DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0113
Pośród zachowanego materiału zabytkowego wyróżnić możemy dwie odmiany
nagrobka: do jednej należeć będą te, które w swym układzie i koncepcji mieszczą
się w systematyce Borgwardta **° i łączą się z kręgami ideołogii średniowiecznej, do
drugiej—realizacje zarówno stylistycznie, jak i treściowo nałeżące już do czasów
nowożytnych.
Do pierwszej grupy załiczają się przede wszystkim dzieła Mistrza Nagrobka
Redernów, nawiązujące do typu średniowiecznego grobowca tumbowego z posta-
ciami łeżącymi. Ujęcie ich jest typowe dla wyobrażeń „gisants", które — w odróż-
nieniu od przedstawień zmarłych, przedstawionych w stanie śmierci (a nawet roz-
kładu, tzw. „transit" — ukazują nam osoby żywe, oczekujące na moment zmar-
twychwstania lub też prezentowane Sędziemu. Sztywne pozy nienaturalnie wypro-
stowanych postaci, przybranych w strojne, modne szaty, przy pewnej delikatności
w opracowaniu rysów i nawet liryzmie w oddaniu głów młodych niewiast, należą
jeszcze całkowicie do kręgu pojęć i wyobrażeń poprzedniej epoki. Mistrz Nagrobka
Redernów był, jak się zdaje, uczniem Jana Osiewa, a różnice między ich dziełami
dotyczą jedynie dekoracji, a nie koncepcji całości. O ile Oslew posługiwał się jesz-
cze motywami italianizującymi w dekoracji tumby, korzystając z wzorników Hen-
ryka Aldegrewera i Andrea Zoana z Mantui o tyle Mistrz Nagrobka Redernów
czerpał już z wzorników północnych, zamiast ozdobnych pilastrów wprowadzając
boniowane arkadki.
Ciąg nagrobków w pełni już renesansowych zaczyna na Śląsku, fragmentarycz-
nie do naszych dni zachowany, nagrobek biskupa Jana Turzona w katedrze wro-
cławskiej, którego obudowę architektoniczną, wiązaną przez Kębłowskiego z osobą
Andrzeja Waltera I, znamy tylko z przekazu ikonograficznego Był to nagrobek
przyścienny, tumbowy, baldachimowy, z postacią w pozie tzw. sansovinowskiej.
Na związki tego dzieła ze współczesną mu rzeźbą nagrobną Krakowa zwracano
wielokrotnie uwagę, dopatrując się w nagrobku Tomickiego w katedrze wawelskiej
pierwowzoru dla dzieła wrocławskiego A Jest to słuszne z pewnym zastrzeżeniem:
Lejda 1954, passim, oraz E. Panofsky Tom5 Scaiptare. Nowy York [br.] W polskiej litera-
turze: H. i S. Kozakiewiczowie Polskie nagrobki renesansowe, stan, problemy i posfnńay
badań. Cz. 1. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 14: 1952, nr 4. Cz. 2, tamże, R. 15: 1953, nr 1.
O nagrobkach śląskich: Kębłowski Renesansowa rzeźba..., s. 144 nn. (rozdz. Typy rzeź-
by);— M. Zlat kląska rzeźba nagrobkowa YFZ wieka wobec włoskiego renesansa. W: Ze
stadiów nad sztaką YF/ wieka aa kląska i w krajać/: sąsiednich. Wrocław 1968, passim
4° E. Borgwardt Die Typen des ariUeiaiieriichea Grobmais in Deatsc/daad. Fryburg
Bryzgowijski 1939, passim.
44 s'Jacob, op. cit., s. 145 nn.
42 A. Brinckmann Die prok/iscke Bedeatnng der Oraameaistiche far deatsche
Friihreaaissaace. Strasburg 1907, s. 77, il. 19; — Kębłowski Renesansowa rzeźba..., s. 86,
il. 95, 96. t
43 Kębłowski Renesansowa rzeźba..., il. 53.
44 H. G. Meinert Das Ra/trefen der Renuissance in Bresiaa. Wrocław 1935, s. 34; —
Z. Hornung Materiały do dziejów stosanków arfys/yc'/:ych po/sho-ś/ąsAich w YF/ i A17/
wieka. „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego" t. 10, 1955, dodatek 1,
s. 4; — J. Pijaczewska Wpływy polskie w /nonanreniainej rzeźbie nagrobkowej kląska w do-
bie renesansa. „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego" t. 8, 1953. s. 46.
