DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0107
To łatwe do kształtowania, a nader trwałe tworzywo rozpowszechniło się bardzo
szybko: już o Michale Kramerze wiemy, że wyjeżdżał do Rzeczypospolitej w celu
nabywania gipsu, który niewątpliwie służył mu do sporządzania stiuku; Mistrz
Wielkich Epitafiów posługiwał się nim nagminnie, a także Mistrz Fundacji Sitscha
łączył stiuk z kamiennymi obramieniami.
Niemniej i stiuk nie rozwiązywał wszystkich problemów, a przede wszystkim
nie umożliwiał wykonywania licznych wówczas zamówień na nowe wystroje ko-
ścielne. I dlatego na przełomie wieków XVI i XVII obserwujemy ponowne odro-
dzenie snycerstwa. O ile jednak rzeźba w materiale szlachetnym świadczyła o wyż-
szych aspiracjach mecenasów, to powrót drewna jako podstawowego tworzywa
znamionuje spadek owych ambicji. Fischer stał się typowym przedstawicielem
owej fali odradzającego się snycerstwa, podejmując przerwaną tradycję właśnie
tam, gdzie uległa zerwaniu: w wymiarach przeciętności i zrutynizowania.
2. Architektura
Na omawianym terenie w okresie 1560 - 1650 rzeźba luźna, a więc rzeźba od-
dzielona od ramy architektonicznej i pomyślana jako dzieło samoistne, pojawiała
się niezwykle rzadko. Pomiędzy zapóźnionymi przykładami rzeźby o charakterze
gotyckim (por. wyżej rozdz. 20) a nawiązującą do nich, choć w zasadzie wedle no-
wych form ukształtowaną grupą -Św. Fischera w klasztorze felicja-
nek w Nysie znajdujemy zaledwie pojedyncze egzemplarze rzeźb luźnych, najczę-
ściej krucyfiksy. Zarówno rzeźba, jak też relief znajdowały swe miejsce w specjal-
nie dla nich zbudowanej czy wyrzeźbionej architekturze, były od niej nieoddzielne
i stąd poświęcenie uwagi przemianom form architektonicznych wydaje się w pełni
uzasadnione.
Ołtarz
Najciekawszą i najbardziej znamienną przemianę obserwować możemy
w ukształtowaniu retabulum ołtarzowego Pierwsze próby pojawiły się dopiero
po połowie wieku XVI, czyli od momentu ustania produkcji ołtarzy tryptykowych
w latach dwudziestych XVI w. aż po lata sześćdziesiąte nie posiadamy na Śląsku
jest: G. Baier SfacMeckar aaz7 -Sfakkatezzre <7es 76. aaz7 77. 7a/zr/za/z<7erf.y zza Gastrower
óc/zloss, ezn Kor&erzc/zf. ,,Mitteilungen des Instituts fur Denkmalpflege, Arbeitstelle Schwerin"
Nr 19, wrzesień 1970, passim.
16 J. Braun Der c/zrzsf/;c/ze Zl/tar za sezaer gesc/z;'c/zdzc/zea Eafwzck/zzag. T. 1-2. Mo-
nachium 1924, zwł. w tomie 2; — tenże ^Ifar; ^/laraafepeaz/zaza; ^4/?arrefa6e/ (za z7er kaf/zc-
/zsc/zea TGrc/ze). W: 7?eai/exz'kozz zar Deatyc/zezz TCaasfgeyc/zzc/zfe, T. 1. Stuttgart 1937, szp. 412-
429, 441 - 459, 529 - 564. — Bogatsze w spostrzeżenia ważne dla omawianych tu zabytków jest
w tymże wydawnictwie hasło opracowane przez H. Eggertha Aharrefa&e/ (za z7er eraage/zyc/zea
TCzrc/ze), szp. 565-602. Artykuł H. Luchsa Dńer <7ze /4/far/orzaea z7er ReaazMaace za -ScTz/eszea
(„Schlesiens Vorzeit" R. 2: 1875, s. 271 nn.) jest zupełnie przestarzały i nieaktualny. Nie znam
niestety pracy: K. Heimann Der c/zrzyńzc/ze A/far. Albensberg w Bawarii 1954.
