DOI Heft:
[Nr. 3]
DOI Artikel:Muller, Samuel: Middeleeuwsche glasvensters
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0131
was het geval waarschijnlijk: de kloostergangen hebben in de middeleeuwen niet alleen
gediend als wandelplaats, maar zeer zeker ook als werkplaats voor de kanunniken en
monniken: de kloostergangen te Canterbury worden bepaaldelijk als studeervertrekken
van de kanunniken aangeduid. Al waren nu in de middeleeuwen verwarmde vertrekken
(»stoven”) zeldzaam, zoodat elk huis aanvankelijk slechts ééne »kemenade” (= caminata)
had, is het toch niet waarschijnlijk, dat de broeders zich met hun schrijfwerk zullen hebben
beziggehouden in de open lucht, indien niet althans eene glazen wand hen tegen regen
en wind beschutte. Waarschijnlijk is dus de aanwezigheid van glasvensters in de kloostergangen
wel: te Canterbury werd »the south alley (van den kloostergang, omstreeks 1480) glazed
for the use of the studious bretren”.
Gelukkig kan ik echter een overtuigend bewijs aanbrengen, dat ook ten onzent
de gangen, althans hier en daar, van glas voorzien waren: de kroniek van de abdij
Aduard in Groningerland verhaalt ons, dat abt Godfried van Arnhem, die in 1561 aftrad,
verschillende verbeteringen in de abdijgebouwen heeft aangebracht: »Excelsam illam
atque magnificam cochleam, per quam in abbatiam ascenditur, cum gradibus e candidis
lapidibus; similiter et alteram, qua e culina fit ascensus; inde et tertiam, qua ad penu
vinarium ex atrio majori descenditur, miro ornatu construxit. Deinde tres claustri ambitus
magnis elegantissimisque vitreis fecit renovari, et transitum aquilonarem aedi sacrae proximum
polito lapide struxit. Hinc egregium illud horologium cum praeludio concentus musices
ad exemplum illius operis, quod est Groningae in turri ecelesiae D. Mariae ter Ae, ab
eodem magistro fieri fecit. Aulam abbatialem picturis novis atque tapetis decoravit. Porro
grangiam seu paradisum prope Roden novo aedificio, cui aediculam sacram cum ara
conjunxit, sumptibus haud minimis omnium Sibyllarum figuris et vaticiniis de Salvatore
ac Domino nostro Jesu Christo parietibus appensis, ornatissimum non modo sed et
jucundissimum fecit. Et, quod dictum oportuit, bibliothecam nostram multis probatissimorum
authorum voluminibus auxit1)”.
Dit is slechts een getuigenis van 1550—1560, dus zéér laat; de vraag blijft dus:
waren de Aduardsche gangen ook van den beginne af beglaasd? Waarschijnlijk, zal ik
antwoorden, want de beglazing van abt Godfried was slechts eene »renovatio”, zoodat
ook lang voor het midden der zestiende eeuw (zóólang, dat toen reeds eene vernieuwing
noodig was) de kloostergang van Aduard van glas voorzien zal zijn geweest. Maar of
dit overal het geval is geweest, komt mij twijfelachtig voor. Immers glas was oudtijds
eene kostbare zeldzaamheid en het is dat min of meer gebleven tot het einde der
middeleeuwen toe. Toevallig kan ik dit overtuigend bewijzen uit dezelfde kroniek, die
ik zooeven aanhaalde.
Toen abt Godfried in 1561 ziekelijk werd, legde hij den abtsstaf van Aduard,
die hem te zwaar begon te worden, neder, en hij trok zich met eene flinke lijfrente terug
op den uithof zijner abdij bij Roden (vroeger het huis Ter Helle), dien hij zoo fraai
1) Zie: De kroniek van het klooster Aduard, in: Bijdr. en meded. Hist. gen. XXIII p. 93.
119
gediend als wandelplaats, maar zeer zeker ook als werkplaats voor de kanunniken en
monniken: de kloostergangen te Canterbury worden bepaaldelijk als studeervertrekken
van de kanunniken aangeduid. Al waren nu in de middeleeuwen verwarmde vertrekken
(»stoven”) zeldzaam, zoodat elk huis aanvankelijk slechts ééne »kemenade” (= caminata)
had, is het toch niet waarschijnlijk, dat de broeders zich met hun schrijfwerk zullen hebben
beziggehouden in de open lucht, indien niet althans eene glazen wand hen tegen regen
en wind beschutte. Waarschijnlijk is dus de aanwezigheid van glasvensters in de kloostergangen
wel: te Canterbury werd »the south alley (van den kloostergang, omstreeks 1480) glazed
for the use of the studious bretren”.
Gelukkig kan ik echter een overtuigend bewijs aanbrengen, dat ook ten onzent
de gangen, althans hier en daar, van glas voorzien waren: de kroniek van de abdij
Aduard in Groningerland verhaalt ons, dat abt Godfried van Arnhem, die in 1561 aftrad,
verschillende verbeteringen in de abdijgebouwen heeft aangebracht: »Excelsam illam
atque magnificam cochleam, per quam in abbatiam ascenditur, cum gradibus e candidis
lapidibus; similiter et alteram, qua e culina fit ascensus; inde et tertiam, qua ad penu
vinarium ex atrio majori descenditur, miro ornatu construxit. Deinde tres claustri ambitus
magnis elegantissimisque vitreis fecit renovari, et transitum aquilonarem aedi sacrae proximum
polito lapide struxit. Hinc egregium illud horologium cum praeludio concentus musices
ad exemplum illius operis, quod est Groningae in turri ecelesiae D. Mariae ter Ae, ab
eodem magistro fieri fecit. Aulam abbatialem picturis novis atque tapetis decoravit. Porro
grangiam seu paradisum prope Roden novo aedificio, cui aediculam sacram cum ara
conjunxit, sumptibus haud minimis omnium Sibyllarum figuris et vaticiniis de Salvatore
ac Domino nostro Jesu Christo parietibus appensis, ornatissimum non modo sed et
jucundissimum fecit. Et, quod dictum oportuit, bibliothecam nostram multis probatissimorum
authorum voluminibus auxit1)”.
Dit is slechts een getuigenis van 1550—1560, dus zéér laat; de vraag blijft dus:
waren de Aduardsche gangen ook van den beginne af beglaasd? Waarschijnlijk, zal ik
antwoorden, want de beglazing van abt Godfried was slechts eene »renovatio”, zoodat
ook lang voor het midden der zestiende eeuw (zóólang, dat toen reeds eene vernieuwing
noodig was) de kloostergang van Aduard van glas voorzien zal zijn geweest. Maar of
dit overal het geval is geweest, komt mij twijfelachtig voor. Immers glas was oudtijds
eene kostbare zeldzaamheid en het is dat min of meer gebleven tot het einde der
middeleeuwen toe. Toevallig kan ik dit overtuigend bewijzen uit dezelfde kroniek, die
ik zooeven aanhaalde.
Toen abt Godfried in 1561 ziekelijk werd, legde hij den abtsstaf van Aduard,
die hem te zwaar begon te worden, neder, en hij trok zich met eene flinke lijfrente terug
op den uithof zijner abdij bij Roden (vroeger het huis Ter Helle), dien hij zoo fraai
1) Zie: De kroniek van het klooster Aduard, in: Bijdr. en meded. Hist. gen. XXIII p. 93.
119