PolbniaeRex,
Magnus Lituarii* Dux,Rufllae,tOtius Ptuffise, Maflbuiaz, Sarmogitiaeq; dominus & hsres^cbmitia in lioc oppi-
do habuit,quo Magni Mofcouia; Ducis Legati,mille ducenti viri,fuperbiftimo veftium apparatu venufte orna-
ti,& inaeftimabilis pfetij onufti muneribus aduenerunt, quibus peculiaris ruri, iuxta oppidum ,locus limitibus
feptus afligriatus cft,in qub ipfitentbria,& domiciliacaftrenfiaerexcrunt,quemipfis,fine Polono comite cgre
di,no cft concefia facultas.Eo etiam folenni pompa,incredibili faftu.Turcarum,Tartarorum,& VValechix o-
ratores conuenere,qui diuerfisinlocis,a Poloniae Regisproceribus,fubpatenti cxlo,funt excepti.Mirabiledi-
«£tu, quatis falforum deorum fuperftitionibus oppidani, ac tota paffim Lituania contaniiriata fuef it, antequam
Chrifto fidem nomenque dedit.Refert enim Hierony mus Pf agehfiSj qui ab Vladislab Polbnia: Rege in Litua-
niam miflus,vt religionis Chriftianae Pomeriapfbpagafet, quod primi, quos adijt ex Lituanis,ferpentes cole-
bant: paterfamilias fuum quifq; in angulo ferpentem habuit,cui cibum dedit,& facrificium fecit in fceno iace-
ti.hos Hieronymus iufllt omnes intcrfici,& in foro adductos,publice creniari,intef quos vnus inuentus eft ma \
ior ea:teris,quem faepe admotum ighi.cbhfumere nullo pafto valuit. Pofthosjgeritem repefit,qux facrum co-
lebat ignem,eumq; perpetuum appcllabat:facerdotes templi materiam ^ ne deficeret, miniftfabant,hos fuper
vita argrotantium amici confulebaht.IUi hoctu ad ignem accedebant,mane vero confulentibus rcfponfa dan-
tes vmbram aegroti fe apudigncm facfum vidifle,aicbant, quae cum fe calefacCret, ligha vel mortis, vel vitae o-
ftendiffe.victurum legrotum facies oftenfa igni,contra,li dorfum oftentaffet, moriturum portendit:teftari igi-
tur,& rebus fuis confulere,fuadebant.Delufionem hanc effe Hierbnymus oftendit, & perfuafo populo,dclcto
templo,ignem diffipauit,Chriftiahofq; mores induxit. Profedus introrfus,aliam gentem rcperit,quae Solem
colebat,& malleum ferreum,rara; magnitudinis,fingulari cultu venerabatur.Interrogati facerdotes, quid fibi
ea veneratio vellet,refpohderunt,olim pluribus menfibus, non fuiffe vifum Solem, quem rex quidam poten-
tiflimus captum,conclufiffet in carcere munitiflimae turris, gigantem deinde opem tuliffe Soli,ingentiq; mal-
leo perfregiffe turrim,Solemq; liberatum,hominibus reftituifle: dignum itaque veneratu inftrumentum effe,
quo mortales luccm recepiffent.Rifit eorum finiplicitatem Hieronymus, inanemque fabulam effe monftra-
uit,Solem vero &Lunam,&Stellascreaturas effe oftendit, quibusmaximusDeus ornauitcaelos,&ad vtilitatc
hominum pefpetuo iuffit igne lucere.Poftremo alios populos adijt, qui facram coluefe fyluam, & quo arbor
procerior fuit,eo cultu digniorem putauere. Praedicauit huic genti,pluribus fidei hoftfae aperiens facramenta,
deniq;, vt fyluani fucdiderent,imperauit.vbi populus cum fecuribus affuit, nemb erat,qui facrum lignum fer-
ro contingere auderer,prioritaq; Hieronymus,aflumpta bipenni, excelleritem qusthdam arborem detrunca-
uit,tum fecuta multitudo,alacri certaminc alij ferris, alij dolabris,alij fecuribus, fyluam deijciebant. Vcntum
erat ad mcdium nemoris,ibi quercum vetuftiflimam}& ahte omnes arbores rcligione facram, & quam potifli-
me Dei fedem putabant,percutere aliquandiu nullus praefumpfit. Poftremo, vt eft alter altero audacior,intre-
pidans quidam focius,qui lignum infenfatum percutere formidarent,eleuata bipenni, magno ictu, cimi arbo-
rcm cxdi arbitraretur,tibiam fuam percuflit, attamen iri terra femianimus cecidit: attonita iccirco turba,flere
conquen,Hieron. accufare ccepit, qui facram Dei domum violare fuafiffet, neq; iam quifqUam erat,qui ferru
exercere auderet.Tum Hieronymus illufiones ddemonum efle affirmans, qux deceptae plebis oculbs fafcina-
