DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16955#0048
S V S A T V M>
‘V s A t v M vrbs V Veflphali*,poft.MonafieHum,dpulentifsima ,athplifsimaque, VI, qui edetfi pftjHildfisfiC
diftindlaParCtcijs,Prim*ua fundatione caftrum, & Vndm earum munitionum fuifieperhibeht, quas VVide-
kindus, contra Carolum Magnum triginta annis bellum geteris, aliquoties deiedtas 8c c&nUulfas,reparirit,
quales etiam Eresburg 8d Siborg erant. Verum alij ex Chronidis Coloniehfibus & fimul ex annalibus duita-
tis Lippi* referunt, etiam tum , Soift,fortifsimum propugnaculum fuifle,fub dominio Colohiertfis Epifco-
pi: Dagoberturti enim hoc caftrum expugrtafle debellatfsqileSaxbnibus, idem dediftTeS. EpifeOpo Curiiber-
to,qui eius filium Sigibertum inftituerat.Et inde accidifle,quOd Cunibertirtum COlorticnfe Collegium , a Di
Cunibertoamplificatum & audlum,quasdam in VVeftphaliapofTefsiones Seprodia modoadhuc habeat.Ve-
rum de ifta donatione nihil referunt annales vel Ecberti vel Corbienfis Monachi,vel Crantzij, vel Releuiti-
gij.Hinc communi aliorum fententia per’nibetur,Sufatum ad ius Colonienfis Epifcopi Veniffe, quum Hertri-
cus Leo priuaretur Saxonia.De quo paulo poft,latius.
Colonienfes & vrbis Lippi* annales perhibent, Sufatum, caput efic Ducatus Angari*,ciim tamen h*c vrbs vitra Lippiam fiiimett fit li-
ta,&: alii,ad ripam Lippi* Ducatum Angaris fe extendere fcribant.Verum, vt olim Angari* regnum (quia interdum etiam regnum didlii
eft,vrteftatur Crantziusin fua Saxoni* lib.s.cap.16. Atque ipfe VVidekindus, nottunquam Rex Angrotum velSaxonum didlUseft,eode iri
Metropoli fua tefte lib. t. cap. 9.) non ad ripam Vifurgi, verum etiam vitra Vifurgim fe extendit,Ita fieri etiam poteft,vt vitra Lippiam fe
extenderit Angriuari* Ducatus,cuius caput fuerit in ea parte Sufatum.
Conftanti autem hiftoricorum confenfu perhibetur,Sufaturtt Pr*fediUram quondam fuifife,qu* quotidiana accefsione, in tantam paU-
latim vrbem excreuerit. Indeque Sufatiappellationem natam ,quodobloci fitusqucoportunitatem,*dificiorum aliquid in caftrum ip.-
fum 1'emper accefferit,vt a quotidiano incremento,Sufatum,quafi tinsumrj fit cOgnominatum.Complures pagos vicinos fibi fubditos od
cupat,olim Pr*fedluras minores,quospopulari nunclingua^rt Burhen/indigetant,quod grauamina & onera,a quibus ciuesimmunes
fu nt ac liberi,fuftineant.Ager,etfi totius pafsim VVeftphali* fyJuis, & pecorum pafcuis,quam aruit fit IstiOr,circa Sufatum tamen atqud
Hammonem, frumentaria gleba foelicior:Salinarum etiam foecunditate commendatur.Vicinus nanque vrbi Palfendot ff,pagUs,falirtis ce-
lebris,maximam prsftantifsimi falis copiam,quotidiano cenfu fuppeditat, vnde non Sufatenfium modo,fed & vicinorum,remotioribus
pafsim locis, necelsitati fubuenitur.Earum vero falinarum domini,patritijs, vt plurimum orti familijs,vrbis futttciues VrbsipfdmolaV
fex,ad communem ciitiurrt vfum habet, quibusaqua,qua circumagitantur,detrahend* facultas, exteris eft omnispr*cifa.cuhi aqu* in ip-
favrbefcaturiat.Eft in ea magnificum Canonicorum Collegium. D. Patroclo, qui & vrbis patronus eft tutelaris, facrum. In eo hoc tem-
pore Prspofitus eft vir celeberrimi nominis Cfodefridus Gropperus Agrippinas, Iureconfultus, Metropolitan* Colonienfis Ecclefi*,
Presbyter Canonicus, eloquentia & eruditione, magnisque legationibus percelebris; Martis etiam ftudijs,animo,manuque fortis. In Ve-
lla VVeftphalica,Serenifvimi & Reuerendifsimi Principis Eledtoris Colonicnf.Locum tenes,& Gubernator.Decanus autem eiusdem Coi
legij nunc eft ,Iacobus Middendorpius Theologius & Iureconfultus Coloni* promotus,variorum Sccxquifitorum audior operum, Nunc
etiam aBrunfwicenfi Principe poftulato Ofnabrugenfi,ad aliam Ecclefiam & Decanatum adfeitus.