105
nagrobka: do jednej należeć będą te, które w swym układzie i koncepcji mieszczą
się w systematyce Borgwardta **° i łączą się z kręgami ideołogii średniowiecznej, do
drugiej—realizacje zarówno stylistycznie, jak i treściowo nałeżące już do czasów
nowożytnych.
Do pierwszej grupy załiczają się przede wszystkim dzieła Mistrza Nagrobka
Redernów, nawiązujące do typu średniowiecznego grobowca tumbowego z posta-
ciami łeżącymi. Ujęcie ich jest typowe dla wyobrażeń „gisants", które — w odróż-
nieniu od przedstawień zmarłych, przedstawionych w stanie śmierci (a nawet roz-
kładu, tzw. „transit" — ukazują nam osoby żywe, oczekujące na moment zmar-
twychwstania lub też prezentowane Sędziemu. Sztywne pozy nienaturalnie wypro-
stowanych postaci, przybranych w strojne, modne szaty, przy pewnej delikatności
w opracowaniu rysów i nawet liryzmie w oddaniu głów młodych niewiast, należą
jeszcze całkowicie do kręgu pojęć i wyobrażeń poprzedniej epoki. Mistrz Nagrobka
Redernów był, jak się zdaje, uczniem Jana Osiewa, a różnice między ich dziełami
dotyczą jedynie dekoracji, a nie koncepcji całości. O ile Oslew posługiwał się jesz-
cze motywami italianizującymi w dekoracji tumby, korzystając z wzorników Hen-
ryka Aldegrewera i Andrea Zoana z Mantui o tyle Mistrz Nagrobka Redernów
czerpał już z wzorników północnych, zamiast ozdobnych pilastrów wprowadzając
boniowane arkadki.
Ciąg nagrobków w pełni już renesansowych zaczyna na Śląsku, fragmentarycz-
nie do naszych dni zachowany, nagrobek biskupa Jana Turzona w katedrze wro-
cławskiej, którego obudowę architektoniczną, wiązaną przez Kębłowskiego z osobą
Andrzeja Waltera I, znamy tylko z przekazu ikonograficznego Był to nagrobek
przyścienny, tumbowy, baldachimowy, z postacią w pozie tzw. sansovinowskiej.
Na związki tego dzieła ze współczesną mu rzeźbą nagrobną Krakowa zwracano
wielokrotnie uwagę, dopatrując się w nagrobku Tomickiego w katedrze wawelskiej
pierwowzoru dla dzieła wrocławskiego A Jest to słuszne z pewnym zastrzeżeniem:
Lejda 1954, passim, oraz E. Panofsky Tom5 Scaiptare. Nowy York [br.] W polskiej litera-
turze: H. i S. Kozakiewiczowie Polskie nagrobki renesansowe, stan, problemy i posfnńay
badań. Cz. 1. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 14: 1952, nr 4. Cz. 2, tamże, R. 15: 1953, nr 1.
O nagrobkach śląskich: Kębłowski Renesansowa rzeźba..., s. 144 nn. (rozdz. Typy rzeź-
by);— M. Zlat kląska rzeźba nagrobkowa YFZ wieka wobec włoskiego renesansa. W: Ze
stadiów nad sztaką YF/ wieka aa kląska i w krajać/: sąsiednich. Wrocław 1968, passim
4° E. Borgwardt Die Typen des ariUeiaiieriichea Grobmais in Deatsc/daad. Fryburg
Bryzgowijski 1939, passim.
44 s'Jacob, op. cit., s. 145 nn.
42 A. Brinckmann Die prok/iscke Bedeatnng der Oraameaistiche far deatsche
Friihreaaissaace. Strasburg 1907, s. 77, il. 19; — Kębłowski Renesansowa rzeźba..., s. 86,
il. 95, 96. t
43 Kębłowski Renesansowa rzeźba..., il. 53.
44 H. G. Meinert Das Ra/trefen der Renuissance in Bresiaa. Wrocław 1935, s. 34; —
Z. Hornung Materiały do dziejów stosanków arfys/yc'/:ych po/sho-ś/ąsAich w YF/ i A17/
wieka. „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego" t. 10, 1955, dodatek 1,
s. 4; — J. Pijaczewska Wpływy polskie w /nonanreniainej rzeźbie nagrobkowej kląska w do-
bie renesansa. „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego" t. 8, 1953. s. 46.
105