DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16954#0140
1
V I L N A>
IL N A, admodum populofa, ampla, & Epifcopalis Lithuaniae, Ducatus illius magni,
vrbsfindigenis,Vilenszki,Germanis autem vulgo,Qic ^Btl^communicatum habet a
flumine praeterlabente.eiufdem adpellationis, nomen-quod in Lithuania ortum, Nie-
men,fluuio coniundum, Mari Prutenico mifcetur, muro cinda & portis, qua; nunqua
claudutur.Domus in vniuerfum funt lignea:,deprefia;,ac humiles,nec cubilibus,nec co
quinis,imo necftabulis,licet iumenta,&beftias complures alant,diftinda:,nec optimo
etiam delectu collocata,certis quibufdam plateis exceptis, in quibus ab exteris natio-.
nibus,quae commerciorum gratia, hanc vrbem frequentant, lapideae & elegantes con-
ft rudae funt aedes,quibus Germanorum,& palatij vicus condecorantur. R egiurn eft Vil
nae palatium,alterum admodum amplum plana coenaculorum ftrudura celebre. Alterum, turribus in monte
conlpicuum,ad radices arm amentarium habens,in quo machinae bellica: omnis generis non paucae videntur,
cum tamen in vniuerfa paflim Lithuania,nulla vilius metalli fedura,venaue reperiatur.Templa funt pleraq;Ia
pidea,quiedam etiam lignea.diuerfisnamq;diuerfarum Religionum cultorib.fedtefua: exercitii! permittitur.
Elegans eft Bernardinorum coenobium,fedo ex lapide, venufta ftrudura clarum.Quemadmodum <Sc Ruteno-
rum aula,in qua ipfi merces fuas ex Mofcouia allatas,diftrahunt,Vtputa luporum,vulpium,maxime albarum,
Martrum,Zabclarum, Hcrmilinorum,Leopardoru, & nobiliflimas id genus alias pelles. Fontes diuerfis in pla-
teis habent,ad publicos oppidanorum vfus varios,omnes tamen eodem ex capite,iuxta Germanoru porta co-
ftituto,deriuatos.Suburbianonfunt,quemadmodumin vrbibus bene conftitutis,varia,diuerfis difereta nomi-
nibus,fed vno & perpetuo quodam fuburbiofepta.&circumuallata Vil na Conlpicitur, vbi infinitus tedicularti
numerus,nullo deledu,nullo platearum ordine,fed pro agrefti barbarorum voluntate,prout fors & occafio tu
lit,quafi confitus videtur. Alibi namq;cafashafce fuas,ex pinorum aliquot trabibus, rudi ftrudura compadas,
huc deferunt,& quo libuerit,indifcriminatinvcollocant.Extra portam, quae regiam rcfpicit arcem, dimidiato
aVilnamilliari.Sigifmundus Rex,domum regiam illam quidem,fed totam ligneam,ab'vrbanis curis receflui,
& recreationi conftruxit,cum nemufculo,& viuario, in quo omnis generis ferx, fumptu permagno aluntur;
Vulgo, V Verfupa,id eft,iuxta aquas,quibus vicina eft,dicitur. Vilnenfis porro populus, & quotquot itidem fub-
urbanas incolunt cafas,agreftfs funt,feruilisq;ingenij,artibus plane nullis,aut liberalibus difciplinis culti, nec
ijfdem dediti,inertes,defides,acignaui,libertate nulla fruuntur,fed ferui funt, & mancipiorum inftar, a nobili-
tate habentur. Qu_0 etiam ipfi genere vita:(auditu mirum)dclcdari videntur. Dominos namque fuos, tum pri-
mu amant, ipfisq; multo fidelius & promptiusobfequiapraeftant,fi verbis verberibusq; immitius tradentur ac
durius.Ita,vt heros fuos,a quibus non egregie vapulant,tanqua eos,qui moribus ipfos bonis non imbuant, aut,
qui minuspropenfo erga ipfos fint animo,deferant, Vino licet careat,poculis tamen indulgent,&genio. Medo
ipfis,& cercuifia potus eft;frequentifllmus vini adufti, cepe, Sc alii j vfus, in domibus fuis, perpetuo fumo opple-
tis(non enim vlla fumibula habent)videndi ipfis aciem adimit,vt non alibi plures,qua in hac vrbe,ca;ci fint ho
mines.Nullus injedibus ipforum ornatus, nec pretiofa videtur fupellex. Videas parentes cum liberis,iumen-
tis.ae beftijs ad focum eodem in hypocaufto foetido agere,vbi & hofpitis coniunx puerpera,du ro incumbat fca-
no,& tertio,aut quarto puerperi) die,grauiffimos&domi & foris fuftineat labores. Nullus in tota hac vrbe lc-.