Multis ac varijs priuilegijs & immunitatibus Sufatienfes gaudent,ihter qu* id comprimis memorabile , quod pr* c*teris VVeftphali*
opidis,non folum in proprio,veriim etiam vicini Principis fundo,cuiufcuq; generis feras venandi ius obtineant. Vtitur pr*tcrca vrbsip-
fa mero ac mixto imperio ,& fub illuftrifsimi Cliuorum ,Iuliaeenfium,ac Montenfium Ducisclientelanuncdegiticum ante fub Archie-
pifeopo Colonienfi fuifict per annos ducentos, odluaginta, a tempore Friderici primi Imperatoris, quo ille Henricum Leonem,Saxoni*
Ducem , prouincijs pulfum, omni exuerat feudi dignitate. Tum & Sufatum coepit parere Ecclefi* Colonienfi, vfque ad tempora,anni M.
CCCC.XL.quando Sufatienfes amicitiam Adolphi Cliuenfis Ducis afftdlarunt,quodfc dicerent ab Archiepifcopoin antiquis libertati-
bus ardlari.Itaquead Ducem Cliuenfem defecerunt,cui faluis immunitatibusantiquis,facramentum fidelitatispr*ftiterunt:multis inte-
rim nucijs ac literis hinc,atque inde mifsisjad Ducem,vt abftineret aliena ditionerad vrbem,vt ad cor rediret, agnofeens (quem debebat)
Colonienfem Archiepifcopum dominum in temporalibus &r fpiritualibus, fed cum toto triennio, his atque alijs vijs nihil proficeretur,
ad armaperuentum eft,Ioannis Cliuenfis Adolphi filius,tum filius familias,cum valido pr*fidio,vrbem tuendam ingredirur,falutatusqj
aciuibus Princeps atque defenfor, folenni iureiurando inauguratus eft. Tum vallidas colligens copias ditionem Cliuenfem ingreditur,
vrbem Xandlenfem obfidione cingens,qu* media ex parte,Colonienfis erat dotninij,quam cum vi coepi(Tet,inde rediit Sufatum, pafliis eft
fe ibi obfideri. Theodoricus autem Archiepifcopus comparatis copijs, ad obfidionem fe parans, multos fibi confoederatosconciliat.Mo-
nafterienfem ,Hildesheimcnfem, Mindenfem Epifcopos, Lodouicum Bauari* Eledlorem, GulielmumBrunluicenfem Ducem; Ioannerrt
Nafloui*,Gerhardum Seienum,&alios Comites.Venerat etiam illi auxilio Wilhclmus LandgrauiusTuringi*, Dux Saxoni* inter agmi-
na fuaducensrduo millia quingentos exBohemis, homines, armis iam diu innatos, & qui fine exemplo crudeliter def*uirent:Hi in ipfo
itinere,Ioanncm de Hoya Comitem Ofnaburgi,a ci 11 ibus vindtum,lolis commi nati onibus,e feptennali & iam ardla captiuirate, in qua ie
vir procerus erigere non pofiet in fublime, relaxarunt.Solus RodolphusTraiedtenfis Epifcopus, & Bernardus Lippi* Comes, partes Io-
annistutati funt. Adolphus pater,propter fenium & imbellicitatem, expeditioni non intcrfuit.Obfedit ergo ArchiepifcopusSufatum,
multis militibus armatorum (feribit Colonienfis Chronographus odluaginta millia in Epifcopi caftris fuifie. ) Oppugnauit toto menfe,
raro intermittens bombardarum tonitrua. Sed cum ea non terrerent ciues, apparatis magna multitudine fcalis, ftatuit varijs fimul locis
inuadere murum.Erat ea fcalarum multitudo,& idroboris,vt vna,tres,aut quatuor in quaque liarent,& afcederent.Opidaniaduerfusea