rent, furgere, que cecidiffe vulneratu diximus, imperauit,& nulla in parte laefum oftendit, & mox ad arborcm
adadto ferro, adiuuante multitudine,ingens onus cu magno fragore proftraiiit,tumq; nemus fuccidit.Ea injre-
gione,crant plures fyluae,pari religione facrae,ad quas dum Hieronymus amputahdas pergit,mulierum ingens
numerusplorans,atq;eiulans,Vitoldum adijt,facrumlocum fuccifum queritur,& domum Deiademptam,in
qua diuinam opcm petere confueflent,inde pluuias,inde foles, abftinuiffe,nefcire iam qrio in loco Deum qux-
rant,cui doniicilium abftulcrint, effc aliquot minorcs lucos,in quibus dij refporidere folebant,eos quoq; dele-
re Hieronymum vclle,qui noua quaedam facramenta introducens, patrum mofem extifpet,fogare igitut atq}
obteftari,ne maiorum religionem auferri finat.Sequuntur & viri, & mulief es, nec fe ferre pbfle, nouUm cultu
aflerunt.relinquere potius terram & patrios lares,quam religionem a maioribus acceptam,dicunt.Motus ea in
rc Vitoldus.veritufq; populorum tumultum,Chrifto pOtius,quam fibi deefle plebem VOluit,reuocatifq; literis,
quas Praefidibusprouinciatum dederatjiubens parerc Hictonymo,hominem expronincia decedere iufllt,
IT T A VIA, late patens,minufquc culta rcgio, Polonis , ad Orientcm connexa, paluftris
ferriie omiiis,& nemorofa eft,c'uius caput eft Vilna,Epifcopalis ciuitas,tantac magnitudinis,
qriantae Gracouia cum fuburbijs omnibus.Proximae deinde dignitatis eft G R O D N A op-
piduni,ad Cronon fliimen,niihc Nieme dictiim ; partirii iri monte, paftini ih planb,prb re-
gionis lftius confuetudine cbnftf Uctuiii.In qlio perpaucae fuht domus contiguiK, paiica; late-
ritise,fed ex materia rudi ftru&ura compoiitae: nec murb circuiidatum eft, nec prbpugnacu-
lis,portis,aut turribus firmum. Arcem habet & domum regiani,editibf e ih monte fitam,tu-
tam Regi Polonize fedem praeberis.Tria in eo murata confpiCiuntur templa,riam reliqua o-
mnia lignea funr,qUof um alterUm Pblonis j duo Rutenis funt airigriata,in quibris pcculiari
ritu fuafacraperficiunt.Duo etiam Ruteni,alterumligneum,formarotunda , alterum lateritium in fuburbijs
habent. Campanaria,non ipfis templis,fed ante Ecelcliaf um ingteflum, Vt plurimum videtur,acdificiuiri.nimi-
rum ligneum,axibus & palis innixum ^atque fiftucis impaclum,tranuerfifq; trabibus colligatum atque compo-
iitum.lapidum mole fupcririiecta,vnde turris deiride corifurgitjcanipanam, qua ad Eeclefiaftica exercitia con-
uocantur,ln furiimitate feferis.EiufeeniOdietiani columnae,ligneum pbntem fuftcntant, quo vtraque Nieme
fluminis ripa,coniungitur,Anno falutisM. D. LX V11.Serenifftmus D. Sigifmundus AUguftUs PolbniaeRex,
Magnus Lituarii* Dux,Rufllae,tOtius Ptuffise, Maflbuiaz, Sarmogitiaeq; dominus & hsres^cbmitia in lioc oppi-
do habuit,quo Magni Mofcouia; Ducis Legati,mille ducenti viri,fuperbiftimo veftium apparatu venufte orna-
ti,& inaeftimabilis pfetij onufti muneribus aduenerunt, quibus peculiaris ruri, iuxta oppidum ,locus limitibus
feptus afligriatus cft,in qub ipfitentbria,& domiciliacaftrenfiaerexcrunt,quemipfis,fine Polono comite cgre
di,no cft concefia facultas.Eo etiam folenni pompa,incredibili faftu.Turcarum,Tartarorum,& VValechix o-
ratores conuenere,qui diuerfisinlocis,a Poloniae Regisproceribus,fubpatenti cxlo,funt excepti.Mirabiledi-
«£tu, quatis falforum deorum fuperftitionibus oppidani, ac tota paffim Lituania contaniiriata fuef it, antequam
Chrifto fidem nomenque dedit.Refert enim Hierony mus Pf agehfiSj qui ab Vladislab Polbnia: Rege in Litua-
niam miflus,vt religionis Chriftianae Pomeriapfbpagafet, quod primi, quos adijt ex Lituanis,ferpentes cole-
bant: paterfamilias fuum quifq; in angulo ferpentem habuit,cui cibum dedit,& facrificium fecit in fceno iace-
ti.hos Hieronymus iufllt omnes intcrfici,& in foro adductos,publice creniari,intef quos vnus inuentus eft ma \