7*
99
szybko: już o Michale Kramerze wiemy, że wyjeżdżał do Rzeczypospolitej w celu
nabywania gipsu, który niewątpliwie służył mu do sporządzania stiuku; Mistrz
Wielkich Epitafiów posługiwał się nim nagminnie, a także Mistrz Fundacji Sitscha
łączył stiuk z kamiennymi obramieniami.
Niemniej i stiuk nie rozwiązywał wszystkich problemów, a przede wszystkim
nie umożliwiał wykonywania licznych wówczas zamówień na nowe wystroje ko-
ścielne. I dlatego na przełomie wieków XVI i XVII obserwujemy ponowne odro-
dzenie snycerstwa. O ile jednak rzeźba w materiale szlachetnym świadczyła o wyż-
szych aspiracjach mecenasów, to powrót drewna jako podstawowego tworzywa
znamionuje spadek owych ambicji. Fischer stał się typowym przedstawicielem
owej fali odradzającego się snycerstwa, podejmując przerwaną tradycję właśnie
tam, gdzie uległa zerwaniu: w wymiarach przeciętności i zrutynizowania.
2. Architektura
Na omawianym terenie w okresie 1560 - 1650 rzeźba luźna, a więc rzeźba od-
dzielona od ramy architektonicznej i pomyślana jako dzieło samoistne, pojawiała
się niezwykle rzadko. Pomiędzy zapóźnionymi przykładami rzeźby o charakterze
gotyckim (por. wyżej rozdz. 20) a nawiązującą do nich, choć w zasadzie wedle no-
wych form ukształtowaną grupą -Św. Fischera w klasztorze felicja-
nek w Nysie znajdujemy zaledwie pojedyncze egzemplarze rzeźb luźnych, najczę-
ściej krucyfiksy. Zarówno rzeźba, jak też relief znajdowały swe miejsce w specjal-
nie dla nich zbudowanej czy wyrzeźbionej architekturze, były od niej nieoddzielne
i stąd poświęcenie uwagi przemianom form architektonicznych wydaje się w pełni
uzasadnione.
Ołtarz
Najciekawszą i najbardziej znamienną przemianę obserwować możemy
w ukształtowaniu retabulum ołtarzowego Pierwsze próby pojawiły się dopiero
po połowie wieku XVI, czyli od momentu ustania produkcji ołtarzy tryptykowych
w latach dwudziestych XVI w. aż po lata sześćdziesiąte nie posiadamy na Śląsku
jest: G. Baier SfacMeckar aaz7 -Sfakkatezzre <7es 76. aaz7 77. 7a/zr/za/z<7erf.y zza Gastrower
óc/zloss, ezn Kor&erzc/zf. ,,Mitteilungen des Instituts fur Denkmalpflege, Arbeitstelle Schwerin"
Nr 19, wrzesień 1970, passim.
16 J. Braun Der c/zrzsf/;c/ze Zl/tar za sezaer gesc/z;'c/zdzc/zea Eafwzck/zzag. T. 1-2. Mo-
nachium 1924, zwł. w tomie 2; — tenże ^Ifar; ^/laraafepeaz/zaza; ^4/?arrefa6e/ (za z7er kaf/zc-
/zsc/zea TGrc/ze). W: 7?eai/exz'kozz zar Deatyc/zezz TCaasfgeyc/zzc/zfe, T. 1. Stuttgart 1937, szp. 412-
429, 441 - 459, 529 - 564. — Bogatsze w spostrzeżenia ważne dla omawianych tu zabytków jest
w tymże wydawnictwie hasło opracowane przez H. Eggertha Aharrefa&e/ (za z7er eraage/zyc/zea
TCzrc/ze), szp. 565-602. Artykuł H. Luchsa Dńer <7ze /4/far/orzaea z7er ReaazMaace za -ScTz/eszea
(„Schlesiens Vorzeit" R. 2: 1875, s. 271 nn.) jest zupełnie przestarzały i nieaktualny. Nie znam
niestety pracy: K. Heimann Der c/zrzyńzc/ze A/far. Albensberg w Bawarii 1954.
7*
99