miferu nt lapides & trabes.-fed omnium erat validifsimum defenfionisgenus.Sartaginesin muris difponebant per interualla, fubiedlo ig-
ne,pultes in aquis bulliente feruore mifcebantrhunc liquorem capacibus vafis,feruefcentem fudere in armatos, fcalis incumbentes.Exu-
perabat ea vis omne genus tormentorum, in ipfis fu is armis ardore excruciati, fuffocabantur. Tormenti genus incomparabile. Tali tutn
dcfenfi muri,periere ex fcandcntibus plurimi,qui pro fuo debito primi venerat ad arma. Nam Bohemi facile ceflere indigenis honorem,
vt militia pr*lati,primi cifent in periculis. Archiepifcopus co accepto incommodo,oppugnationem deferuit.Ex hoc tempore, Sufatum
in iurc Ducis Cliuenfis permanet.
H*c partim ex Saxonia Crantzij.partim ex Colonienfi Chronographo, partim ex manu feriptis, excerpfimus.Ea autem qu*fequuntur,
ex codice manu feripto in Bibliotheca Dominicanorum Sufaten.annotauimus,cui titulus,Mappa Mundi Magiftri Iacobi de Sufato,&c.
In VVeftphalia etiam, inquit, eft Sufatum,nobilis illa ciuitas,antiqua & pr*clara,pulcherrima Sr ditifsima inter c*teras VVeftphali*
ciuitates,abundans,opulenta,& populofa,in campo plano,inter agros vberrimos fita, muro duplici profundisque fofsis circundata, tur-
res triginta,fex principales,altas,firmas,ac pro defenfione dift* ciuitatis,fi opus efiet interiori muro annexas,per girum habet & bene mu
nitas,habet,inquam,& decem portas ad diuerfas regiones exitum pr*bentes.Suntibi plures Ecclefi*, pulchr*Sandlorum laudibus,l'ump
tibusgloriofisconfummat*, inter quas magna eft famofaEcclefia,mir* magnitudinis, turri maxim*altitudinis,gloriofi martyrisS.Pa-
trocli, didi* ciuiratis gloriofi patroni. Ibi Collegium clericorum die nodtuque Domino famulantium. Ibi religiolorum fandlimonialiu
pulchra monafteria,qu* circa Dei cultum diurnis nodlurnisque horis,diuinis obiequijs, deuotifsime in fandlitate occupantur.Erat eni tn
hf c eiuitaS opidum olim inclytum regni Angarorqm, & poftea caput Ducatus VVeftphali*, ad Duces Bru nfuicenfes deuolutum, fed ab
Henrico Leonis.Duce Brunfuicenfi deperditum,propter crimen lef* Maieftatis,impolitum eidem per Fridericum T.Tmpei atorem, Ann»
I4.fui Imperij,ab ipfo patienter in poenam receptum, & ab Archiepifcopo Colonienfi Reinoldo, cum toto Ducatu VVeftphali* vfque ad
fagitt*iadlum in Rhenum gratiose datum, &fic infeudatur, quia pr*didlus Archiepifcopus, pr*didto Friderico in obfidionem ciuitatis
Mediolanenfis,in qua fraudulenter, didtusHenricus Leo receilerat,fidele pr*buit auxilium, & conftanter.Infuper& Philippus fucceffor
Reinoldi aFriderico Imperatore iam didlo, precio quinquaginta marcarum puri argenti & feruitio corporali fortifsimo & multiplici
comparauit,fibi fuisque fuccelforibus a Pontificiali dignitate perpetualiter i ncorporqu it, voluitque fibi de confilio Ducatum hunc eme-
re precio tantillo potius,quam in beneficia accipere,propter maiorem fibi firmitatem.Hadtenus ille.
