DOI Heft:
[Nr. 6]
DOI Artikel:Byvanck, Alexander W.: Noord-Nederlandsche miniaturen der 15de eeuw in handschriften van den Bijbel: Handschriften te Amsterdam en Middelburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0273
dezen Bijbel zijn ons twee deelen bewaard. Het eerste bevindt zich in de verzameling
van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam en het tweede in het Museum
van het Zeeuwsch Genootschap te Middelburg. Aanleiding voor deze publicatie was het
vaststellen van het feit, dat de beide deelen behooren tot hetzelfde geheel. Dit kon met
volkomen zekerheid geschieden, omdat het mij mogelijk was, door de vriendelijke bemiddeling
van de Heeren Prof. Jhr. Dr. J. Six te Amsterdam en Dr. K. Heeringa te Middelburg,
de beide deelen met elkander te vergelijken in de Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage.
Ook voor de vergunning den Bijbel te mogen publiceeren ben ik Prof. Six en Dr. Heeringa
dank verschuldigd.
Het is een van die groote Bijbels in het Nederlandsch, een exemplaar van de
zoogenaamde Tweede Historie-Bijbel, waarvan de tekst is besproken in de dissertatie
van Dr. C. H. Ebbinge Wubben: Over Middel-Nederlandsche vertalingen van het
Oude Testament. Door een aanteekening in deze Bijbels weten wij, dat de vertaling is
gemaakt in 1360. Maar van deze vertaling is ons geen handschrift ouder dan de 15de
eeuw bewaard.
De Bijbels met miniaturen zijn steeds in groot folio formaat met twee kolommen tekst
op de bladzijde. In enkelen van deze geïllustreerde handschriften is het jaar aangeteekend,
waarin het boek is vervaardigd. Als oudste dateering vindt men het jaar 1431 en als
jongste het jaar 1468.
Reeds Prof. Vogelsang heeft een aantal van deze handschriften van den Bijbel
besproken. Een lijst en beschrijving met opgave van de literatuur vindt men in de
dissertatie van Dr. Ebbinge Wubben. In geen van deze boeken evenwel wordt vermeld
het gedeelte van den Bijbel, dat eenige jaren geleden mijn bijzondere aandacht trok in
het Museum te Middelburg. Wij zullen beginnen met een beschrijving van dit handschrift.
De Bijbel te Middelburg is een deel in groot folio van 164 bladen perkament en
bovendien een onbeschreven blad perkament en een blad papier aan het begin en nog
een onbeschreven blad perkament aan het einde van het boek. De bladen zijn groot
367 X 272 en de beschreven ruimte 262 X 187 mM. Op elke bladzijde zijn twee
kolommen schrift van 54 regels met 16 mM. tusschenruimte. Het handschrift bestaat uit
drie afdeelingen: I. fol. 2—32, 4 katernen van 8 bladen (aan het eerste katern ontbreken
3 bladen) en één dubbel blad; II. fol. 33—60 (de Psalmen), 3 katernen van 8 bladen
en één katern van 4 bladen; III. fol. 61 — 164, 2 katernen van 10 bladen, 9 katernen
van 8 bladen en één katern van 12 bladen. De onbeschreven bladen perkament aan het
begin en het einde zijn in het handschrift gekomen bij een moderne restauratie. Toen
is er tegen het vóór- en achterplat van den band aan de binnenzijde een dubbel blad
perkament aangebracht. Het blad papier aan het begin en fol. 1 zijn bij het handschrift
gevoegd in de 16de eeuw, toen het is gebonden. Van het handschrift zelf zijn fol. 8vo,
29vo, 32vo, 88vo en 164vo niet beschreven.
Het handschrift is geschreven met een zeer regelmatige hand. De bladzijden zijn
261
van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam en het tweede in het Museum
van het Zeeuwsch Genootschap te Middelburg. Aanleiding voor deze publicatie was het
vaststellen van het feit, dat de beide deelen behooren tot hetzelfde geheel. Dit kon met
volkomen zekerheid geschieden, omdat het mij mogelijk was, door de vriendelijke bemiddeling
van de Heeren Prof. Jhr. Dr. J. Six te Amsterdam en Dr. K. Heeringa te Middelburg,
de beide deelen met elkander te vergelijken in de Koninklijke Bibliotheek te ’s-Gravenhage.
Ook voor de vergunning den Bijbel te mogen publiceeren ben ik Prof. Six en Dr. Heeringa
dank verschuldigd.
Het is een van die groote Bijbels in het Nederlandsch, een exemplaar van de
zoogenaamde Tweede Historie-Bijbel, waarvan de tekst is besproken in de dissertatie
van Dr. C. H. Ebbinge Wubben: Over Middel-Nederlandsche vertalingen van het
Oude Testament. Door een aanteekening in deze Bijbels weten wij, dat de vertaling is
gemaakt in 1360. Maar van deze vertaling is ons geen handschrift ouder dan de 15de
eeuw bewaard.
De Bijbels met miniaturen zijn steeds in groot folio formaat met twee kolommen tekst
op de bladzijde. In enkelen van deze geïllustreerde handschriften is het jaar aangeteekend,
waarin het boek is vervaardigd. Als oudste dateering vindt men het jaar 1431 en als
jongste het jaar 1468.
Reeds Prof. Vogelsang heeft een aantal van deze handschriften van den Bijbel
besproken. Een lijst en beschrijving met opgave van de literatuur vindt men in de
dissertatie van Dr. Ebbinge Wubben. In geen van deze boeken evenwel wordt vermeld
het gedeelte van den Bijbel, dat eenige jaren geleden mijn bijzondere aandacht trok in
het Museum te Middelburg. Wij zullen beginnen met een beschrijving van dit handschrift.
De Bijbel te Middelburg is een deel in groot folio van 164 bladen perkament en
bovendien een onbeschreven blad perkament en een blad papier aan het begin en nog
een onbeschreven blad perkament aan het einde van het boek. De bladen zijn groot
367 X 272 en de beschreven ruimte 262 X 187 mM. Op elke bladzijde zijn twee
kolommen schrift van 54 regels met 16 mM. tusschenruimte. Het handschrift bestaat uit
drie afdeelingen: I. fol. 2—32, 4 katernen van 8 bladen (aan het eerste katern ontbreken
3 bladen) en één dubbel blad; II. fol. 33—60 (de Psalmen), 3 katernen van 8 bladen
en één katern van 4 bladen; III. fol. 61 — 164, 2 katernen van 10 bladen, 9 katernen
van 8 bladen en één katern van 12 bladen. De onbeschreven bladen perkament aan het
begin en het einde zijn in het handschrift gekomen bij een moderne restauratie. Toen
is er tegen het vóór- en achterplat van den band aan de binnenzijde een dubbel blad
perkament aangebracht. Het blad papier aan het begin en fol. 1 zijn bij het handschrift
gevoegd in de 16de eeuw, toen het is gebonden. Van het handschrift zelf zijn fol. 8vo,
29vo, 32vo, 88vo en 164vo niet beschreven.
Het handschrift is geschreven met een zeer regelmatige hand. De bladzijden zijn
261