dorum vfus. Imo, molliter cubare vitio datur. Multum eft, fiditiores vtantur fcamno vrfina tantum pelle
contedo. Nec melior,aut ciuiliter nobilitate prxftantiii conditio cft,nifi, quod prteftantiore veftitu, multoq-
argento Sc auro,quo onufti,depidiq; incedunt,nobilitate fuam oftentent.Ciues,vxores fuas fplendidius vcftiri
gaudcntrviliftimusrufticorum omnium,eiufdcmq; coloris ac forma: eft habitus. Nulla in ampla hac vrbe funt
Xenodochia nulla paupertate afflidis afiignata loca,vbi mifericordia; rcfoueatur operibus Medone,vino adu-
fto,autcraffacereuifia temulenti,ac madidi,rixatur ac litigant,mutuis fefe vulneribus coficiunt, Sc immaniter
verberant,fi occidant extraneum,capi tale non eft,fed dece & fex daleris vitam tunc redimunqSecus,fi Lithua-
num interimant.tum namq5,fi homicidam fuga elabi contingat,propinqui,& cognati occifi cadaucr aromati-
bus condiunt,vt inhumatum conferuari queat,quo,fi homicidam elapfum capi contingat,exanimum ipfi cor
pus exhibeant,alioqui,mortis fupplicium ab ipfo fumi non poftet.Si autem quempiam occifum, ante captum
homicidam,fepeliri contingat, capitale non eft, nec pecuniaria etiam mulda punitur id fadum,fed patrator
facinoris captus.virgis ceditur.In fuburbijs,Tartari,vt plurimum habitant,cultores agrorum,auriga:,& baiuli,
quorum opera hyeme mercatores vtuntur,vtcapentis fuis,vicina in loca auehantur.neq; enim alio,quamhye- ..
mali tempore,ad hanc vrbem acceflus.vel receflus patet,eo,quod vniuerfa Lithuania paludibus impedita fit,ac
fy luis horrida,hyeme autem,paludibiis & ftagnis alta glacie concretis,niueq5 fuperinfufa,peruia funt,no trita,
& vfitata,fed,qux fyderum vfus fuppcdirauerit,itinera.lumenta aute,quorum opera vtuntur, eadem funt,qua
auriga: feritate robufta.llli pane vtuntur tetro,allio,& vidu admodum vili,& fcamnum aut faxum aliquod,pul
uili loco, deligunt.Haec,ftramen toru vfum ignorant, defiitigata, veftitum, & niue contedum abiguntur in ne-
mus, vbi vngula,ad abditum niue pabulum, viam fibi,& aditum parant.Tartari autem aurigae,fedulam merca- -
toribus,quibufcunq; etiam exteris,fidem praefient.Nifi etenim feriptum fidei,diligentiae,& probitatis teftimo-
n ium,ab his,quos abduxerunt.ad dominos fuos, quorum ferui funt, referant, praflentiffimum ipfos manet fu-
fpendium.Religionem in hac vrbe miram profitentur.Mifiam in templis,magna deuotione audiunt:vbi Sacer
dotem,ante velum extenfum facris operantem obferuant,quod quidem velum, vbi quandoq; reuoluitur, di-
du mirum,quanta deuotione,non pedora tantum,fed & ora confundant.Quibus node pra:cedenti,matrimo-
nij vel cocubitus illiciti, vfu^ fuit,illi,religione commoti,eo die non ingrediuntur ecclefia, fed foris fubfiften-
tes in porticu, per fadum in muro foramen,facrificantem confpiciunt- Atq; tanto quidem rigore eam confue-
tudinemobferuant,vt hac religione,adolefcentulilafciuientes,&conftuprata:cognofcantur iuuenculae. Fre-
quentes habent certis temporibus ftationes,&pcripherias fandorum,quibus SS. Pauli & Nicolai, quem vnice
veneratur & colunt, imagines circuferunt;populus vero,in eiufcemodi Proceflionibus frequens,crepidas,aut
par calceorum in capitibus geftant,quo fummam fefenobilib.feruitutem debere,profitentur. Viliores habent
calceos plebei,ditiores vero,auro,& ferico ornatos. Cu morte,a feruitute hac dura,qua ipfi tame fe miferos ne-
fciunt,liberantur5bene veftiti,& nummis,tanquam viatico,inftrudi,fepulturx mandantur,cum literis abs cog
natis, & his,quib.in vita chari fuerunt,ad D. Petrum confcriptis,quib.ipfi tanquam Ianitori coeli,commendan*
tur,vt facilis ad cadeftia gaudia cognatis fuis defundis pateat aditus.Has,& plerafq5 alias fupcrftitioncs; etiam-
num Chriftiana religione imbuti,obferuant,vt mirum non fit,prifcis ipfos temporibus,ferpentesTolcm,mal-
leos & ignem,pro dijs pcenatibus,coluifie,& adorafle. 5*<>
V I L N A>
IL N A, admodum populofa, ampla, & Epifcopalis Lithuaniae, Ducatus illius magni,
vrbsfindigenis,Vilenszki,Germanis autem vulgo,Qic ^Btl^communicatum habet a
flumine praeterlabente.eiufdem adpellationis, nomen-quod in Lithuania ortum, Nie-
men,fluuio coniundum, Mari Prutenico mifcetur, muro cinda & portis, qua; nunqua
claudutur.Domus in vniuerfum funt lignea:,deprefia;,ac humiles,nec cubilibus,nec co
quinis,imo necftabulis,licet iumenta,&beftias complures alant,diftinda:,nec optimo
etiam delectu collocata,certis quibufdam plateis exceptis, in quibus ab exteris natio-.
