DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0015
Uwagi wstępne
TŁO HISTORYCZNE, STAN BADAŃ
Termin „Śląsk Opolski" — w tym zakresie, w jakim dziś go rozumiemy — nie
posiada zbyt odległej genealogii; powstał w wyniku utworzonych na pocz. XIX w.
podziałów administracyjnych oraz dokonującego się następnie procesu gwałtowne-
go uprzemysłowienia obszarów dzisiejszego Zagłębia Węglowego. Utworzona
w 1816 r. rejencja opolska pokrywała się w zasadzie z obszarem Górnego Śląska,
którego granicę z Dolnym Śląskiem określał pradawny przebieg tzw. Przesieki.
Rozwój górnictwa węglowego i postępująca za nim industrializacja sprawiły jednak,
że się wschodnia część Górnego Śląska niejako zautonomizowała, a dawna stolica
całego obszaru, Opole, utraciła swe znaczenie na rzecz dynamicznie rozwijających
się kompleksów urbanistycznych powstających w trójkącie: Katowice-Bytom-
Gliwice. Również podział międzywojenny pogłębił zróżnicowanie obu części jed-
nego niegdyś terytorium, a utworzenie w okresie powojennym województwa opol-
skiego umocniło ów podział, który wynikał z ekonomiczno-społecznych przede
wszystkim, a nie historycznych przesłanek.
Niemniej, w swym obecnym układzie, tworzy województwo opolskie pewną
całość o cechach odrębnych i o wyraźnie własnym charakterze. Pozwala to mówić
o Śląsku Opolskim jako o określonej jednostce geograficznej. Ale na całość tę
składają się dość różne obszary i bez najkrótszego wprowadzenia w ową .geograficz-
ną mozaikę zrozumienie porządku zjawisk historycznych nie byłoby możliwe.
Zapoczątkowane testamentem Bolesława Krzywoustego rozdrobnienie dzielni-
cowe doprowadziło na Śląsku do szczególnie licznych i zagmatwanych podziałów
terytorialnych, z których jedne miały charakter najzupełniej efemeryczny, inne
natomiast w sposób znamienny zaważyć miały na geografii artystycznej tych ziem.
Już u schyłku XII w. wyodrębnia się księstwo opolskie, a jeszcze nieco wcześniej
raciborskie. Z ich obszarów wyłaniają się (i nikną, ponownie wchłonięte) mniejsze
7
TŁO HISTORYCZNE, STAN BADAŃ
Termin „Śląsk Opolski" — w tym zakresie, w jakim dziś go rozumiemy — nie
posiada zbyt odległej genealogii; powstał w wyniku utworzonych na pocz. XIX w.
podziałów administracyjnych oraz dokonującego się następnie procesu gwałtowne-
go uprzemysłowienia obszarów dzisiejszego Zagłębia Węglowego. Utworzona
w 1816 r. rejencja opolska pokrywała się w zasadzie z obszarem Górnego Śląska,
którego granicę z Dolnym Śląskiem określał pradawny przebieg tzw. Przesieki.
Rozwój górnictwa węglowego i postępująca za nim industrializacja sprawiły jednak,
że się wschodnia część Górnego Śląska niejako zautonomizowała, a dawna stolica
całego obszaru, Opole, utraciła swe znaczenie na rzecz dynamicznie rozwijających
się kompleksów urbanistycznych powstających w trójkącie: Katowice-Bytom-
Gliwice. Również podział międzywojenny pogłębił zróżnicowanie obu części jed-
nego niegdyś terytorium, a utworzenie w okresie powojennym województwa opol-
skiego umocniło ów podział, który wynikał z ekonomiczno-społecznych przede
wszystkim, a nie historycznych przesłanek.
Niemniej, w swym obecnym układzie, tworzy województwo opolskie pewną
całość o cechach odrębnych i o wyraźnie własnym charakterze. Pozwala to mówić
o Śląsku Opolskim jako o określonej jednostce geograficznej. Ale na całość tę
składają się dość różne obszary i bez najkrótszego wprowadzenia w ową .geograficz-
ną mozaikę zrozumienie porządku zjawisk historycznych nie byłoby możliwe.
Zapoczątkowane testamentem Bolesława Krzywoustego rozdrobnienie dzielni-
cowe doprowadziło na Śląsku do szczególnie licznych i zagmatwanych podziałów
terytorialnych, z których jedne miały charakter najzupełniej efemeryczny, inne
natomiast w sposób znamienny zaważyć miały na geografii artystycznej tych ziem.
Już u schyłku XII w. wyodrębnia się księstwo opolskie, a jeszcze nieco wcześniej
raciborskie. Z ich obszarów wyłaniają się (i nikną, ponownie wchłonięte) mniejsze
7