21
‘V s A t v M vrbs V Veflphali*,poft.MonafieHum,dpulentifsima ,athplifsimaque, VI, qui edetfi pftjHildfisfiC
diftindlaParCtcijs,Prim*ua fundatione caftrum, & Vndm earum munitionum fuifieperhibeht, quas VVide-
kindus, contra Carolum Magnum triginta annis bellum geteris, aliquoties deiedtas 8c c&nUulfas,reparirit,
quales etiam Eresburg 8d Siborg erant. Verum alij ex Chronidis Coloniehfibus & fimul ex annalibus duita-
tis Lippi* referunt, etiam tum , Soift,fortifsimum propugnaculum fuifle,fub dominio Colohiertfis Epifco-
pi: Dagoberturti enim hoc caftrum expugrtafle debellatfsqileSaxbnibus, idem dediftTeS. EpifeOpo Curiiber-
to,qui eius filium Sigibertum inftituerat.Et inde accidifle,quOd Cunibertirtum COlorticnfe Collegium , a Di
Cunibertoamplificatum & audlum,quasdam in VVeftphaliapofTefsiones Seprodia modoadhuc habeat.Ve-
rum de ifta donatione nihil referunt annales vel Ecberti vel Corbienfis Monachi,vel Crantzij, vel Releuiti-
gij.Hinc communi aliorum fententia per’nibetur,Sufatum ad ius Colonienfis Epifcopi Veniffe, quum Hertri-
cus Leo priuaretur Saxonia.De quo paulo poft,latius.
Colonienfes & vrbis Lippi* annales perhibent, Sufatum, caput efic Ducatus Angari*,ciim tamen h*c vrbs vitra Lippiam fiiimett fit li-
ta,&: alii,ad ripam Lippi* Ducatum Angaris fe extendere fcribant.Verum, vt olim Angari* regnum (quia interdum etiam regnum didlii
eft,vrteftatur Crantziusin fua Saxoni* lib.s.cap.16. Atque ipfe VVidekindus, nottunquam Rex Angrotum velSaxonum didlUseft,eode iri
Metropoli fua tefte lib. t. cap. 9.) non ad ripam Vifurgi, verum etiam vitra Vifurgim fe extendit,Ita fieri etiam poteft,vt vitra Lippiam fe
extenderit Angriuari* Ducatus,cuius caput fuerit in ea parte Sufatum.
Conftanti autem hiftoricorum confenfu perhibetur,Sufaturtt Pr*fediUram quondam fuifife,qu* quotidiana accefsione, in tantam paU-
latim vrbem excreuerit. Indeque Sufatiappellationem natam ,quodobloci fitusqucoportunitatem,*dificiorum aliquid in caftrum ip.-
fum 1'emper accefferit,vt a quotidiano incremento,Sufatum,quafi tinsumrj fit cOgnominatum.Complures pagos vicinos fibi fubditos od
cupat,olim Pr*fedluras minores,quospopulari nunclingua^rt Burhen/indigetant,quod grauamina & onera,a quibus ciuesimmunes
fu nt ac liberi,fuftineant.Ager,etfi totius pafsim VVeftphali* fyJuis, & pecorum pafcuis,quam aruit fit IstiOr,circa Sufatum tamen atqud
Hammonem, frumentaria gleba foelicior:Salinarum etiam foecunditate commendatur.Vicinus nanque vrbi Palfendot ff,pagUs,falirtis ce-
lebris,maximam prsftantifsimi falis copiam,quotidiano cenfu fuppeditat, vnde non Sufatenfium modo,fed & vicinorum,remotioribus
pafsim locis, necelsitati fubuenitur.Earum vero falinarum domini,patritijs, vt plurimum orti familijs,vrbis futttciues VrbsipfdmolaV
fex,ad communem ciitiurrt vfum habet, quibusaqua,qua circumagitantur,detrahend* facultas, exteris eft omnispr*cifa.cuhi aqu* in ip-
favrbefcaturiat.Eft in ea magnificum Canonicorum Collegium. D. Patroclo, qui & vrbis patronus eft tutelaris, facrum. In eo hoc tem-
pore Prspofitus eft vir celeberrimi nominis Cfodefridus Gropperus Agrippinas, Iureconfultus, Metropolitan* Colonienfis Ecclefi*,
Presbyter Canonicus, eloquentia & eruditione, magnisque legationibus percelebris; Martis etiam ftudijs,animo,manuque fortis. In Ve-
lla VVeftphalica,Serenifvimi & Reuerendifsimi Principis Eledtoris Colonicnf.Locum tenes,& Gubernator.Decanus autem eiusdem Coi
legij nunc eft ,Iacobus Middendorpius Theologius & Iureconfultus Coloni* promotus,variorum Sccxquifitorum audior operum, Nunc
etiam aBrunfwicenfi Principe poftulato Ofnabrugenfi,ad aliam Ecclefiam & Decanatum adfeitus.