nibus,quae commerciorum gratia, hanc vrbem frequentant, lapideae & elegantes con-
ft rudae funt aedes,quibus Germanorum,& palatij vicus condecorantur. R egiurn eft Vil
nae palatium,alterum admodum amplum plana coenaculorum ftrudura celebre. Alterum, turribus in monte
conlpicuum,ad radices arm amentarium habens,in quo machinae bellica: omnis generis non paucae videntur,
cum tamen in vniuerfa paflim Lithuania,nulla vilius metalli fedura,venaue reperiatur.Templa funt pleraq;Ia
pidea,quiedam etiam lignea.diuerfisnamq;diuerfarum Religionum cultorib.fedtefua: exercitii! permittitur.
Elegans eft Bernardinorum coenobium,fedo ex lapide, venufta ftrudura clarum.Quemadmodum <Sc Ruteno-
rum aula,in qua ipfi merces fuas ex Mofcouia allatas,diftrahunt,Vtputa luporum,vulpium,maxime albarum,
Martrum,Zabclarum, Hcrmilinorum,Leopardoru, & nobiliflimas id genus alias pelles. Fontes diuerfis in pla-
teis habent,ad publicos oppidanorum vfus varios,omnes tamen eodem ex capite,iuxta Germanoru porta co-
ftituto,deriuatos.Suburbianonfunt,quemadmodumin vrbibus bene conftitutis,varia,diuerfis difereta nomi-
nibus,fed vno & perpetuo quodam fuburbiofepta.&circumuallata Vil na Conlpicitur, vbi infinitus tedicularti
numerus,nullo deledu,nullo platearum ordine,fed pro agrefti barbarorum voluntate,prout fors & occafio tu
lit,quafi confitus videtur. Alibi namq;cafashafce fuas,ex pinorum aliquot trabibus, rudi ftrudura compadas,
huc deferunt,& quo libuerit,indifcriminatinvcollocant.Extra portam, quae regiam rcfpicit arcem, dimidiato
aVilnamilliari.Sigifmundus Rex,domum regiam illam quidem,fed totam ligneam,ab'vrbanis curis receflui,
& recreationi conftruxit,cum nemufculo,& viuario, in quo omnis generis ferx, fumptu permagno aluntur;
Vulgo, V Verfupa,id eft,iuxta aquas,quibus vicina eft,dicitur. Vilnenfis porro populus, & quotquot itidem fub-
urbanas incolunt cafas,agreftfs funt,feruilisq;ingenij,artibus plane nullis,aut liberalibus difciplinis culti, nec
ijfdem dediti,inertes,defides,acignaui,libertate nulla fruuntur,fed ferui funt, & mancipiorum inftar, a nobili-
tate habentur. Qu_0 etiam ipfi genere vita:(auditu mirum)dclcdari videntur. Dominos namque fuos, tum pri-
mu amant, ipfisq; multo fidelius & promptiusobfequiapraeftant,fi verbis verberibusq; immitius tradentur ac
durius.Ita,vt heros fuos,a quibus non egregie vapulant,tanqua eos,qui moribus ipfos bonis non imbuant, aut,
qui minuspropenfo erga ipfos fint animo,deferant, Vino licet careat,poculis tamen indulgent,&genio. Medo
ipfis,& cercuifia potus eft;frequentifllmus vini adufti, cepe, Sc alii j vfus, in domibus fuis, perpetuo fumo opple-
tis(non enim vlla fumibula habent)videndi ipfis aciem adimit,vt non alibi plures,qua in hac vrbe,ca;ci fint ho
mines.Nullus injedibus ipforum ornatus, nec pretiofa videtur fupellex. Videas parentes cum liberis,iumen-
tis.ae beftijs ad focum eodem in hypocaufto foetido agere,vbi & hofpitis coniunx puerpera,du ro incumbat fca-
no,& tertio,aut quarto puerperi) die,grauiffimos&domi & foris fuftineat labores. Nullus in tota hac vrbe lc-.
