DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0021
Włocha, ale saskiego rzeźbiarza (z kręgu rzeźbiarskiej rodziny Waiterów) Michała
Kramera, który reprezentował wyraźną orientację niderlandzką.
Była to epoka, w której, po przybyszach spoza Alp, na obszary Europy północ-
nej i środkowej napłynęła nowa fala imigrantów — tym razem niderlandzkich^.
Opuszczali oni swój rozdarty wojną kraj, częściowo — bo brakło tam dla nich za-
mówień, częściowo — w wyniku prześladowań religijnych; i gdy przybysze z połu-
dniowych obszarów (Flandria, najogólniej: dzisiejsza Belgia) to byli przeważnie
protestanci prześladowani przez katolików, to znowu uciekinierzy z Północy byli
katolikami wypędzonymi przez protestantów. Dla ówczesnej Rzeczypospolitej, jak
i dla Śląska, w pewnym sensie stacją przekaźnikową był w tej epoce Gdańsk, któ-
rego środowisko artystyczne składało się w przeważnej mierze z artystów nider-
landzkich^, w każdym razie stamtąd przybył do Wrocławia jeden z najwybitniej-
szych twórców tej epoki Gerhard Hendrik z Amsterdamu Ponadto, oprócz na-
pływu obcych artystów, wzmagała się w tamtej epoce rola graficznego wzornika.
Szybkie przejęcie i rozpowszechnienie motywów niderlandzkich na Śląsku jest za-
gadnieniem, któremu wypadnie poświęcić sporo uwagi w niniejszych rozważaniach.
W tym sensie umowna cezura roku 1560 ma dość głębokie uzasadnienie; po tej
dacie rozpoczęła się na Śląsku, a więc także na omawianym tu jego wycinku, zupeł-
nie nowa epoka stylowa.
Niestety posiadamy bardzo znikome dane dotyczące artystów działających w la-
tach 1560 - 1650. Archiwalia brzeskie i nyskie przebadane były w okresie między-
wojennym w niewystarczającym stopniu i ujawniły jedynie niewielką liczbę naz-
wisk, co więcej — z reguły w kontekście spraw pozaartystycznych. Paradoksalnie
bowiem na okres schyłku wieku XVI i na pierwsze dziesięciolecie wieku następne-
go, a więc na lata szczególnie intensywnej działalności artystycznej, przypada w za-
23 Brak jest osobnego opracowania poświęconego migracjom artystów niderlandzkich
w XVI w., jakkolwiek wzmianki dotyczące problemu rozsypane są w rozmaitych opracowa-
niach. Ostatnio szczególnie podkreślono rolę tych ruchów: G. von der Osten, H. Vey Painting
and #caiptare in Germany and tńe 7Vetńeriands 7300 -7600. Harmondsworth (Mdsx) 1969,
s. 280 nn. L. Krzyżanowski — Gdańska monumentalna rzcź6a kamienna iat 7577- 762# (roz-
prawa doktorska, mpis w bibliotece Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 1968,
s. 151) — stwierdza: „...nie mamy obecnie wątpliwości, że [ok. 1570 r.] rzeźba gdańska wyko-
nywana była w większości przez Flamandów z kręgu antwerpskiego, w mniejszym stopniu
przez przybyszów z północnych Niderlandów". O migracjach artystów niderlandzkich na
obszar Małopolski i Ziemi Ruskiej zob.: M. Gębarowicz .Stadia nad dziejami kaitary artys-
tycznej poźnego renesansa w Poisce. Toruń 1962, passim. Ale najlepiej o zjawisku tym infor-
muje L. Guiccardini Descrittione di tatti i Paesi-7?assi. Antwerpia 1567 (cytuję wg H. Ehren-
berg Die Kanst am 77o/e der 77erz6ge von Preassen. Lipsk-Berlin 1899, przyp. 176): „E di
qui poi se spargono maestri per Tlngilterra, per totta lAlmagna e specialimente per la Dani-
marca, per la Suetia, per la Norvegia, per la Pollonia e per altri paesi settentrionali infino
per la Moscovia etc".
24 G. Cuny Daazigs Kanst and Kaitar im 76. and 77. Jnkrńnndert. Frankfurt n. M. 1910,
s. 22 nn.; — Gdańsk — jego dzieje i kaitara. Warszawa 1969, s. 298 nn.
23 A. Schultz Gerńard Tdeinricń von Amsterdam, Piidńaaer in Presiaa. Wrocław 1880,
passim.
