DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Kesper, Lodewijk Albert: De stad Gouda in haar oorsprong en ontwikkeling
DOI Artikel:Overvoorde, J. C.: Korte beschrijving der goudsche monumenten
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19799#0098
beteekenis herkrijgende, kon zich, ook al doordat zij met haar tijd wist mede te gaan, in
Gouda handhaven, zoodat de »Goudsche pijpen" hun goeden naam behielden.
Wat Gouda, in de tweede helft der 19de eeuw, vooral onderscheidde, was een zeer
bijzondere zorg voor goed onderwijs; in dit opzicht muntte Gouda verre uit boven andere
steden van gelijke grootte, 't Waren dan ook de voortreffelijke inrichtingen van onderwijs,
die, omdat zij de stad voor velen tot een gezochte woonplaats maakten, veel tot de herleving
van Gouda, dat weldra weer ongeveer 20.000 inwoners telde ), hebben bijgedragen.
Een zeer groot verlies leed de stad in 1895, toen het beheer over de Gouwe met
de daaraan verbonden rechten tot tolheffing (o. a. op die aan de Mallegatsluis) op de
provincie overging. Ofschoon natuurlijk Gouda schadeloosstelling ontving, kwam die overgang
de stad toch op een jaarlijksch verlies van ongeveer ƒ40.000 te staan.
Misschien zal 't echter een lateren geschiedschrijver blijken, dat dit verlies ook zijn
goede zijde had. De groote voordeden, die Gouda van de omvaart trok, vielen wellicht
de stad te veel in den schoot, om scherp het oog te blijven vestigen op datgene wat ook
overigens voor haar welvaart bevorderlijk kon zijn.
En hoogst waarschijnlijk zal diezelfde geschiedschrijver dan óók vermelden, dat in
het begin der 20ste eeuw Gouda meer en meer de zetel werd van een aantal grootere en
kleinere industrieën, die tengevolge van de gunstige ligging der stad en eenige andere
bijzondere omstandigheden, als bijv. gemakkelijker te verkrijgen terrein, goedkoopere huis-
vesting en aanwezigheid eener Electrische Centrale, van uit grootere steden naar Gouda
werden gelokt en zoo mèt de oude bronnen van welvaart de stad een goede toekomst
deden tegemoet gaan.
Gouda, Februari 1910. L. A. KESPER.
* * * *
KORTE BESCHRIJVING DER GOUDSCHE MONUMENTEN.
Als leiddraad bij het bezoek aan Gouda wil ik trachten in de volgende bladzijden
een kort overzicht te geven van de belangrijkste bouwwerken, die uit historisch of bouw-
kundig oogpunt de aandacht verdienen. Ik wensch hiertoe bij de hoofdgebouwen eenigszins
uitvoerig stil te staan en mij overigens tot het voornaamste te bepalen, zonder in het
minst er naar te streven om alle gevels te vermelden, die, vooral in het schilderachtig
milieu van deze plaats, ons oog treffen, of om alle opschriften of kleine eigenaardigheden
te vermelden, die van meer locale beteekenis zijn te achten. De ruimte, die de Redactie
beschikbaar mag stellen, noopt tot beperking bij de uitgebreidheid der stof, en voor hen,
die uitgebreider materiaal wenschen, kan verwezen worden naar de weldra door de Rijks-
commissie voor de monumenten uit te geven Voorloopige Lijst voor de Provincie Zuid-
Holland. Voor de stadsgeschiedenis verwijs ik naar het in dit «Bulletin" opgenomen artikel
van den kundigen stadsarchivaris Dr. L. A. Kesper.
1) Het aantal inwoners bedraagt thans 24587.
86
Gouda handhaven, zoodat de »Goudsche pijpen" hun goeden naam behielden.
Wat Gouda, in de tweede helft der 19de eeuw, vooral onderscheidde, was een zeer
bijzondere zorg voor goed onderwijs; in dit opzicht muntte Gouda verre uit boven andere
steden van gelijke grootte, 't Waren dan ook de voortreffelijke inrichtingen van onderwijs,
die, omdat zij de stad voor velen tot een gezochte woonplaats maakten, veel tot de herleving
van Gouda, dat weldra weer ongeveer 20.000 inwoners telde ), hebben bijgedragen.
Een zeer groot verlies leed de stad in 1895, toen het beheer over de Gouwe met
de daaraan verbonden rechten tot tolheffing (o. a. op die aan de Mallegatsluis) op de
provincie overging. Ofschoon natuurlijk Gouda schadeloosstelling ontving, kwam die overgang
de stad toch op een jaarlijksch verlies van ongeveer ƒ40.000 te staan.
Misschien zal 't echter een lateren geschiedschrijver blijken, dat dit verlies ook zijn
goede zijde had. De groote voordeden, die Gouda van de omvaart trok, vielen wellicht
de stad te veel in den schoot, om scherp het oog te blijven vestigen op datgene wat ook
overigens voor haar welvaart bevorderlijk kon zijn.
En hoogst waarschijnlijk zal diezelfde geschiedschrijver dan óók vermelden, dat in
het begin der 20ste eeuw Gouda meer en meer de zetel werd van een aantal grootere en
kleinere industrieën, die tengevolge van de gunstige ligging der stad en eenige andere
bijzondere omstandigheden, als bijv. gemakkelijker te verkrijgen terrein, goedkoopere huis-
vesting en aanwezigheid eener Electrische Centrale, van uit grootere steden naar Gouda
werden gelokt en zoo mèt de oude bronnen van welvaart de stad een goede toekomst
deden tegemoet gaan.
Gouda, Februari 1910. L. A. KESPER.
* * * *
KORTE BESCHRIJVING DER GOUDSCHE MONUMENTEN.
Als leiddraad bij het bezoek aan Gouda wil ik trachten in de volgende bladzijden
een kort overzicht te geven van de belangrijkste bouwwerken, die uit historisch of bouw-
kundig oogpunt de aandacht verdienen. Ik wensch hiertoe bij de hoofdgebouwen eenigszins
uitvoerig stil te staan en mij overigens tot het voornaamste te bepalen, zonder in het
minst er naar te streven om alle gevels te vermelden, die, vooral in het schilderachtig
milieu van deze plaats, ons oog treffen, of om alle opschriften of kleine eigenaardigheden
te vermelden, die van meer locale beteekenis zijn te achten. De ruimte, die de Redactie
beschikbaar mag stellen, noopt tot beperking bij de uitgebreidheid der stof, en voor hen,
die uitgebreider materiaal wenschen, kan verwezen worden naar de weldra door de Rijks-
commissie voor de monumenten uit te geven Voorloopige Lijst voor de Provincie Zuid-
Holland. Voor de stadsgeschiedenis verwijs ik naar het in dit «Bulletin" opgenomen artikel
van den kundigen stadsarchivaris Dr. L. A. Kesper.
1) Het aantal inwoners bedraagt thans 24587.
86