dorum vfus. Imo, molliter cubare vitio datur. Multum eft, fiditiores vtantur fcamno vrfina tantum pelle
contedo. Nec melior,aut ciuiliter nobilitate prxftantiii conditio cft,nifi, quod prteftantiore veftitu, multoq-
argento Sc auro,quo onufti,depidiq; incedunt,nobilitate fuam oftentent.Ciues,vxores fuas fplendidius vcftiri
gaudcntrviliftimusrufticorum omnium,eiufdcmq; coloris ac forma: eft habitus. Nulla in ampla hac vrbe funt
Xenodochia nulla paupertate afflidis afiignata loca,vbi mifericordia; rcfoueatur operibus Medone,vino adu-
fto,autcraffacereuifia temulenti,ac madidi,rixatur ac litigant,mutuis fefe vulneribus coficiunt, Sc immaniter
verberant,fi occidant extraneum,capi tale non eft,fed dece & fex daleris vitam tunc redimunqSecus,fi Lithua-
num interimant.tum namq5,fi homicidam fuga elabi contingat,propinqui,& cognati occifi cadaucr aromati-
bus condiunt,vt inhumatum conferuari queat,quo,fi homicidam elapfum capi contingat,exanimum ipfi cor
pus exhibeant,alioqui,mortis fupplicium ab ipfo fumi non poftet.Si autem quempiam occifum, ante captum
homicidam,fepeliri contingat, capitale non eft, nec pecuniaria etiam mulda punitur id fadum,fed patrator
facinoris captus.virgis ceditur.In fuburbijs,Tartari,vt plurimum habitant,cultores agrorum,auriga:,& baiuli,
quorum opera hyeme mercatores vtuntur,vtcapentis fuis,vicina in loca auehantur.neq; enim alio,quamhye- ..
mali tempore,ad hanc vrbem acceflus.vel receflus patet,eo,quod vniuerfa Lithuania paludibus impedita fit,ac
fy luis horrida,hyeme autem,paludibiis & ftagnis alta glacie concretis,niueq5 fuperinfufa,peruia funt,no trita,
& vfitata,fed,qux fyderum vfus fuppcdirauerit,itinera.lumenta aute,quorum opera vtuntur, eadem funt,qua
auriga: feritate robufta.llli pane vtuntur tetro,allio,& vidu admodum vili,& fcamnum aut faxum aliquod,pul
uili loco, deligunt.Haec,ftramen toru vfum ignorant, defiitigata, veftitum, & niue contedum abiguntur in ne-
mus, vbi vngula,ad abditum niue pabulum, viam fibi,& aditum parant.Tartari autem aurigae,fedulam merca- -
toribus,quibufcunq; etiam exteris,fidem praefient.Nifi etenim feriptum fidei,diligentiae,& probitatis teftimo-
n ium,ab his,quos abduxerunt.ad dominos fuos, quorum ferui funt, referant, praflentiffimum ipfos manet fu-
fpendium.Religionem in hac vrbe miram profitentur.Mifiam in templis,magna deuotione audiunt:vbi Sacer
dotem,ante velum extenfum facris operantem obferuant,quod quidem velum, vbi quandoq; reuoluitur, di-
du mirum,quanta deuotione,non pedora tantum,fed & ora confundant.Quibus node pra:cedenti,matrimo-
nij vel cocubitus illiciti, vfu^ fuit,illi,religione commoti,eo die non ingrediuntur ecclefia, fed foris fubfiften-
tes in porticu, per fadum in muro foramen,facrificantem confpiciunt- Atq; tanto quidem rigore eam confue-
tudinemobferuant,vt hac religione,adolefcentulilafciuientes,&conftuprata:cognofcantur iuuenculae. Fre-
quentes habent certis temporibus ftationes,&pcripherias fandorum,quibus SS. Pauli & Nicolai, quem vnice
veneratur & colunt, imagines circuferunt;populus vero,in eiufcemodi Proceflionibus frequens,crepidas,aut
par calceorum in capitibus geftant,quo fummam fefenobilib.feruitutem debere,profitentur. Viliores habent
calceos plebei,ditiores vero,auro,& ferico ornatos. Cu morte,a feruitute hac dura,qua ipfi tame fe miferos ne-
fciunt,liberantur5bene veftiti,& nummis,tanquam viatico,inftrudi,fepulturx mandantur,cum literis abs cog
natis, & his,quib.in vita chari fuerunt,ad D. Petrum confcriptis,quib.ipfi tanquam Ianitori coeli,commendan*
tur,vt facilis ad cadeftia gaudia cognatis fuis defundis pateat aditus.Has,& plerafq5 alias fupcrftitioncs; etiam-
num Chriftiana religione imbuti,obferuant,vt mirum non fit,prifcis ipfos temporibus,ferpentesTolcm,mal-
leos & ignem,pro dijs pcenatibus,coluifie,& adorafle. 5*<>