ior ea:teris,quem faepe admotum ighi.cbhfumere nullo pafto valuit. Pofthosjgeritem repefit,qux facrum co-
lebat ignem,eumq; perpetuum appcllabat:facerdotes templi materiam ^ ne deficeret, miniftfabant,hos fuper
vita argrotantium amici confulebaht.IUi hoctu ad ignem accedebant,mane vero confulentibus rcfponfa dan-
tes vmbram aegroti fe apudigncm facfum vidifle,aicbant, quae cum fe calefacCret, ligha vel mortis, vel vitae o-
ftendiffe.victurum legrotum facies oftenfa igni,contra,li dorfum oftentaffet, moriturum portendit:teftari igi-
tur,& rebus fuis confulere,fuadebant.Delufionem hanc effe Hierbnymus oftendit, & perfuafo populo,dclcto
templo,ignem diffipauit,Chriftiahofq; mores induxit. Profedus introrfus,aliam gentem rcperit,quae Solem
colebat,& malleum ferreum,rara; magnitudinis,fingulari cultu venerabatur.Interrogati facerdotes, quid fibi
ea veneratio vellet,refpohderunt,olim pluribus menfibus, non fuiffe vifum Solem, quem rex quidam poten-
tiflimus captum,conclufiffet in carcere munitiflimae turris, gigantem deinde opem tuliffe Soli,ingentiq; mal-
leo perfregiffe turrim,Solemq; liberatum,hominibus reftituifle: dignum itaque veneratu inftrumentum effe,
quo mortales luccm recepiffent.Rifit eorum finiplicitatem Hieronymus, inanemque fabulam effe monftra-
uit,Solem vero &Lunam,&Stellascreaturas effe oftendit, quibusmaximusDeus ornauitcaelos,&ad vtilitatc
hominum pefpetuo iuffit igne lucere.Poftremo alios populos adijt, qui facram coluefe fyluam, & quo arbor
procerior fuit,eo cultu digniorem putauere. Praedicauit huic genti,pluribus fidei hoftfae aperiens facramenta,
deniq;, vt fyluani fucdiderent,imperauit.vbi populus cum fecuribus affuit, nemb erat,qui facrum lignum fer-
ro contingere auderer,prioritaq; Hieronymus,aflumpta bipenni, excelleritem qusthdam arborem detrunca-
uit,tum fecuta multitudo,alacri certaminc alij ferris, alij dolabris,alij fecuribus, fyluam deijciebant. Vcntum
erat ad mcdium nemoris,ibi quercum vetuftiflimam}& ahte omnes arbores rcligione facram, & quam potifli-
me Dei fedem putabant,percutere aliquandiu nullus praefumpfit. Poftremo, vt eft alter altero audacior,intre-
pidans quidam focius,qui lignum infenfatum percutere formidarent,eleuata bipenni, magno ictu, cimi arbo-
rcm cxdi arbitraretur,tibiam fuam percuflit, attamen iri terra femianimus cecidit: attonita iccirco turba,flere
conquen,Hieron. accufare ccepit, qui facram Dei domum violare fuafiffet, neq; iam quifqUam erat,qui ferru
exercere auderet.Tum Hieronymus illufiones ddemonum efle affirmans, qux deceptae plebis oculbs fafcina-
rent, furgere, que cecidiffe vulneratu diximus, imperauit,& nulla in parte laefum oftendit, & mox ad arborcm
adadto ferro, adiuuante multitudine,ingens onus cu magno fragore proftraiiit,tumq; nemus fuccidit.Ea injre-
gione,crant plures fyluae,pari religione facrae,ad quas dum Hieronymus amputahdas pergit,mulierum ingens
numerusplorans,atq;eiulans,Vitoldum adijt,facrumlocum fuccifum queritur,& domum Deiademptam,in
qua diuinam opcm petere confueflent,inde pluuias,inde foles, abftinuiffe,nefcire iam qrio in loco Deum qux-
rant,cui doniicilium abftulcrint, effc aliquot minorcs lucos,in quibus dij refporidere folebant,eos quoq; dele-
re Hieronymum vclle,qui noua quaedam facramenta introducens, patrum mofem extifpet,fogare igitut atq}
obteftari,ne maiorum religionem auferri finat.Sequuntur & viri, & mulief es, nec fe ferre pbfle, nouUm cultu
aflerunt.relinquere potius terram & patrios lares,quam religionem a maioribus acceptam,dicunt.Motus ea in
rc Vitoldus.veritufq; populorum tumultum,Chrifto pOtius,quam fibi deefle plebem VOluit,reuocatifq; literis,
quas Praefidibusprouinciatum dederatjiubens parerc Hictonymo,hominem expronincia decedere iufllt,