DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51319#0011
INLEIDING
De eerste jaren na Rubens' dood verkeerde men in de Zuidelijke Neder-
landen nog voort in den waan van het oppermachtige Spanje en de katholieke
wereldcultuur.
De groote schilder en diplomaat was gestorven, wel wetend dat het met
den luister van zijn land gedaan was.
Spanje was den weg ingegaan van het verval, en niets kon dit tegen-
houden. Rubens had in zijn leven genoeg politieke tegenspoeden gekend
die hem de toekomst niet rooskleurig deden tegemoet zien. Hij was vol van
het wereldburgerschap van Spanje : iets van de Iberische trots was wel in
hem, maar getemperd door de noordelijke bezonkenheid. Feestte men niet
bij voorbaat te Antwerpen op den uitslag der conferentie van Munster
in 1618? Had men niet alle vertrouwen gesteld in het beleid van de Spaansche
diplomaten van wie men verwachtte dat ze ten minste de stad Antwerpen,
den roem der Spaansche kroon, niet zouden opofferen aan sommige belangen
van naburen? De waarheid werd niet gezeid. Men liet de Hollanders van
hun overwinning genieten; de Franschen gaf men voldoening over heel de
lijn — en in de Zuidelijke Nederlanden verkeerde men in afwachting. De
vrije scheepvaart op de Schelde werd niet uitgeroepen.
Zoo was de toestand van Antwerpen, het „emporium mundi” na Rubens'
af sterven. In plaats van een heropbloei van handel en kunst, kende het een
langzame economische afdaling. Het Parijs van Lodewijk XIV en zijn
Versailles, het krachtig opkomende Engeland en de Hollandsche republiek
waren de rijken die de wereld onder hen gingen verdeden. Het verzwakte
Duitsche rijk was door Richelieu slechts als bolwerk tegen de Turksche
macht gedacht. De andere partij op het verdrag van Munster, de Spaansche,
nam gelaten haar rol van ondergeschikte mogendheid aan, verzwakt, met
het weinige, krachtige bloed dat ze van de katholieke Nederlanden kreeg.
Het lot van deze provinciën was verbonden met dat van Spanje. Meer
dan ééne eeuw duurde de economische stilstand, met nu en dan lichtende
punten, bedrieglijke keerpunten in de geschiedenis. De tegen-reformatie die
dieper bij de bevolking insloeg dan men aanneemt, de geestelijke reactie in
Spaansch-Portugeesche intellectueele kringen die zich uitte in ophefmakende
bekeeringen tot Hebraïsante levensopvattingen te Antwerpen, gaven aan het
innerlijke leven den dieper en impuls van de tweede helft van de XVIle eeuw.
vu
De eerste jaren na Rubens' dood verkeerde men in de Zuidelijke Neder-
landen nog voort in den waan van het oppermachtige Spanje en de katholieke
wereldcultuur.
De groote schilder en diplomaat was gestorven, wel wetend dat het met
den luister van zijn land gedaan was.
Spanje was den weg ingegaan van het verval, en niets kon dit tegen-
houden. Rubens had in zijn leven genoeg politieke tegenspoeden gekend
die hem de toekomst niet rooskleurig deden tegemoet zien. Hij was vol van
het wereldburgerschap van Spanje : iets van de Iberische trots was wel in
hem, maar getemperd door de noordelijke bezonkenheid. Feestte men niet
bij voorbaat te Antwerpen op den uitslag der conferentie van Munster
in 1618? Had men niet alle vertrouwen gesteld in het beleid van de Spaansche
diplomaten van wie men verwachtte dat ze ten minste de stad Antwerpen,
den roem der Spaansche kroon, niet zouden opofferen aan sommige belangen
van naburen? De waarheid werd niet gezeid. Men liet de Hollanders van
hun overwinning genieten; de Franschen gaf men voldoening over heel de
lijn — en in de Zuidelijke Nederlanden verkeerde men in afwachting. De
vrije scheepvaart op de Schelde werd niet uitgeroepen.
Zoo was de toestand van Antwerpen, het „emporium mundi” na Rubens'
af sterven. In plaats van een heropbloei van handel en kunst, kende het een
langzame economische afdaling. Het Parijs van Lodewijk XIV en zijn
Versailles, het krachtig opkomende Engeland en de Hollandsche republiek
waren de rijken die de wereld onder hen gingen verdeden. Het verzwakte
Duitsche rijk was door Richelieu slechts als bolwerk tegen de Turksche
macht gedacht. De andere partij op het verdrag van Munster, de Spaansche,
nam gelaten haar rol van ondergeschikte mogendheid aan, verzwakt, met
het weinige, krachtige bloed dat ze van de katholieke Nederlanden kreeg.
Het lot van deze provinciën was verbonden met dat van Spanje. Meer
dan ééne eeuw duurde de economische stilstand, met nu en dan lichtende
punten, bedrieglijke keerpunten in de geschiedenis. De tegen-reformatie die
dieper bij de bevolking insloeg dan men aanneemt, de geestelijke reactie in
Spaansch-Portugeesche intellectueele kringen die zich uitte in ophefmakende
bekeeringen tot Hebraïsante levensopvattingen te Antwerpen, gaven aan het
innerlijke leven den dieper en impuls van de tweede helft van de XVIle eeuw.
vu