Multis ac varijs priuilegijs & immunitatibus Sufatienfes gaudent,ihter qu* id comprimis memorabile , quod pr* c*teris VVeftphali*
opidis,non folum in proprio,veriim etiam vicini Principis fundo,cuiufcuq; generis feras venandi ius obtineant. Vtitur pr*tcrca vrbsip-
fa mero ac mixto imperio ,& fub illuftrifsimi Cliuorum ,Iuliaeenfium,ac Montenfium Ducisclientelanuncdegiticum ante fub Archie-
pifeopo Colonienfi fuifict per annos ducentos, odluaginta, a tempore Friderici primi Imperatoris, quo ille Henricum Leonem,Saxoni*
Ducem , prouincijs pulfum, omni exuerat feudi dignitate. Tum & Sufatum coepit parere Ecclefi* Colonienfi, vfque ad tempora,anni M.
CCCC.XL.quando Sufatienfes amicitiam Adolphi Cliuenfis Ducis afftdlarunt,quodfc dicerent ab Archiepifcopoin antiquis libertati-
bus ardlari.Itaquead Ducem Cliuenfem defecerunt,cui faluis immunitatibusantiquis,facramentum fidelitatispr*ftiterunt:multis inte-
rim nucijs ac literis hinc,atque inde mifsisjad Ducem,vt abftineret aliena ditionerad vrbem,vt ad cor rediret, agnofeens (quem debebat)
Colonienfem Archiepifcopum dominum in temporalibus &r fpiritualibus, fed cum toto triennio, his atque alijs vijs nihil proficeretur,
ad armaperuentum eft,Ioannis Cliuenfis Adolphi filius,tum filius familias,cum valido pr*fidio,vrbem tuendam ingredirur,falutatusqj
aciuibus Princeps atque defenfor, folenni iureiurando inauguratus eft. Tum vallidas colligens copias ditionem Cliuenfem ingreditur,
vrbem Xandlenfem obfidione cingens,qu* media ex parte,Colonienfis erat dotninij,quam cum vi coepi(Tet,inde rediit Sufatum, pafliis eft
fe ibi obfideri. Theodoricus autem Archiepifcopus comparatis copijs, ad obfidionem fe parans, multos fibi confoederatosconciliat.Mo-
nafterienfem ,Hildesheimcnfem, Mindenfem Epifcopos, Lodouicum Bauari* Eledlorem, GulielmumBrunluicenfem Ducem; Ioannerrt
Nafloui*,Gerhardum Seienum,&alios Comites.Venerat etiam illi auxilio Wilhclmus LandgrauiusTuringi*, Dux Saxoni* inter agmi-
na fuaducensrduo millia quingentos exBohemis, homines, armis iam diu innatos, & qui fine exemplo crudeliter def*uirent:Hi in ipfo
itinere,Ioanncm de Hoya Comitem Ofnaburgi,a ci 11 ibus vindtum,lolis commi nati onibus,e feptennali & iam ardla captiuirate, in qua ie
vir procerus erigere non pofiet in fublime, relaxarunt.Solus RodolphusTraiedtenfis Epifcopus, & Bernardus Lippi* Comes, partes Io-
annistutati funt. Adolphus pater,propter fenium & imbellicitatem, expeditioni non intcrfuit.Obfedit ergo ArchiepifcopusSufatum,
multis militibus armatorum (feribit Colonienfis Chronographus odluaginta millia in Epifcopi caftris fuifie. ) Oppugnauit toto menfe,
raro intermittens bombardarum tonitrua. Sed cum ea non terrerent ciues, apparatis magna multitudine fcalis, ftatuit varijs fimul locis
inuadere murum.Erat ea fcalarum multitudo,& idroboris,vt vna,tres,aut quatuor in quaque liarent,& afcederent.Opidaniaduerfusea