13
Kramera, który reprezentował wyraźną orientację niderlandzką.
Była to epoka, w której, po przybyszach spoza Alp, na obszary Europy północ-
nej i środkowej napłynęła nowa fala imigrantów — tym razem niderlandzkich^.
Opuszczali oni swój rozdarty wojną kraj, częściowo — bo brakło tam dla nich za-
mówień, częściowo — w wyniku prześladowań religijnych; i gdy przybysze z połu-
dniowych obszarów (Flandria, najogólniej: dzisiejsza Belgia) to byli przeważnie
protestanci prześladowani przez katolików, to znowu uciekinierzy z Północy byli
katolikami wypędzonymi przez protestantów. Dla ówczesnej Rzeczypospolitej, jak
i dla Śląska, w pewnym sensie stacją przekaźnikową był w tej epoce Gdańsk, któ-
rego środowisko artystyczne składało się w przeważnej mierze z artystów nider-
landzkich^, w każdym razie stamtąd przybył do Wrocławia jeden z najwybitniej-
szych twórców tej epoki Gerhard Hendrik z Amsterdamu Ponadto, oprócz na-
pływu obcych artystów, wzmagała się w tamtej epoce rola graficznego wzornika.
Szybkie przejęcie i rozpowszechnienie motywów niderlandzkich na Śląsku jest za-
gadnieniem, któremu wypadnie poświęcić sporo uwagi w niniejszych rozważaniach.
W tym sensie umowna cezura roku 1560 ma dość głębokie uzasadnienie; po tej
dacie rozpoczęła się na Śląsku, a więc także na omawianym tu jego wycinku, zupeł-
nie nowa epoka stylowa.
Niestety posiadamy bardzo znikome dane dotyczące artystów działających w la-
tach 1560 - 1650. Archiwalia brzeskie i nyskie przebadane były w okresie między-
wojennym w niewystarczającym stopniu i ujawniły jedynie niewielką liczbę naz-
wisk, co więcej — z reguły w kontekście spraw pozaartystycznych. Paradoksalnie
bowiem na okres schyłku wieku XVI i na pierwsze dziesięciolecie wieku następne-
go, a więc na lata szczególnie intensywnej działalności artystycznej, przypada w za-
23 Brak jest osobnego opracowania poświęconego migracjom artystów niderlandzkich
w XVI w., jakkolwiek wzmianki dotyczące problemu rozsypane są w rozmaitych opracowa-
niach. Ostatnio szczególnie podkreślono rolę tych ruchów: G. von der Osten, H. Vey Painting
and #caiptare in Germany and tńe 7Vetńeriands 7300 -7600. Harmondsworth (Mdsx) 1969,
s. 280 nn. L. Krzyżanowski — Gdańska monumentalna rzcź6a kamienna iat 7577- 762# (roz-
prawa doktorska, mpis w bibliotece Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 1968,
s. 151) — stwierdza: „...nie mamy obecnie wątpliwości, że [ok. 1570 r.] rzeźba gdańska wyko-
nywana była w większości przez Flamandów z kręgu antwerpskiego, w mniejszym stopniu
przez przybyszów z północnych Niderlandów". O migracjach artystów niderlandzkich na
obszar Małopolski i Ziemi Ruskiej zob.: M. Gębarowicz .Stadia nad dziejami kaitary artys-
tycznej poźnego renesansa w Poisce. Toruń 1962, passim. Ale najlepiej o zjawisku tym infor-
muje L. Guiccardini Descrittione di tatti i Paesi-7?assi. Antwerpia 1567 (cytuję wg H. Ehren-
berg Die Kanst am 77o/e der 77erz6ge von Preassen. Lipsk-Berlin 1899, przyp. 176): „E di
qui poi se spargono maestri per Tlngilterra, per totta lAlmagna e specialimente per la Dani-
marca, per la Suetia, per la Norvegia, per la Pollonia e per altri paesi settentrionali infino
per la Moscovia etc".
24 G. Cuny Daazigs Kanst and Kaitar im 76. and 77. Jnkrńnndert. Frankfurt n. M. 1910,
s. 22 nn.; — Gdańsk — jego dzieje i kaitara. Warszawa 1969, s. 298 nn.
23 A. Schultz Gerńard Tdeinricń von Amsterdam, Piidńaaer in Presiaa. Wrocław 1880,
passim.
13