miferu nt lapides & trabes.-fed omnium erat validifsimum defenfionisgenus.Sartaginesin muris difponebant per interualla, fubiedlo ig-
ne,pultes in aquis bulliente feruore mifcebantrhunc liquorem capacibus vafis,feruefcentem fudere in armatos, fcalis incumbentes.Exu-
perabat ea vis omne genus tormentorum, in ipfis fu is armis ardore excruciati, fuffocabantur. Tormenti genus incomparabile. Tali tutn
dcfenfi muri,periere ex fcandcntibus plurimi,qui pro fuo debito primi venerat ad arma. Nam Bohemi facile ceflere indigenis honorem,
vt militia pr*lati,primi cifent in periculis. Archiepifcopus co accepto incommodo,oppugnationem deferuit.Ex hoc tempore, Sufatum
in iurc Ducis Cliuenfis permanet.
H*c partim ex Saxonia Crantzij.partim ex Colonienfi Chronographo, partim ex manu feriptis, excerpfimus.Ea autem qu*fequuntur,
ex codice manu feripto in Bibliotheca Dominicanorum Sufaten.annotauimus,cui titulus,Mappa Mundi Magiftri Iacobi de Sufato,&c.
In VVeftphalia etiam, inquit, eft Sufatum,nobilis illa ciuitas,antiqua & pr*clara,pulcherrima Sr ditifsima inter c*teras VVeftphali*
ciuitates,abundans,opulenta,& populofa,in campo plano,inter agros vberrimos fita, muro duplici profundisque fofsis circundata, tur-
res triginta,fex principales,altas,firmas,ac pro defenfione dift* ciuitatis,fi opus efiet interiori muro annexas,per girum habet & bene mu
nitas,habet,inquam,& decem portas ad diuerfas regiones exitum pr*bentes.Suntibi plures Ecclefi*, pulchr*Sandlorum laudibus,l'ump
tibusgloriofisconfummat*, inter quas magna eft famofaEcclefia,mir* magnitudinis, turri maxim*altitudinis,gloriofi martyrisS.Pa-
trocli, didi* ciuiratis gloriofi patroni. Ibi Collegium clericorum die nodtuque Domino famulantium. Ibi religiolorum fandlimonialiu
pulchra monafteria,qu* circa Dei cultum diurnis nodlurnisque horis,diuinis obiequijs, deuotifsime in fandlitate occupantur.Erat eni tn
hf c eiuitaS opidum olim inclytum regni Angarorqm, & poftea caput Ducatus VVeftphali*, ad Duces Bru nfuicenfes deuolutum, fed ab
Henrico Leonis.Duce Brunfuicenfi deperditum,propter crimen lef* Maieftatis,impolitum eidem per Fridericum T.Tmpei atorem, Ann»
I4.fui Imperij,ab ipfo patienter in poenam receptum, & ab Archiepifcopo Colonienfi Reinoldo, cum toto Ducatu VVeftphali* vfque ad
fagitt*iadlum in Rhenum gratiose datum, &fic infeudatur, quia pr*didlus Archiepifcopus, pr*didto Friderico in obfidionem ciuitatis
Mediolanenfis,in qua fraudulenter, didtusHenricus Leo receilerat,fidele pr*buit auxilium, & conftanter.Infuper& Philippus fucceffor
Reinoldi aFriderico Imperatore iam didlo, precio quinquaginta marcarum puri argenti & feruitio corporali fortifsimo & multiplici
comparauit,fibi fuisque fuccelforibus a Pontificiali dignitate perpetualiter i ncorporqu it, voluitque fibi de confilio Ducatum hunc eme-
re precio tantillo potius,quam in beneficia accipere,propter maiorem fibi firmitatem.Hadtenus ille.
21